اس ام اس موزیک / دانلود آهنگ های جدید

اس ام اس موزیک / دانلود آهنگ های جدید

اس ام اس موزیک / دانلود آهنگ های جدید

اس ام اس موزیک / دانلود آهنگ های جدید

فهرست شهرهای ازبکستان

شهرهای ازبکستان
ردیف     نام     سرشماری     استان
آوانگاری     ازبکی     VZ ۱۹۸۹     B ۲۰۱۰
لاتین     سیریلیک
۱.     تاشکند*     Toshkent     Тошкент     ۲٫۰۷۹٫۰۰۰     ۲٫۱۹۴٫۲۷۲     استان تاشکند
۲.     نمنگان*     Namangan     Наманган     ۳۰۸٫۰۰۰     ۴۲۷٫۷۸۳     استان نمنگان
۳.     اندیجان*     Andijon     Андижон     ۲۹۳٫۰۰۰     ۳۷۰٫۷۱۴     استان اندیجان
۴.     سمرقند*     Samarqand     Самарқанд     ۳۶۷٫۰۰۰     ۳۵۲٫۰۴۷     استان سمرقند
۵.     نوکوس*     Nukus     Нукус     ۱۶۹٫۰۰۰     ۲۴۰٫۴۸۸     قره‌قالپاقستان
۶.     بخارا*     Buxoro     Бухоро     ۲۲۴٫۰۰۰     ۲۳۱٫۷۹۳     استان بخارا
۷.     نخشب* (قرشی)     Qarshi     Қарши     ۱۶۰٫۰۰۰     ۲۲۶٫۱۳۰     استان قشقه‌دریا
۸.     قوقان*     Qo‘qon     Қўқон     ۱۷۵٫۰۰۰     ۲۰۹٫۳۸۹     استان فرغانه
۹.     فرغانه*     Farg‘ona     Фарғона     ۱۹۸٫۰۰۰     ۱۷۱٫۰۶۴     استان فرغانه
۱۰.     مارغیلان*     Marg‘ilon     Марғилон     ۱۲۵٫۰۰۰     ۱۶۸٫۵۱۵     استان فرغانه
۱۱.     نوایی*     Navoiy     Навои     ۱۰۹٫۰۰۰     ۱۵۹٫۱۳۸     استان نوایی
۱۲.     جیزک*     Jizzax     Жиззах     ۱۰۷٫۰۰۰     ۱۴۷٫۲۶۰     استان جیزک
۱۳.     گرگانج*     Urganch     Урганч     ۱۲۸٫۰۰۰     ۱۴۰٫۴۴۳     استان خوارزم
۱۴.     ترمذ*     Termiz     Термиз     ۸۳٫۰۰۰     ۱۳۹٫۲۸۲     استان سرخان‌دریا
۱۵.     چیرچیق*     Chirchiq     Чирчиқ     ۱۵۹٫۰۰۰     ۱۳۲٫۸۲۳     استان تاشکند
۱۶.     آنگرن*     Angren     Ангрен     ۱۳۱٫۰۰۰     ۱۲۷٫۶۸۹     استان تاشکند
۱۷.     بکاباد* (بگووات)     Bekobod     Бекобод     ۸۲٫۷۰۰     ۱۱۴٫۵۲۷     استان تاشکند
۱۸.     آلمالیق*     Olmaliq     Олмалиқ     ۱۱۶٫۰۰۰     ۱۱۳٫۰۲۶     استان تاشکند
۱۹.     خوجایلی*     Xo‘jayli     Хўжайли     ۵۹٫۵۰۰     ۱۰۵٫۴۶۶     قره‌قالپاقستان
۲۰.     دنوو*     Denov     Денов     ۴۶٫۹۰۰     ۹۷٫۱۹۶     استان سرخان‌دریا
۲۱.     کته‌قورغان*     Kattaqo‘rg‘on     Каттақўрғон     ۵۹٫۰۰۰     ۹۴٫۰۴۷     استان سمرقند
۲۲.     شهرسبز*             ۵۳٫۰۰۰     ۹۳٫۱۵۰     استان قشقه‌دریا
۲۳.     کاگان*     Kogon     Когон     ۴۸٫۰۰۰     ۸۷٫۶۱۲     استان بخارا
۲۴.     شاهریخان*     Shahrixon     Шаҳрихон     ۴۵٫۲۰۰     ۸۴٫۷۰۲     استان اندیجان
۲۵.     گلستان*     Guliston     Гулистон     ۵۴٫۴۰۰     ۷۷٫۸۰۵     استان سیردریا
۲۶.     یانگییول*     Yangiyo‘l     Янгийўл     ۵۸٫۳۰۰     ۷۴٫۶۲۳     استان تاشکند
۲۷.     چوست*     Chust     Чуст     ۴۶٫۴۰۰     ۶۹٫۰۸۳     استان نمنگان
۲۸.     زرافشان*     Zarafshon     Зарафшон     ۴۶٫۴۰۰     ۶۸٫۴۸۴     استان نوایی
۲۹.     قونغیرات*     Qo‘ng‘irot     Қунғирот     ۲۹٫۸۱۰     ۶۳٫۹۲۵     قره‌قالپاقستان
۳۰.     کاسان     Koson     Косон     ۴۰٫۷۰۰     ۶۲٫۵۶۰     استان قشقه‌دریا
۳۱.     تاخیاتاش*     Taxiatosh     Тахиатош     ۴۳٫۰۰۰     ۶۲٫۴۲۸     قره‌قالپاقستان
۳۲.     آساکا*     Asaka     Асака     ۴۳٫۰۰۰     ۶۱٫۲۴۵     استان اندیجان
۳۳.     خیوه*     Xiva     Хива     ۴۰٫۰۰۰     ۵۹٫۴۵۶     استان خوارزم
۳۴.     برونیی*     Beruniy     Беруний     ۳۷٫۸۰۰     ۵۴٫۸۷۹     قره‌قالپاقستان
۳۵.     چارتاق*     Chortoq     Чортоқ     ۳۵٫۶۰۰     ۵۳٫۰۰۳     استان نمنگان
۳۶.     تورتکول*     To‘rtko‘l     Тўрткўл     ۳۶٫۳۰۰     ۵۲٫۷۰۱     قره‌قالپاقستان
۳۷.     اورگوت*     Urgut     Ургут     ۳۷٫۱۰۰     ۵۱٫۴۶۲     استان سمرقند
۳۸.     کاسانسای*     Kosonsoy     Косонсой     ۳۱٫۲۰۰     ۴۶٫۴۵۲     استان نمنگان
۳۹.     غیجدووان*     G‘ijduvon     Ғиждувон     ۳۰٫۵۰۰     ۴۴٫۲۸۹     استان بخارا
۴۰.     کیتاب     Kitob     Китоб     ۲۸٫۶۰۰     ۴۳٫۹۶۱     استان قشقه‌دریا
۴۱.     خانقا     Xonqa     Хонқа     ۲۹٫۰۰۰     ۴۳٫۱۰۵     استان خوارزم
۴۲.     آقتاش     Oqtosh     Оқтош     ۳۰٫۰۰۰     ۴۱٫۶۱۵     استان سمرقند
۴۳.     پارکنت     Parkent     Паркент     ۳۱٫۵۰۰     ۳۹٫۸۰۱     استان تاشکند
۴۴.     چیمبای     Chimboy     Чимбой     ۲۷٫۴۰۰     ۳۹٫۷۸۰     قره‌قالپاقستان
۴۵.     آهنگران     Ohangaron     Оҳангарон     ۳۱٫۱۰۰     ۳۹٫۲۹۵     استان تاشکند
۴۶.     یانگیئر*     Yangiyer     Янгиер     ۲۸٫۶۰۰     ۳۷٫۰۵۹     استان نمنگان
۴۷.     قووا*     Quva     Қува     ۲۶٫۱۰۰     ۳۶٫۰۷۶     استان فرغانه
۴۸.     اوچقورغان*     Uchqo‘rg‘on     Учқўрғон     ۲۳٫۸۰۰     ۳۵٫۴۳۵     استان نمنگان
۴۹.     اوچقودوق*     Uchquduq     Учқудуқ     ۲۴٫۰۰۰     ۳۵٫۴۲۳     استان نوایی
۵۰.     خان‌آباد*     Xonobod     Хонобод     ۲۴٫۷۰۰     ۳۵٫۱۸۱     استان اندیجان
۵۱.     آق‌بایتال                    
۵۲.     آق‌رباط                    
۵۳.     الگائینگ                    
۵۴.     اورگنج                    
۵۵.     ایاقاگیتما                    
۵۶.     بزابای                    
۵۷.     پسکم                    
۵۸.     تامدی                    
۵۹.     جان‎گلدی                    
۶۰.     خوقند                    
۶۱.     سیردریا                    
۶۲.     شیرآباد                    
۶۳.     قراگول                    
۶۴.     قره‌قاپالکیا                    
۶۵.     کونگراد                    
۶۶.     گذر                    
۶۷.     ماشیکودوک                    
۶۸.     میناق                    
۶۹.     مینچوکور                    
۷۰.     نوایی                    
۷۱.     نورآتا                    
۷۲.     یاسلیک                    
۷۲.     ینگی‌یول    

ازبکستان

ازبکستان (ازبکی: O‘zbekiston، به سیریلیک: Узбекистан) کشوری است در آسیای میانه، دارای مرز مشترک با کشورهای افغانستان، تاجیکستان، ترکمنستان، قرقیزستان، و قزاقستان. پایتخت این کشور شهر تاشکند است.

مساحت خاک ازبکستان ۴۴۷٬۴۰۰ کلیومتر مربع است (پنجاه و ششمین کشور از نظر وسعت). زبان رسمی ازبکستان زبان ازبکی است.

محتویات

    ۱ تاریخ
    ۲ سیاست
    ۳ جغرافیا
    ۴ تقسیمات کشوری
    ۵ مردم
    ۶ جستارهای وابسته
    ۷ منابع
    ۸ پیوند به بیرون

تاریخ
نوشتار اصلی: تاریخ ازبکستان


مردمان ایرانی‌تبار ساکنان اولیه منطقه ازبکستان را تشکیل می‌دادند. زبان‌های قدیمی رایج در این منطقه زبان‌های ایرانی سغدی، خوارزمی و پارسی میانه بود.[۱]

در سدهٔ دهم میلادی، منطقهٔ کنونی ازبکستان جزیی از قلمرو سامانیان بود.[۲] منطقهٔ کنونی ازبکستان بعدها به ترتیب جزئی از حکومتهای غزنوی، سلجوقی، خوارزمشاهی، مغول، تیموری و ازبک شد. در سدهٔ نوزدهم میلادی، غرب و شمال ازبکستان زیر سلطهٔ خانات خوارزم، و جنوب ازبکستان جزئی از خانات بخارا بوده‌است. خانات بخارا و خوارزم در سال ۱۸۶۶ زیر سلطهٔ روسیه درآمدند. شیبانی‌ها به مدت ۴۰۰ سال در ازبکستان حکومت کردند.

پس از انقلاب اکتبر، در سال ۱۹۲۴، جمهوری سوسیالیستی ازبکستان به عنوان جزئی از اتحاد جماهیر شوروی) تشکیل شد. پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، در سال ۱۹۹۱، ازبکستان به استقلال دست یافت. واژهٔ ازبکستان از دو بخش ازبک و ستان تشکیل شده‌است، که به معنای «سرزمین ازبک‌ها» است.

اتسویوکی اکابه، پژوهشگر آسیای میانه می‌نویسد: «در دوران باستان مردم آبادی‌نشین آسیای میانه ایرانی بودند. از سده ششم میلادی به بعد چند موج از گروه‌های کوچی ترک‌تبار به‌آبادی‌های منطقه رخنه کردند و از جمله در وادی فرغانه سکنی گزیدند که در پی آن، برخی از ایرانیان ویژگی‌های ترکی کسب کردند. ترک تباران در روستاها و شهرها ماندگار شدند. علی‌رغم روند تاریخی ترکی‌سازی منطقه شمار زیادی از مردم در محل‌های مختلف ایرانی باقی‌ماندند و تا به سده بیستم میلادی رسیدند.[۱]
سیاست

اسلام کریموف بیش از ۲۰ سال است که رئیس‌جمهور ازبکستان است.[۳]

گلنار کریموف که یکی از دو دختر رئیس‌جمهور ازبکستان است، تا مدتها به عنوان جانشین احتمالی پدرش شناخته می‌شد. او مدتی سفیر ازبکستان در سازمان ملل متحد و مدتی نیز سفیر این کشور در اسپانیا بود.[۴]

ازبکستان که همسایه افغانستان است، از اهمیتی ژئوپولتیک در منطقه برخوردار است.[۵] h بخارا سمرقند و ترمذ از شهرهای مشهور ازبکستان میباشد
جغرافیا
ازبکستان

ازبکستان با افغانستان، تاجیکستان، قرقیزستان، ترکمنستان و قزاقستان همسایه‌است. ازبکستان ۴۴۷،۴۰۰ کیلومتر مربع مساحت و ۲۶،۸۵۱،۰۰۰ تن جمعیت دارد.[۶] که از این لحاظ ۵۶ کشور بزرگ جهان و ۴۲ کشور پرجمعیت جهان به حساب می‌آید.[۷] در میان کشورهای مستقل همسود از نظر پهناوری پنجمین و از لحاظ جمعیت سوم است. پایتخت آن تاشکند و از شهرهای مهم آن سمرقند و بخارا است. این کشور ۱۴۲۵ کیلومتر از شرق به غرب و ۹۳۰ کیلومتر از شمال به جنوب کشیده شده‌است.

ازبکستان کشوری خشک و محصور در خشکی است. ازبکستان به همراه لیختن اشتاین دو کشور افزون محصور در خشکی هستند یعنی توسط کشورهای دیگری که در خشکی محصور هستند احاطه شدند.
تقسیمات کشوری
نوشتار اصلی: استان‌های ازبکستان
Political Map of Uzbekistan
پارلمان ازبکستان
تاشکند، پایتخت ازبکستان.

کشور ازبکستان دارای ۱۲ استان (ولایت)، شهر تاشکند و یک جمهوری خودمختار است که عبارت اند از:

    شهر تاشکند
    استان اندیجان
    استان بخارا
    استان فرغانه
    استان جیزک
    استان نمنگان
    استان نوایی
    استان قشقه‌دریا
    استان سمرقند
    استان سیردریا
    استان سرخان‌دریا
    استان تاشکند
    استان خوارزم
    جمهوری خودمختار قره‌قالپاقستان

مردم
جمعیت ازبکستان بر پایه گروه‌های قومی ۱۹۲۶–۱۹۸۹ قومی
گروه     آمار دولتی ۱۹۲۶۱     آمار دولتی ۱۹۳۹۲     آمار دولتی ۱۹۵۹۳     آمار دولتی ۱۹۷۰۴     آمار دولتی ۱۹۷۹۵     آمار دولتی ۱۹۸۹۶
تعداد      %     تعداد      %     تعداد      %     تعداد      %     تعداد      %     تعداد      %
ازبک‌ها     ۳٬۴۶۷٬۲۲۶     ۷۳٫۰     ۴٬۸۰۴٬۰۹۶     ۶۵٫۱     ۵٬۰۳۸٬۲۷۳     ۶۲٫۲     ۷٬۷۳۳٬۵۴۱     ۶۴٫۷     ۱۰٬۵۶۹٬۰۰۷     ۶۸٫۷     ۱۴٬۱۴۲٬۴۷۵     ۷۱٫۴
روس‌ها     ۲۴۵٬۸۰۷     ۵٫۲     ۷۲۷٬۳۳۱     ۱۱٫۶     ۱٬۰۹۰٬۷۲۸     ۱۳٫۵     ۱٬۴۹۵٬۵۵۶     ۱۲٫۵     ۱٬۶۶۵٬۶۵۸     ۱۰٫۸     ۱٬۶۵۳٬۴۷۸     ۸٫۴
تاجیک‌ها     ۳۵۰٬۶۷۰     ۷٫۴     ۳۱۷٬۵۶۰     ۵٫۱     ۳۱۱٬۳۷۵     ۳٫۸     ۴۵۷٬۳۵۶     ۳٫۸     ۵۹۴٬۶۲۷     ۳٫۹     ۹۳۳٬۵۶۰     ۴٫۷
قزاق‌ها     ۱۹۱٬۱۲۶     ۴٫۰     ۳۰۵٬۴۱۶     ۴٫۹     ۳۳۵٬۲۶۷     ۴٫۱     ۵۴۹٬۳۱۲     ۴٫۶     ۶۲۰٬۱۳۶     ۴٫۰     ۸۰۸٬۲۲۷     ۴٫۱
تاتارها     ۲۸٬۳۳۵     ۰٫۶     ۱۴۷٬۱۵۷     ۲٫۳     ۳۹۷٬۹۸۱     ۴٫۹     ۴۴۲٬۳۳۱     ۳٫۷     ۵۳۱٬۲۰۵     ۳٫۵     ۴۶۷٬۸۲۹     ۲٫۴
قره‌قالپاق     ۱۴۲٬۶۸۸     ۳٫۰     ۱۸۱٬۴۲۰     ۲٫۹     ۱۶۸٬۲۷۴     ۲٫۱     ۲۳۰٬۲۷۳     ۱٫۹     ۲۹۷٬۷۸۸     ۱٫۹     ۴۱۱٬۸۷۸     ۲٫۱
تاتارهای کریمه                     ۴۶٬۸۲۹     ۰٫۶     ۱۳۵٬۴۲۶     ۱٫۱     ۱۱۷٬۵۵۹     ۰٫۸     ۱۸۸٬۷۷۲     ۱٫۰
کره ای‌ها     ۳۰     ۰٫۰     ۷۲٬۹۴۴     ۱٫۲     ۱۳۸٬۴۵۳     ۱٫۷     ۱۵۱٬۰۵۸     ۱٫۳     ۱۶۳٬۰۶۲     ۱٫۱     ۱۸۳٬۱۴۰     ۰٫۹
قرقیزها     ۷۹٬۶۱۰     ۱٫۷     ۸۹٬۰۴۴     ۱٫۴     ۹۲٬۷۲۵     ۱٫۱     ۱۱۰٬۸۶۴     ۱٫۰     ۱۴۲٬۱۸۲     ۰٫۷     ۱۷۴٬۹۰۷     ۰٫۸
اوکراینی‌ها     ۲۵٬۳۳۵     ۰٫۵     ۷۰٬۵۷۷     ۱٫۱     ۸۷٬۹۲۷     ۱٫۱     ۱۱۴٬۹۷۹     ۱٫۰     ۱۱۳٬۸۲۶     ۰٫۷     ۱۵۳٬۱۹۷     ۰٫۸
ترکمن‌ها     ۳۱٬۴۹۲     ۰٫۷     ۴۶٬۵۴۳     ۰٫۷     ۵۴٬۸۰۴     ۰٫۷     ۷۱٬۰۶۶     ۰٫۶     ۹۲٬۲۸۵     ۰٫۶     ۱۲۱٬۵۷۸     ۰٫۶
ترک‌ها     ۳۷۱     ۰٫۰     ۴۷۴     ۰٫۰     ۲۱٬۲۶۹     ۰٫۳     ۴۶٬۳۹۸     ۰٫۴     ۴۸٬۷۲۶     ۰٫۳     ۱۰۶٬۳۰۲     ۰٫۵
یهودیان     ۳۷٬۶۲۱     ۰٫۸     ۵۰٬۶۷۶     ۰٫۸     ۹۴٬۳۰۳     ۱٫۲     ۱۰۲٬۸۴۳     ۰٫۹     ۹۹٬۸۳۶     ۰٫۷     ۹۴٬۶۸۹     ۰٫۵
ارمنی‌ها     ۱۴٬۸۶۲     ۰٫۳     ۲۰٬۳۹۴     ۰٫۳     ۲۷٬۳۷۰     ۰٫۳     ۳۴٬۴۷۰     ۰٫۳     ۴۲٬۳۷۴     ۰٫۳     ۵۰٬۵۳۷     ۰٫۳
آذربایجانی‌ها     ۲۰٬۷۶۴     ۰٫۴     ۳٬۶۴۵     ۰٫۱     ۴۰٬۵۱۱     ۰٫۵     ۴۰٬۴۳۱     ۰٫۳     ۵۹٬۷۷۹     ۰٫۴     ۴۴٬۴۱۰     ۰٫۲
اویغورها     ۳۶٬۳۴۹     ۰٫۸     ۵۰٬۶۳۸     ۰٫۸     ۱۹٬۳۷۷     ۰٫۲     ۲۴٬۰۳۹     ۰٫۲     ۲۹٬۱۰۴     ۰٫۲     ۳۵٬۷۶۲     ۰٫۲
باشقیرها     ۶۲۴     ۰٫۰     ۷٬۵۱۶     ۰٫۱     ۱۳٬۵۰۰     ۰٫۲     ۲۱٬۰۶۹     ۰٫۲     ۲۵٬۸۷۹     ۰٫۲     ۳۴٬۷۷۱     ۰٫۲
دیگر اقوام     ۷۷٬۸۸۹     ۱٫۶     ۹۸٬۸۳۸     ۱٫۶     ۱۲۶٬۷۳۸     ۱٫۶     ۱۹۸٬۵۷۰     ۱٫۷     ۱۷۶٬۲۷۴     ۱٫۱     ۲۰۴٬۵۶۵     ۱٫۰
مجموع     ۴٬۷۵۰٬۱۷۵     ۶٬۲۷۱٬۲۶۹     ۸٬۱۰۵٬۷۰۴     ۱۱٬۹۵۹٬۵۸۲     ۱۵٬۳۸۹٬۳۰۷     ۱۹٬۸۱۰٬۰۷۷
۱ Excluding the Tadzjik ASSR, but including the Kara-Kalpak Autonomous Oblast (in 1926 part of the Kazakh ASSR); source: [۲]. ۲ Source: [۳]. ۳ Source: [۴]. ۴ Source: [۵]. ۵ Source: [۶]. ۶ Source: [۷].

جمعیت جمهوری ازبکستان ۲۵٬۶۶۳٬۴۴۱ نفر است. تراکم جمعیت تقریباً ۵۰ نفر در یک کیلومتر است.

ترکیب جمعیتی ازبکستان شامل ۸۰٪ ازبک، ۵٫۵٪ روس، ۵ تا ۵٫۵٪ تاجیک (طبق آمارهای دولت ازبکستان)، ۳٪ قزاق، ۲٫۵٪ قره قالپاق، ۱٫۵٪ تاتار و ۲٫۵٪ نیز از سایر اقوام تشکیل می‌دهند.[۸] برخلاف آمار رسمی فارسی زبانان ازبکستان (تاجیکها) ۳۰ تا ۴۰ درصد برآورد شده‌اند.

خیوه

خیوه (به ازبکی: Xiva / Хива)، (به روسی: Хива) نام شهری است با حدود نیم میلیون نفر جمعیت در استان خوارزم ازبکستان، واقع در ۲۵ کیلومتری جنوب گرگانج. شهر خیوه در حدود هزار کیلومتری شمال غرب تاشکند، پایتخت ازبکستان، و در ۶۰۰ کیلومتری شمال بخارا واقع شده‌است و اقتصاد آن برپایه کشاورزی است.[۱]

زمانی خیوه مرکز سرزمین خوارزم بود و امروز در کشور ازبکستان جای گرفته‌است و مرکز استان خوارزم در این کشور است. بازرگانان خاورمیانه در سده دهم میلادی از این شهر نام می‌برند هر چند که باستان‌شناسان پیشینه آنرا به سده شش میلادی می‌رسانند. تا پیش از چیرگی روس‌ها بر خوارزم خان‌هایی بر این سرزمین با مرکزیت خیوه فرمان می‌راندند.

خیوه شهری است با مجموعه‌ای از بناهای تاریخی که در حصاری از خشت و گل به نام «ایشان‌قلعه» یا «ایچان‌قلعه» قرار گرفته‌اند. این بناها که به سبک معماری اسلامی و ایرانی ساخته شده، شامل دروازه‌ها، مسجدها، مدرسه‌ها، آرامگاه‌ها، گرمابه‌ها، کاخ‌ها و خانه‌های سنتی است و همواره مورد توجّه باستان‌شناسان و تاریخ‌دانان بوده و جهانگردان بسیاری را به خود جذب کرده‌است.[۲]

آرامگاه پوریای ولی در میان این مجموعه فرهنگی - تاریخی قرار دارد. آرامگاه پوریای ولی خود یک مجموعه فرهنگی ـ تاریخی است و در فاصله سده‌های هشتم تا چهاردهم هجری (۱۴ تا ۲۰ میلادی)، برای بزرگداشت نام «پهلوان محمود» پسر پوستین‌دوزی که علاوه بر پهلوانی، شاعر و جوانمرد نیز بود، ساخته شده‌است.[۲]

خیوه دو بخش دارد، بخش بیرونی دیجان‌قلعه نام دارد. این بخش دارای باروی و دیواری بود که ۱۱ دروازه داشت. بخش درونی ایچان‌قلعه نام دارد. این بخش دیواری خشتی دارد که گرداگردش را فراگرفته‌است. برخی بر این باورند که پی این دیوار در سده ۱۰ میلادی ریخته شده‌است. دیوارهای کنگره‌دار آن به بلندای ۱۰ متر به سده هفدهم میلادی باز می‌گردد.

این شهر ۵۰ اثر تاریخی و ۲۵۰ خانه کهن - که بیشترشان به سده‌های هجدهم و نوزدهم بازمی گردند- دارد. برای نمونه مسجد آدینه این شهر در سده دهم میلادی راه‌اندازی شد و در سال‌های ۱۷۸۸-۸۹ میلادی بازسازی گردید. همچنین سرسرای ستوندار شناخته شده این شهر که دارای ۱۱۲ ستون از مصالح ساختمانی کهن هنوز سرپاست.

محتویات

    ۱ نماهایی از خیوه
    ۲ پیشینه
        ۲.۱ فتح توسط روس‌ها
    ۳ سراسرنما
    ۴ جستارهای وابسته
    ۵ منابع

نماهایی از خیوه
Khiva Узбекистан panorama.JPG
Khiva Узбекистан panorama2.JPG
پیشینه
دروازه غربی خیوه.
خیابانی در خیوه.
آرامگاه سید علاءالدین.

بسیاری از پژوهندگان، سرزمین خوارزم را همان مکانی می‌دانند که در اوستا از آن به عنوان ایران‌ویج، سرزمین اصلی آریاییان، یاد شده‌است.[۳] خیوه در روزگاران باستان بخشی از قلمرو سکاهای تیزخود، از اقوام ایرانی منطقه بود و در دوره‌های بعد جزئی از شاهنشاهی ایران گشت.[۳]

دودمان ایرانی‌تبار آفریغیان که از والیان ساسانیان بودند در سرزمین خوارزم فرمان می‌راندند و پس از اسلام تا سال ۴۰۸/۱۰۱۷ پایدار ماندند اما در آن سال از محمود غزنوی شکست خوردند. این رویداد پایان فرمان‌روایی ایرانی‌تباران بر خوارزم را رقم زد و ترک‌سازی منطقه به مرور زمان عنصر ایرانی را در اقلیت و عنصر ترک را در خوارزم به اکثریت رساند.[۴]

خیوه در سده دهم میلادی به عنوان منزلگاهی در راه کاروانی میان گرگانج، مرکز خوارزم، به مرو در ایران آن‌زمان، اهمیت یافت.[۱]

از اواخر سده دهم هجری (سده شانزدهم میلادی) به بعد خیوه مرکز خانات منطقه بود. در اوایل سده سیزدهم (بیستم میلادی) در تهاجم روس‌ها به فرارود، این شهر نیز مورد حمله قرار گرفت و آسیب بسیار دید، اما بعدها ازنو بازسازی شد و به شهری در حکم موزه تبدیل گردید.[۲]

خیوه در سال ۱۲۲۶ میلادی با حمله لشکر چنگیزخان مغول تقریباً با خاک یکسان شد. در خلال سده‌های پانزدهم و شانزدهم و با نابودی شهر گرگانج به‌دست تیمور لنگ، خیوه به‌تدریج گرگانج را تحت‌الشعاع قرار داد و کرسی خوارزم گردید و نام خود را به‌عنوان خانات خیوه به همه آن سرزمین داد.[۵]

دودمان اول خان‌های خیوه معروف به سلسله عربشاهیه است که به‌وسیله ایلبارس از خاندان شیبانی از نوادگان جوجی‌خان بنیاد شد. پس از او فرزندان او حکومت کردند تا آنکه این حکومت برافتاد و فرمانروایی خوارزم به‌دست ایناق، بزرگ خاندان قنقرات افتاد و اگر چه در ظاهر کسانی را از خاندان چنگیزخان به تخت خانی می‌نشانیدند ولی فرمانروایی آن‌ها جز در موارد استثنائی اسمی بیش نبود.[۵]

در سده ۱۷ م. پتر بزرگ با خانات خیوه روابطی برقرار کرد ولی با حمله نادرشاه افشار در سال۱۷۴۰ و از بین بردن ایلبارس دوم مدتی این حکومت به‌دست گماشته نادر اداره می‌شد اما این تحت‌الحمایگی نادر طولی نکشید و باز خانی از خانات خیوه حاکم آنجا شد.[۵]

پس از چندی در نتیجه تازش‌ها و دستبردهای ترکمن‌های یموت، خیوه ویران شد ولی در سال ۱۷۷۰ م. محمدامین بزرگ خاندان قنقرات بر ترکمان‌ها چیره شد و رونق شهر و خانات خیوه را تجدید نمود. در سال ۱۲۱۹ قمری ایناق وقت بنام ایلتوزر که از نوادگان محمدامین بود خود را عنوان خان داد و دودمان ایناق را بنیاد کرد و آن دومین سلسله از خان‌های خیوه است که تا سال ۱۸۷۳ م. که حکومت آنها تحت الحمایه روسیه شد دوام داشت و آن‌ها بدین‌قرار است: ایلتوزر (۱۲۱۹ - ۱۲۲۱ هَ. ق.)، محمدرحیم خان (۱۲۲۱ - ۱۲۴۹ هَ. ق.)، اﷲ قلی خان (۱۲۴۹ - ۱۲۵۸ هَ. ق.)، رحیم قلیخان (۱۲۵۸ - ۱۲۶۱ هَ. ق.)، ابوالغازی محمدامین خان (۱۲۶۱ - ۱۲۷۱ هَ. ق.)، عبداﷲخان (۱۲۷۱ - ۱۲۷۲ هَ. ق.)، قتلغ محمدخان (۱۲۷۲ - ؟)، سیدمحمدخان (۱۲۷۲؟ - ۱۲۸۲ هَ. ق.)، سید محمدرحیم خان (۱۲۸۲ - ۱۲۹۰ هَ. ق.).[۵]

در سال ۱۲۴۶ ق/۱۸۳۰ م. نزدیک به پانصد نفر در سرخس بودند که ایرانیان شیعه‌مذهب را که از سوی ترکمن‌ها به اسارت درمی‌آمدند به بازارهای خیوه و بخارا برده و در آنجا این اسیران را خرید و فروش می‌کردند. در ۱۲۴۷ ق/۱۸۳۱ عباس میرزای ملک‌آرا، برادر ناصرالدین‌شاه، به سرخس رفته و اسیران را آزاد کرد و بساط برده‌داران را برچید.[۶]

در سال ۱۸۷۳ و در دوره سیدمحمدرحیم خان روسیه لشکر بزرگی به همراه ژنرال روس فون کاوفمن به خیوه فرستاد و بدون جنگ خان خیوه تسلیم شد و سید محمدرحیم خان تا سال ۱۹۱۰ م. حکومت کرد ولی دست‌نشانده روس‌ها بود.[۵]
فتح توسط روس‌ها

روس‌ها از ۱۲۵۶ ق/۱۸۴۰ م تا ۱۲۹۲ ق/۱۸۷۵ م در آغاز به تدریج اما از ۱۲۸۰ ق/۱۸۶۳ م با سرعت هرچه بیشتر به پیشروی خود در فرارود ادامه دادند و در ۱۲۹۲ ق/۱۸۷۵ م به‌طور کامل بر فرارود چیره شدند و آن را جزئی از قلمرو خود به شمار آوردند.[۶]

روس‌ها در آغاز بیشترین فشار را به خان خوارزم آوردند و در ۱۲۷۰ ق/۱۸۵۵ م با توسعه و گسترش قلمرو خود در فرارود به خیوه حمله کردند و پس از فتح خیوه، خان خوارزم به بخارا گریخت، اما پس از چندی بازگشت و ظاهرا روس‌ها خیوه را تخلیه کرده بودند.[۶]
واسیلی ورشچاگین، نقاش روس، در حمله لشکریان روس به خیوه حضور داشت.

سال بعد یعنی در ۱۲۷۱ ق/۱۸۵۴ م خان خیوه به طرف خراسان لشکرکشی کرد و ضمن جنگ و ستیز با دولت ایران، محمد امین خان، خان خیوه کشته شد. سر او را به‌عنوان پیروزی به تهران فرستادند. ناصرالدین شاه دستور داد که با احترام، سر او را غسل داده و به کفن‌ودفن آن پردازند. عامل اصلی دستور خود را بزرگزادگی خان و پاس مراوده و خدمات اجداد او نسبت به دولت ایران اعلام کرد.[۶]

پس از آنکه از شوکت و ابهت خان بخارا کاسته شد، روس‌ها درپی فرصتی برای تصرف کامل فرارود بودند، هنگامی در ۱۲۹۰ ق/۱۸۷۳ م جمعی از سرشناسان قرقیز به سن‌پترزبورگ رفته و از ستم‌های خان خیوه دادخواهی کردند، بلافاصله ژنرال کفمان با ۱۲۰۰۰ سپاهی به تنبیه خان خیوه مأمور شد در تابستان همان سال از دو نقطه وارد خیوه شدند و پس از تصرف مقر حکومت خان خوارزم، مصالحه‌نامه‌ای با وی منعقد کردند که اولا یک قسمت از سرزمین او به تصرف روس‌ها و قسمت دیگری هم به تصرف امیر بخارا درآید و ثانیا خود او مانند دیگر خان‌های فرارود در تحت سلطه روس‌ها باشد. انعقاد مصالحه‌نامه سبب شورش طایفهٔ یموت ساکن در خیوه شد و خان برای سرکوبی آنان ناگزیر از یاری گرفتن از سرداران روس شد.[۶]

پیشروی روس‌ها و تسلط بر خیوه، سبب اعتراض گروهی از سیاستمداران انگلیسی شد و دولت روسیه ناگزیر شد که ژنرال شوالف آجودان ویژه امپراتور را جهت اطمینان دولت انگلیس به لندن بفرستد و لرد گرانویل وزیر امور خارجه انگلیس در گشایش مجلس انگلیس به وکلای ملت اطمینان داد که دولت روس به‌هیچ‌وجه در خیال نگاه داشتن خیوه نیست.[۶]

شدت جنگ خیوه بازتاب جهانی داشت و خبرنگاران از اقصی نقاط دنیا به خیوه آمده بودند و برخی از آنان یادداشت‌های مفصلی دربارهٔ فتح خیوه توسط روس‌ها نگاشتند.[۶]

پس از انقلاب روسیه در ۲۶ آوریل ۱۹۲۰ م. جمهوری خلق خوارزم تشکیل شد و خیوه جزء آن درآمد. پس از واژگونی تزارها سرانجام خیوه در تقسیم‌بندی تازه کشور در سال ۱۹۲۴ به ازبکستان پیوست.

خوارزمشاه

خوارزمشاه عنوان عمومی امراء و سلاطین مستقل ولایت خوارزم که بموجب روایات ابوریحان بیرونی و همچنین برحسب شهادات بعضی مآخذ چینی در ادوار قبل از اسلام غالباً مستقل بوده اند و ظاهراً این عنوان از قدیم بر آنها اطلاق میشده است . در حقیقت خوارزمشاه در قدیم عنوان امرای مستقل قسمت ساحل راست جیحون و کاث مرکز آن بود و فرمانروایان گرگانج یا جرجانیه یا اورگنج [ خیوه حالیه ] عنوان خوارزمشاه نداشته اند ولیکن بعدها ابوالعباس مامون بن محمد حکمران گرگانج که قسمت مذکور را ضمیمه قلمرو خویش کرد عنوان امرای آن ولایت را که خوارزمشاه خوانده میشدند نیز اختیار کرد و از آن پس امرای مستقل جرجانیه عنوان خوارزمشاه یافتند و این ابوالعباس مامون موسس دومین سلسله خوارزمشاهیان موسوم به مامونیان بشمار است . بعدها عنوان خوارزمشاه به اعقاب نوشتکین غرچه اطلاق شد که به نام خوارزمشاهیان مشهور شدند. بعد از حمله مغول و انقراض خوارزمشاهیان ،ظاهراً دیگر امرای ازبک و فرمانروایان سلسله مشهوربه صوفی عنوان خوارزمشاه نداشته اند. هرچند بعضی از امرای این ولایت باز در تواریخ به این عنوان مذکور شده اند چنانکه سلاطین ازبک خیوه نیز غالباً به این عنوان خوانده میشدند.

خوارزم

خوارَزم (نام‌های دیگر: خوراسمیه، خوراسمیا) سرزمینی کهن و بزرگ در ازبکستان و ترکمنستان است که در دلتای رود آموی و در کنار دریاچه خوارزم قرار گرفته است.

محتویات

    ۱ تاریخ
    ۲ زبان
    ۳ ریشه نام
    ۴ جستارهای سیاسی وابسته به خوارزم
    ۵ چهره‌های نامدار
    ۶ جستارهای وابسته
    ۷ پانویس
    ۸ منابع
    ۹ پیوند به بیرون

تاریخ
پرچم خانات خیوه در ابتدای ۱۹۱۷

این سرزمین به دلیل جایگاه جغرافیایی ویژه‌اش همواره مورد تازش بیگانگان بوده است. آگاهی‌ها درباره تاریخ خوارزم پیش از میلاد ناقص و پراکنده است. برخی پژوهشگران خوارزم را جایگاه سرایش اوستا می‌دانند. لغتنامهٔ دهخدا در سرواژهٔ «خوارزم» از آن به «مهد قوم آریا» یاد می‌کند.[۱]

تاریخ خوارزم، به اندازه تاریخ سغد، کهن است و، با وجود این، تا سال ۱۹۳۰ آگاهی زیادی درباره آن در دست نبود. در این تاریخ تولستوف مقداری بازمانده‌های عهد نوسنگی را در آنجا یافت که مربوط به هزاره چهارم و سوم پیش از میلاد بود، و کوشش خود را مصروف گذشته خوارزم کرد. وی به این نتیجه رسید که، ماهیگیران و شکارچیان این نواحی در عصر مفرغ با ساکنان کرانه‌های ولگا، غرب قفقاز و اورال، و همچنین با مردم شمال ایران تماس داشتند. خوارزمیان تا سده‌های پیش از میلاد، با استفاده از یک روش آبیاری پیچیده توانسته بودند که جوامع بزرگی تشکیل دهند. خوارزمیان اگرچه در سده ششم پیش از میلاد در زمان کوروش هخامنشی مغلوب هخامنشیان شدند، ولی استقلال خود را در سده چهارم بازیافتند، اما در سده اول یا دوم میلادی تحت تسلط کوشانیان در آمدند. با وجوداین، در سده دوم و سوم میلادی دوباره مستقل شدند و توانستند سکه بزنند و تا سده دوازدهم به همین صورت آزاد ماندند.[۲]

دودمان ایرانی‌تبار آفریغیان که از والیان ساسانیان بودند در سرزمین خوارزم فرمان می‌راندند و پس از اسلام تا سال ۴۰۸/۱۰۱۷ پایدار ماندند اما در آن سال از محمود غزنوی شکست خوردند. این رویداد پایان فرمان‌روایی ایرانی‌تباران بر خوارزم را رقم زد و ترک‌سازی منطقه به مرور زمان عنصر ایرانی را در اقلیت و عنصر ترک را در خوارزم به اکثریت رساند.[۳]

ورود اسلام به خوارزم چندان آسان صورت نگرفت، چنانکه دوام آن به خوارزم چنان آسان نبود. گشودن کامل خوارزم به دست قتیة بن مسلم در ۹۳ ه.ق روی داد. بر پایه نوشته‌های جغرافی‌نویس‌های اسلامی خوارزم سرزمینی بوده است که در شمال و باختر آن، سرزمین ترکمانان و در جنوب و خاور آن، خراسان و فرارود قرار داشته. ولایت خوارزم دو شهر بزرگ داشته که یکی گرگانج و دیگری کاث نامیده می‌شده‌اند. در زمان خوارزمشاهیان شهر گرگانج پایتخت ایران بود. آنگاه که مغولان به خوارزم یورش بردند، از همان ابتدا روشن بود که آنجا را با خاک یکسان خواهند کرد، چناچه از اورگنج تختگاه خوارزمشاهیان جز تلی خاک چیزی باقی نماند. کشتار مردم به دست مغولان نزدیک به همه گنجینه دانش و ادب را که خوارزمیان در طول سال‌ها اندوخته بودند بر باد داد. در یورش چنگیز شمار فراوانی از دانشمندان و شاعران کشته شدند.[۴]
خوارزم در جنوب دریاچه خوارزم یا دریاچه آرال

شهر خوارزم در دوره اسلامی به دلیل وجود علمای زیاد در این شهر از اهمیت ویژه‌ای برخوردار بوده. به عنوان شاهدی بر این اهمیت در زمانی که بین تیمور و والی خوارزم، امیر حسین صوفی اختلافی پیش آمد تیمور قصد کرد که به این شهر لشکر کشی کند اما علمای دربار تیمور به دلیل وجود علمای مهمی در این شهر او را از این کار باز داشتند. حافظ ابرو این رخداد را چنین نقل می‌کند:[۵]

    امیر حسین صوفی والی خوارزم به امیر صاحب قران پاسخ ناهمواری داد و تیمور قصد لشکرکشی به خوارزم نمود. امیر صاحب قران از خشونت آن جواب در تاب شد و خواست در فور با لشکری جرار متوجه آن دیار گردد. بزرگان ماوراءالنهر مثل مولانا جلال الدین کشی و خواجه عصام الدین ماضی و سایر ایمه و قضات، صفت قبه الاسلام خوارزم کردند که، امروز در روی زمین مفخر اهل اسلام و مقر علما انام خاک پاک خوارزم است و روضه مشایخ کرام نشاید که به واسطه غرض یک کس در زیر دست و پای لشکر جرار مستهلک شوند.

امپراتوری خوارزمشاهیان، ۱۲۲۰م

کم و بیش پس از پیدایش ازبکان بدین سو، خوارزم را خیوه خوانده‌اند. حکومت این منطقه پس از تیمور گورکانی در قرن ۱۰ هجری/۱۵ میلادی به دست نوادگان تیمور افتاد. خانات خیوه یا خوارزم که مرکز آن در شهر خیوه بود، در اوج قدرت خود بر تمامی نواحی اطراف دریاچه آرال در شمال ازبکستان و جنوب غربی قزاقستان کنونی و بخش‌های بزرگی از ترکمنستان کنونی حکومت می‌کرد. در سال ۱۱۵۳ نادر شاه به خیوه تاخت و آن را به تصرف خود درآورد و طاهرخان یکی از سپاهیان خود را به فرمانروایی آنجا گماشت. هفت‌سال بعد با مرگ نادر دوباره ازبکان تیموری در این منطقه به قدرت رسیدند. در ۱۲۵۲-۱۲۵۳ ه.ق روس‌ها به خیوه لشکر کشیدند اما این لشکرکشی بهره‌ای نداشت. سرانجام روسیه توانست در روزگار فرمانروایی محمد رحیم‌خان (۱۲۸۱ - ۱۲۹۰ ه.ق) خیوه را به تصرف خود درآورد و این منطق به صورت تحت‌الحمایه امپراتوری روسیه درآمد. پس از پیروزی انقلاب بلشویکی ۱۹۱۷ در روسیه، سوسیالیست‌ها در سال ۱۹۲۰ دولتی به نام جمهوری شوروی خلق خوارزم را تأسیس کردند که بخشی از اتحاد شوروی بود. چهار سال بعد روس‌ها تقسیمات مرزی آسیای میانه را بر حسب ملیت ساکنان تغییر داده و بیشتر جمهوری خوارزم در جمهوری ازبکستان (استان خوارزم و جمهوری خودمختار قره‌قالپاقستان) و بخشی هم در ترکمنستان (استان داش‌حوض) قرار گرفت.[۴]
زبان

زبان خوارزمی یکی از زبان‌های ایرانی‌تبار شرقی در آسیای میانه بوده و از خویشاوندان زبان سغدی به شمار می‌آمده. به نوشته بیرونی زبان خوارزمی در دوره او زنده بوده و بخشی از خوارزمیان بدان سخن می‌گفتند. گمان می‌رود اندکی پس از بیرونی زبان خوارزمی از میان رفته و زبان‌های ترکی جای آن را گرفتند.[۴]
ریشه نام

درباره ریشه نام خوارزم دیدگاه‌های گوناگونی بیان شده ازجمله آن‌که ریشه آن *hwāra-zam/zmī- به معنای «سرزمین پرورنده» است و یا این‌که ترکیبی است از خوار(پست) و زم(زمین) به معنای «سرزمین پست».[۶] که گزینه دوم با موقعیت جغرافیایی خوارزم که در زمین‌های پست کنار رود قرار گرفته سازگاری دارد.[۷]

در فارسی باستان به خوارزم هوآرزمیس ((H)uwārazmiš) گفته می‌شد و در اوستایی به آن خوآیریزم (Xᵛāirizəm) می‌گفتند.[۸]

مقدسی ریشه این نام را از واژه‌های خوارزمی، خوار به معنای گوشت و رزم به معنای هیزم دانسته که اشتقاقی عامیانه است.[۹]

گاه گفتار درباره نام خوارزم با افسانه آمیخته است. بر اساس یکی از این افسانه‌ها که فردوسی نیز در شاهنامه آن را به نظم کشیده، آنگاه که کیخسرو به کین‌خواهی پدر خود سیاوش، بر افراسیاب شورید، در نبردی که بر لب آمودریا، در زمینی هموار با سپاه توران رو در رو شد. شیده سردار تورانیان با سخن گفتن از دلاوری‌های خود کیخسرو را به جنگ تن به تن فراخواند، بدین شرط که پیروز مبارزه، پیروز جنگ باشد. در آن نبرد کیخسرو بر شیده پیروز شد و خوارزم را به چنگ آورد. برخی بر این نظرند که چون خوار در فارسی به معنی آسان و کار بی‌مایه است، مراد از خوارزم، رزم آسان بوده است.[۴]

زکریای قزوینی این درباره روایتی دیگر دارد؛ گویا پادشاهی بر چهار صد نفر از بزرگان ملک خویش خشم گرفت و آنان را به جایی دور از میهن(کاث) تبعید کرد. تبعیدیان در آن مکان خانه‌هایی برای خود ساختند. پادشاه به دیدن آنها رفت، حالشان را پرسید و پاسخ شنید که «ما ماهی داریم و هیزم، ماهی بریان می‌کنیم و می‌خوریم». به گفته قزوینی چون گوشت در زبان آنها خوار و هیزم، رزم خوانده می‌شد آن سرزمین را خواررزم نامیدند و رفته رفته یکی از «ر»های آن افتاد و به خوارزم آوازه یافت. این روایت مبنای علمی ندارد، اما بسیاری از گذشته‌نگارها و جغرافی‌نویسان بدان اشاره کرده‌اند.[۴]
جستارهای سیاسی وابسته به خوارزم

    خوارزمشاهیان
    اردوی زرین
    تیموریان
    خانات خیوه
    جمهوری شوروی خلق خوارزم
    جمهوری سوسیالیستی ازبکستان شوروی
    جمهوری سوسیالیستی ترکمنستان شوروی
    جمهوری ازبکستان
    جمهوری ترکمنستان

چهره‌های نامدار

    ابوریحان بیرونی
    مجدالدین بغدادی
    محمد ابن موسی خوارزمی

تیمور ملک

تیمور ملک یکی از قهرمانان تاجیک و رهبر مدافعان خجند در زمان حمله مغول به خوارزمشاهیان بود. پس از محاصرهٔ سمرقند و اشغال آن شهر محمد خوارزمشاه به داخل مرزهای کنونی ایران و به یکی از جزایر جنوب دریای خزر پناه برد و پس از آن دیگر چاره‌ای برای سازمان دهی مبارزهٔ ضد مغول نیاندیشید.

پس از قتل عام سمرقند آن قسمت از لشکر مغول که برای گرفتن خجند اعزام شده بود، اگر چه مدت زیادی این شهر باستانی تاجیکان را در محاصره داشت به اشغال آن نایل نشد. از این رو پس از تصرف بخارا و سمرقند یک واحد بزرگ از سربازان مغول به یاری محاصره‌کنندگان خجند آمدند و بدین ترتیب ده‌ها هزار نفر قوای چنگیزی در اطراف شهر تجمع کردند. رهبری دفاع از شهر در این هنگام برعهده تیمور ملک بود. مدافعین شهر فقط آنگاه به ترک شهر مجبور شدند که دیگر امکان مقاومت در برابر دشمن نمانده بود. آنها به جزیره ای واقع در رود سیحون ظاهراً یک کیلومتر پایین تر از شهر رفته و سنگر گرفتند و از آن جا مبارزهٔ خود را علیه استیلاگران ادامه دادند. این جزیره برای دفاع بسیار مناسب بود. زیرا در جایی واقع گردیده بود که دشمن نمی‌توانست آن را هدف قرار دهد. وقتی که مغول‌ها در مقابل این سنگر مدافعین خجند عاجز ماندند تصمیم گرفتند که بر روی رود سیحون سدی بسازند و بدین وسیله خود را به جزیره برسانند. بدین منظور اسرای نظامی را به حمل سنگ از کوه و ساختن سد وادار کردند. سربازان تیمور ملک برای بی اثر کردن تیر دشمن روی کشتی‌های خود را با نمد پوشانده و با گل انداوه کردند. آنها شب هنگام و بامدادان با چنین کشتی‌هایی به ساحل نزدیک می‌شدند و به قوای مغول حمله می‌آوردند و سد آنها را ویران نموده باز می گشتند. قهرمانی های مدافعین خجند یکی از درخشان‌ترین صفحات تاریخ خلق تاجیک به شمار می آید.

آنها به رغم نیروی نابرابر خود، مبارزه را در مقابل قشون پرشمار دشمن قطع نکردند. لیکن وقتی که ذخیرهٔ خواربار به آخر رسید تیمور ملک مجبور شد جزیره را ترک کند. در نزدیکی شهر خجند در جنگی که درگرفت تقریباً تمامی سربازان تیمور ملک هلاک شدند. ولی تیمور موفق شد با عدهٔ کمی از هلاکت رهایی یابد و خود را به خوارزم و در جایی که بقیهٔ قشون قلع و قمع گردیدهٔ خوارزمشاه در آن جمع آمده بودند برساند.

تیمور ملک تمام مردان جنگی را در خوارزم متحد نموده و چندین بار علیه استیلاگران مغول به عملیات جنگی دست زد. وی بر دشمن چند ضربهٔ شدید وارد آورده و حتی موفق شد شهر یانیکنت را یکی از بزرگ ترین شهرهای منطقهٔ سفلای رود سیحون بود، تصرف نماید ولی از آنجا که بین تیمور ملک و دیگر سرلشکران خوارزمشاه وحدت و تفاهم موجود نبود او نتوانست این کامیابی نظامی خود را توسعه بخشد و ناچار به خوارزم مراجعت نمود.

تاجیکستان

تاجیکستان یا جمهوری تاجیکستان (به خط تاجیکی: Ҷумҳурии Тоҷикистон) کشوری در آسیای میانه است. این کشور از جنوب با افغانستان، از باختر با ازبکستان، از شمال با قرقیزستان، و از خاور با چین همسایه‌است. تاجیکستان یک کشور محاط در خشکی است که در گذشته راه ابریشم از آن گذر می‌کرده‌است. پهناوری تاجیکستان ۱۴۳٬۱۰۰ کیلومتر مربع (۹۵ام در جهان) است. این کشور، کوهستانی و پربارش است و منابع آب فراوانی دارد.

محتویات

    ۱ نام
    ۲ تاریخ
    ۳ سیاست
    ۴ جغرافیا
        ۴.۱ رودها
        ۴.۲ مرزها
    ۵ قلّه‌ها
    ۶ تقسیمات کشوری
        ۶.۱ ناحیه‌ها و جماعت‌ها
        ۶.۲ شهرها
    ۷ اقتصاد
        ۷.۱ نفت و گاز تاجیکستان
    ۸ مردم
        ۸.۱ شخصیت‌ها
    ۹ نگارخانه
    ۱۰ جستارهای وابسته
    ۱۱ پانویس
    ۱۲ منابع
    ۱۳ پیوند به بیرون

نام

واژهٔ تاجیکستان از دو بخش «تاجیک» و «ستان» تشکیل شده‌است که به معنای «سرزمین تاجیک‌ها» است. پایتخت تاجیکستان شهر دوشنبه است و زبان رسمی آن فارسی تاجیکی است، گرچه زبان روسی نیز کاربرد گستردهٔ بازرگانی و حکومتی دارد. یکای پول تاجیکستان، سامانی نام دارد. این کشور در سال ۱۳۷۰ هجری خورشیدی (۱۹۹۱) با فروپاشی شوروی، استقلال یافت.
تاریخ
نوشتار اصلی: تاریخ تاجیکستان

سرزمین سغد باستان که سرزمین کنونی تاجیکستان را دربر می‌گیرد، در زمان داریوش یکم به جزئی از امپراتوری هخامنشی تبدیل شد. پس از یورش اسکندر مقدونی، تاجیکستان به ترتیب جزئی از پادشاهی‌های سلوکی، دولت یونانی باختر، تخارستان، کوشانیان، ساسانیان، هفتالیان و خیونان بود.
مجسمه ولادیمیر لنین، از رهبران شوروی سابق، در شهر دوشنبه

در سال ۷۱۵ میلادی (در زمان امویان)، این سرزمین به تصرف عرب‌ها درآمد و مردم تاجیک دین اسلام را پذیرفتند. پس از اسلام تاجیکستان تبدیل به مهد زبان پارسی دری و فرهنگ و علوم گوناگون شد.

در سدهٔ دهم میلادی، سامانیان اولین حکومت مستقل ایرانی پس از اسلام در این منطقه تشکیل شد. پس از سقوط سامانیان با اتحاد غزنویان و قراخانیان پس از تاجیکستان به ترتیب جزئی از حکومتهای قراخانیان، خوارزمشاهیان، ایلخانان مغول و تیموریان شد. پس از سقوط تیموریان تا سدهٔ نوزدهم میلادی حکومت‌های مختلف ازبک کنترل این سرزمین را در دست داشتند، البته نادر شاه افشار پادشاه ایران برای دورهٔ کوتاهی آن را به تصرف خود درآورد. در سدهٔ نوزدهم شمال تاجیکستان (خجند) جزئی از خانات خوقند، و جنوب تاجیکستان جزئی از خانات بخارا بود. خانات بخارا در سال ۱۲۴۵ خورشیدی (۱۸۶۶ میلادی)، و خانات خوقند در سال ۱۲۴۷ (۱۸۶۸ میلادی)، زیر سلطهٔ روسیه تزاری درآمدند.

پس از انقلاب اکتبر، تاجیکستان ابتدا بخشی از جمهوری ازبکستان در اتحاد جماهیر شوروی بود تا اینکه در سال ۱۳۰۷ (۱۹۲۸ م)، جمهوری سوسیالیستی شوروی تاجیکستان به عنوان جزئی از اتحاد جماهیر شوروی) تشکیل شد. پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، در سال ۱۳۷۰ (۱۹۹۱)، تاجیکستان به استقلال دست یافت.

کمی پس از استقلال تاجیکستان در سال ۱۳۷۰ (۱۹۹۱ میلادی)، جنگ داخلی پنج ساله بین دولت تحت حمایت مسکو و مخالفان اسلامگرا (به رهبری عبدالله نوری) درگرفت.

در این جنگ، بیش از ۵۰ هزار تن کشته و بیش از ۷۰۰ هزار تن بی‌خانمان شدند. در سال ۱۳۷۶ (۱۹۹۷ (میلادی) با وساطت سازمان ملل متحد، پیمان صلح به امضای دو طرف رسید.
امامعلی رحمان رئیس جمهور تاجیکستان در سال ۱۳۸۰
سیاست
نوشتار اصلی: وضعیت سیاسی تاجیکستان


حکومت تاجیکستان، جمهوری است.

امامعلی رحمان از سال ۱۳۷۱ ریاست جمهوری تاجیکستان را به عهده دارد. در سال ۱۳۷۱، پس از برکناری اجباری رحمان نبی، نخستین رهبر این کشور پس از استقلال از اتحاد جماهیر شوروی سابق، امام علی رحمان، که پیشتر رئیس یک مجتمع کشاورزی بود، به مقام ریاست شورای عالی تاجیکستان منصوب شد. در سال ۱۳۷۳، رحمان به مقام ریاست جمهوری انتخاب شد. پس از پایان دورهٔ پنج ساله، او دوباره در سال ۱۳۷۸ به مدت هفت سال دیگر به این مقام برگزیده شد.

در سال ۱۳۸۲، در یک همه‌پرسی، ۹۳٪ مردم به اصلاح قانون اساسی (برای ممکن‌شدن انتخاب دوبارهٔ رحمان) رای مثبت دادند. دولت می‌گوید که ۹۶٪ مردم در این همه پرسی شرکت کرده‌اند. در نوروز ۱۳۸۶ ه‍. خ. (۲۰۰۷ م) امامعلی رحمانف خواستار آن شد که او را امامعلی رحمان بنامند. از آنجا که امکان تمدید دورهٔ ریاست جمهوری در کنار ده‌ها اصلاحیهٔ دیگر به رأی گذاشته شد، منتقدان دولت گفتند که رأی مردم با آگاهی کامل نبوده‌است.[۲]
جغرافیا
نوشتار اصلی: جغرافیای تاجیکستان


پهناوری تاجیکستان ۱۴۳٬۱۰۰ کیلومتر مربع (۹۵ ام در جهان) است و جمعیت آن ۸٬۱۶۰٬۰۰۰ تن ( ۹۸ ام در جهان) است (آمار ۲۰۱۴). تراکم جمعیت در این کشور ۵۷ تن در هر کیلومتر مربع است. تاجیکستان کشوری کوهستانی و سرسبز با بارندگی فراوان است که می‌تواند صادرکنندهٔ آب و برق به سایر کشورها باشد. تاجیکستان کشوری مرتفع است که رشته‌کوه پامیر آن را پوشانده‌است، ولی در شمال کشور، منطقه پست فرغانه وجود دارد.[۳]

در شمال تاجیکستان دشت فرغانه، در شمال غربی و بخش مرکزی، رشته‌کوه‌های ترکستان، زرافشان، حصار و آلای، در جنوب شرقی رشته‌کوه‌های بلند پامیر (بلندی تا ۷۴۹۵ متر) قرار دارد. در بخش جنوب غربی زمین‌های نسبتاً پست‌تر وخش و حصار و غیره قرار دارد. رودها و دریاچه‌های تاجیکستان از قله‌ها سرچشمه می‌گیرند. مجموع طول ۹۴۷ رودخانه تاجیکستان بیش از ۲۸۵۰۰ کیلومتر است که ۶۰٪ ذخیره آبی آسیای مرکزی را تشکیل می‌دهند.[۳]

در تاجیکستان بیش از ۸۰ گونه از پستانداران، بیش از ۳۶۵ گونه پرنده، ۴۹ گونه خزنده، تقریباً ۴۰ گونه ماهی و بیش از ۱۰ هزار گونه حشره زندگی می‌کنند. از جانوران این کشور می‌توان به پلنگ برفی، سیاهگوش (به فارسی تاجیکی: سیلاوسین)، خرس، گرگ، و روباه اشاره کرد. در این کشور آهو و گوسفندهای کوهی بسیاری هم زندگی می‌کنند.[۳]

در تاجیکستان چهار حفاظتگاه ملی (بیشه پلنگان، رامیت، دشت جوم و زارغول)، و ۱۳ پرورشگاه و پارک ملی فعالیت دارند. مناطق حفاظت‌شده طبیعی این کشور جمعاً حدود ۲۱٪ از خاک کشور را دربر می‌گیرند.[۳]
رودها
تصویر ماهواره‌ای تاجیکستان

تاجیکستان دارای رودهای بسیاری است. شمار رودهایی که طول آنها از ۱۰ کیلومتر تجاوز می‌کند به ۹۴۷ می‌رسد. رودهای مهم آن عبارتند از:

    سیر دریا (سیحون)
    آمودریا (جیحون)
    رودخانه زرافشان
    رود پنج
    رودخانه مرغاب
    سرخ آب
    کافرنهان
    رود وخش

نقشه توپوگرافی تاجیکستان

در مجموع طول ۹۴۷ رودخانه تاجیکستان بیش از ۲۸٫۰۰۰ کیلومتر است. همچنین در تاجیکستان ۱٫۳۰۰ مرداب، جمعاً به مساحت ۷۰۵ کیلومتر مربع وجود دارد. بزرگترین مرداب کشور قراکول نام دارد.
مرزها

    افغانستان (جنوب): ۱۲۰۶ کیلومتر
    ازبکستان (باختر): ۱۱۶۱ کیلومتر
    قرقیزستان (شمال): ۸۷۰ کیلومتر
    چین (خاور): ۴۱۴ کیلومتر

در ماه ژانویه سال ۲۰۱۱ مجلس نمایندگان تاجیکستان پروتکل تعیین خطوط مرز میان تاجیکستان و چین را تصویب کرد که طبق این سند ۱٫۱ هزار کیلومتر مربع (حدود یک درصد) از خاک تاجیکستان در ولایت بدخشان این کشور، به کشور چین داده شد.[۴]
قلّه‌ها
کوه     بلندی     محل
قله استقلال (قلّهٔ انقلاب)     ۷٬۱۷۴ متر     ۲۳٬۵۳۷ فوت         شمالی‌ترین مرز در رشته‌کوه آلای
گردنه قیزیل‌آرت     ۴٬۲۸۰ متر     ۱۴٬۰۴۲ فوت         شمالی‌ترین مرز در کوهستان سراسری آلای
قلّهٔ اسماعیل سامانی (بلندترین قلّه)     ۷٬۴۹۵ متر     ۲۴٬۵۹۰ فوت         شمال ولایت خودمختار کوهستان بدخشان
قله ابن‌سینا (قله لنین)     ۶٬۹۷۴ متر     ۲۲٬۸۸۱ فوت         شمال قلّهٔ اسماعیل سامانی
قلّهٔ کورژنیوسکی     ۷٬۱۰۵ متر     ۲۳٬۳۱۰ فوت         ولایت خودمختار کوهستان بدخشان
رشته‌کوه آکادمی فن‌ها     ۶٬۷۸۵ متر     ۲۲٬۲۶۰ فوت         ولایت خودمختار کوهستان بدخشان
قله کنکورد     ۵٬۴۶۹ متر     ۱۷٬۹۴۳ فوت         مرز جنوبی رشته‌کوه قره‌قروم
قله کارل مارکس     ۶٬۷۲۶ متر     ۲۲٬۰۶۷ فوت         مرز جنوبی رشته‌کوه قره‌قوروم
قلّهٔ مایاکاوسکی     ۶٬۰۹۶ متر     ۲۰٬۰۰۰ فوت          مرز افغانستان.
تقسیمات کشوری
نقشه تقسیمات کشوری تاجیکستان (۱- ولایت سغد، ۲- ناحیه‌های تابع جمهوری، ۳- ولایت ختلان، ۴- ولایت مختار کوهستان بدخشان)

بنا بر قانون تقسیمات کشوری، تاجیکستان به واحدهای زیر تقسیم شده‌است:

    ولایت مختار کوهستان بدخشان به مرکزیت خاروغ
    ولایت سغد به مرکزیت خجند
    ولایت ختلان به مرکزیت قُرغان‌تپه
    ناحیه‌های تابع جمهوری که یک واحد اداری را تشکیل می‌دهند و شامل هیچ کدام از ولایت‌ها نیستند و مستقیماً از پایتخت کشور اداره می‌شوند.

در تاجیکستان هر ولایت (معادل استان در تقسیمات کشوری ایران) به چندین ناحیه (معادل شهرستان در تقسیمات کشوری ایران) و هر ناحیه به چندین جماعت دهات (معادل دهستان در تقسیمات کشوری ایران) و هر جماعت به چندید ده (معادل روستا در تقسیمات کشوری ایران) تقسیم می‌گردد.

در سال ۱۳۸۸ تاجیکستان دارای یک ولایت مختار، دو ولایت، ۱۷ شهر، ۴۸ ناحیه (از آن جمله ۱۳ ناحیه تابع پایتخت) و ۵۴ شهرک بود.

جُستار وابسته: فهرست شهرهای تاجیکستان، استان‌های تاجیکستان
ناحیه‌ها و جماعت‌ها

ناحیه‌ها (شهرستان‌ها) و جماعت‌ها (بخش‌ها) در تاجیکستان:
شهرها

    نمایش
    بحث
    ویرایش

    نمایش
    بحث
    ویرایش

شهرهای اصلی تاجیکستان
منبع: جیونیمز
دوشنبه (تاجیکستان)
دوشنبه (تاجیکستان)

خجند
خجند
رتبه     شهر     ولایت     جمعیت     قرغان تپه
قرغان تپه

کولاب
کولاب
۱     دوشنبه (تاجیکستان)     دوشنبه (تاجیکستان)     ۷۸۰۰۰۰
۲     خجند     سغد     ۱۷۰۰۰۰
۳     قرغان تپه     ختلان     ۱۰۲۰۰۰
۴     کولاب     ختلان     ۹۵۰۰۰
۵     استروشن     سغد     ۶۵۰۰۰
۶     وحدت     ناحیه‌های تابع جمهوری     ۵۲۹۰۰
۷     کان بادام     سغد     ۴۸۹۰۰
۸     تورسون‌زاده     ناحیه‌های تابع جمهوری     ۵۰۰۰۰
۹     اسفره     سغد     ۴۶۰۰۰
۱۰     پنجکنت     سغد     ۴۰۰۰۰
اقتصاد

تاجیکستان یکی از جمهوری‌های سابق اتحاد جماهیر شوروی است. در سال ۲۰۰۵، تولید ناخالص ملی آن نزدیک به ۲ میلیارد دلار بود.[۵]
نفت و گاز تاجیکستان

دولت تاجیکستان حدود ٩٠ درصد از نیازهای انرژی خود را با واردات تامین می کند.بیشتر ذخایر نفت و گاز این کشور در جنوب غرب تاجیکستان در امتداد حوزه آمو-دریا قرار دارد.[۶] به گزارش پایگاه اینترنتی روزنامه وال استریت ژورنال، شرکت ملی نفت چین (سی ان پی سی)، توتال فرانسه و شرکت انگلیسی-کانادایی تزیس پترولیوم توافقنامه ای برای توسعه میدان های نفت و گاز در تاجیکستان امضا کردند.بنابر اعلام شرکت تزیس پترولیوم، منطقه بوختار احتمال دارد ٣,٢٢ تریلیون مترمکعب گاز و ٨.٥ میلیارد بشکه نفت داشته باشد.[۷] چندی پیش نیز یک شرکت نفتی انگلیس در بیانیه‌ای اعلام کرد، تاجیکستان ذخائر نفت و گاز بسیاری دارد که بطور قابل توجهی بیشتر از ذخایر باقی‌مانده منابع نفتی در دریای شمال است. [۸] این میزان نفت در تاجیستان از ذخایر کشورهای صادر کننده ای چون جمهوری آذربایجان با صادرات روزانه ۸۲۰ هزار بشکه،عمان ۷۰۵ هزار بشکه و نروژ 1میلیون و ۶۰۰ هزار بشکه بیشتر است.[۹] همچنین میزان منابع گازی تاجیکستان از کشورهای صادر کننده گاز مانند الجزایر،مصر و ازبکستان بیشتر است.[۱۰]
مردم
کودکان تاجیک

جمعیت تاجیکستان ۸٬۱۶۰٬۰۰۰ تن (برآورد ۲۰۱۴) است. حدود ۸۰٪ مردم تاجیک هستند (که به فارسی تاجیکی سخن می‌گویند)، ۱۵٪ ازبک ۱٫۱٪ روس و سایر مردم اوکراینی، چینی، کره‌ای، تاتار و غیره هستند. دین بیشتر مردم اسلام است (بیشتر سنی، دارای اقلیت قابل توجه شیعه اسماعیلی).

تاریخ و فرهنگ تاجیکستان با ایران اشتراکات بسیاری دارد. در پاره‌هایی از دوران پیش از اسلام، تاجیکستان جزئی از شاهنشاهی ایران بود. پس از اسلام، سرزمین خراسان و فرارود (از جمله تاجیکستان) زنده کننده فرهنگ ایرانی و به وجود آورنده زبان پارسی دری بود که جانشین زبان پهلوی شد. نخستین شاعران پارسی‌زبان از این ناحیه به پا خاستند، به ویژه رودکی، که پدر شعر پارسی محسوب می‌گردد. در نخستین سده‌های هجری، خراسان و فرارود مهد تمدن و علوم ایرانی بودند و بزرگانی مانند ابن سینا و فارابی در خود پرورند. حکومت سامانی نیز از تاجیکستان برخاسته‌است.

٪۷۹٫۹ مردم تاجیک هستند (که به فارسی تاجیکی سخن می‌گویند)، ۱۵٫۳٪ ازبک، ۱٫۱٪ روس، ۱٫۱٪ قرقیز، ۰٫۳٪ ترکمن و ۰٫۳٪ تاتار هستند. اقلیت‌های کوچک غیربومی نیز از قبیل اوکراینی، چینی، کره‌ای و غیره نیز در تاجیکستان وجود دارند که ۲٪ مابقی از جمعیت این کشور را تشکیل می‌دهند.[۵]

دین بیش از ۹۰٪ مردم اسلام است (۹۵٪ سنی حنفی، اقلیت ۵٪ شیعه که غالباً شیعه اسماعیلی و کمتر از ۱٪ آن شیعه دوازده امامی)است. شیعیان بیشتر در بدخشان زندگی می‌کنند. غیر از دین اسلام اقلیت‌های دینی آن مسیحیت، یهودیت، زرتشتی، بودایی و بهائیت است. طریقت نقشبندیه تصوف نیز در تاجیکستان وجود دارد.[۱۱]
شخصیت‌ها
تصویر باباجان غفوروف بر روی اسکناس.

باباجان غفورف تاریخ‌دان و نویسندهٔ کتاب تاریخ تاجیکان از اهالی تاجیکستان است. تیمور ملک نیز از شخصیت‌ها و قهرمانان تاریخی تاجیک به شمار می‌آید.[۱۲]
بانو گلرخسار شاعر معاصر تاجیکستان از همراهان مهدی اخوان ثالث و احمد شاملو و سیمین بهبهانی و بسیاری از دیگر شاعران و اهل فرهنگ و هنر ایران بوده و می‌باشد.

یاوان

شهر یاوان (به فارسی تاجیکی: Ёвон) در استان ختلان در کشور تاجیکستان واقع شده‌است. جمعیت این شهر ۱۸٫۴۱۱ نفر است.این شهر در حدودیک ساعتی دوشنبه(پایتخت تاجیکستان)واقع شده و صنایع فعال در آن کارخانه سیمان یاوان و کارخانه آرماتور چینی است.فعالیت اکثر مردم کشاورزی است.

فهرست شهرهای تاجیکستان

شهرهای تاجیکستان
ردیف     نام     سرشماری     استان
آوانگاری     تاجیکی     سرشماری ۱۹۸۹     سرشماری ۲۰۰۰     تخمین ۲۰۰۹
سیریلیک     فارسی
۱.     دوشنبه     Душанбе     دوشنبه     ۶۰۴٬۰۰۰     ۵۶۲٬۰۰۰     ۷۰۳٬۹۶۹     دوشنبه (تاجیکستان)
۲.     خجند[۱]     Хуҷанд     خجند     ۱۶۰٬۰۰۰     ۱۴۹٬۰۰۰     ۱۴۷٬۴۸۳     استان سغد
۳.     کولاب     Кӯлоб     کولاب     ۷۴٬۵۰۰     ۷۸٬۰۰۰     ۸۵٬۴۶۷     استان ختلان
۴.     قرغان‌تپه     Қӯрғонтеппа     قورغان‌تپه     ۵۸٬۵۰۰     ۶۰٬۰۰۰     ۶۴٬۷۰۹     استان ختلان
۵.     کان بادام     Конибодом     کان بادام     ۳۳٬۷۰۰     ۴۵٬۰۰۰     ۵۷٬۷۹۲     استان سغد
۶.     استروشن     Истаравшан     استروشن     ۴۵٬۸۰۰     ۵۱٬۰۰۰     ۵۶٬۸۷۴     استان سغد
۷.     وحدت[۲]     Ваҳдат     وحدت     ۴۵٬۷۰۰     ۴۴٬۰۰۰     ۴۵٬۶۹۳     ناحیه‌های تابع جمهوری
۸.     ترسن‌زاده     Турсунзoдa     تُرسُن‌زاده     ۴۰٬۶۰۰     ۳۹٬۰۰۰     ۴۰٬۴۳۵     ناحیه‌های تابع جمهوری
۹.     اسفره     Исфара     اسفره     ۳۴٬۵۰۰     ۳۷٬۰۰۰     ۴۰٬۰۷۳     استان سغد
۱۰.     پنجکینت     Панҷакент     پنج‌کنت     ۲۷٬۹۰۰     ۳۳٬۰۰۰     ۳۸٬۵۷۵     استان سغد
۱۱.     خاروغ     Хоруғ     خاروغ     ۲۰٬۳۰۰     ۲۸٬۰۰۰     ۳۲٬۴۷۰     ولایت خودمختار کوهستان بدخشان
۱۲.     بشکنگاش     Бошкенгаш         k.A.     ۲۲٬۰۰۰     ۲۷٬۴۹۵     ناحیه‌های تابع جمهوری
۱۳.     حصار     Ҳисор     حصار     ۲۰٬۰۰۰     ۲۰٬۰۰۰     ۲۷٬۲۰۰     ناحیه‌های تابع جمهوری
۱۴.     دنغره     Данғара     دنغره     k.A.     k.A.     ۲۶٬۴۳۵     استان ختلان
۱۵.     فرخار     Фархoр     فرخار     k.A.     ۲۰٬۰۰۰     ۲۵٬۱۴۵     استان ختلان
۱۶.     واسع     Восеъ     واسع     k.A.     ۲۰٬۰۰۰     ۲۵٬۱۴۵     استان ختلان
۱۷.     خوبک     Хубek         k.A.     ۱۸٬۰۰۰     ۲۲٬۶۳۱     استان ختلان
۱۸.     چکلاو     Чкалов     چکلاو     ۳۴٬۰۰۰     ۲۲٬۰۰۰     ۲۱٬۶۳۴     استان سغد
۱۹.     توگالان     Тугалан         k.A.     ۱۷٬۰۰۰     ۲۱٬۳۷۳     استان ختلان
۲۰.     نارک     Нoрaк     نارک     ۲۰٬۸۰۰     ۱۹٬۰۰۰     ۱۸٬۷۳۵     استان ختلان
۲۱.     یاوان     Ёвон     یاوان     ۲۰٬۰۰۰     k.A.     ۱۸٬۴۱۱     استان ختلان
۲۲.     پرولتارسک             k.A.     k.A.     ۱۸٬۱۵۶     استان سغد
۲۳.     وخش (شهر)     Вахш     وخش     k.A.     ۱۴٬۰۰۰     ۱۷٬۶۰۲     استان ختلان
۲۴.     مدروشکت     Мадрушкат         k.A.     ۱۴٬۰۰۰     ۱۶٬۴۳۲     استان سغد
۲۵.     ناو     Нов     ناو     k.A.     ۱۳٬۰۰۰     ۱۵٬۲۵۸     استان سغد
۲۶.     ظفرآباد     Зафаробод     ظفرآباد     k.A.     k.A.     ۱۵٬۲۵۱     استان سغد
۲۷.     شهر توس     Шаҳртуз     شهر توس     k.A.     ۱۲٬۰۰۰     ۱۵٬۰۸۷     استان ختلان
۲۸.     ادرسمان     Адрасмoн     ادرسمان     k.A.     k.A.     ۱۴٬۷۶۷     استان سغد
۲۹.     بوستان     Бӯстон     بوستان     k.A.     k.A.     ۱۴٬۴۰۳     استان سغد
۳۰.     باباجان غفورف     Бобоҷон Ғафуров     باباجان غفوروف     ۱۸٬۹۰۰     ۱۵٬۰۰۰     ۱۴٬۳۹۵     استان سغد
۳۱.     مومن‌آباد     Мӯминобод     مومن‌آباد     k.A.     ۱۱٬۰۰۰     ۱۳٬۸۳۰     استان ختلان
۳۲.     اشت     Ашт     اشت     k.A.     ۱۱٬۰۰۰     ۱۲٬۹۱۱     استان سغد
۳۳.     غرم     Ғарм     غرم     k.A.     ۱۰٬۰۰۰     ۱۲٬۴۹۸     ناحیه‌های تابع جمهوری
۳۴.     آب‌گرم     Обигарм     آب گرم     k.A.     k.A.     ۱۱٬۶۵۸     ناحیه‌های تابع جمهوری
۳۵.     کویبیشفسک     Куйбышевcк         k.A.     k.A.     ۱۱٬۵۱۶     استان ختلان
۳۶.     تباشر     Табошар     تباشر     ۲۰٬۰۰۰     ۱۲٬۰۰۰     ۱۱٬۴۶۴     استان سغد
۳۷.     خواجه‌مستان     Хоҷамастон         k.A.     ۹٬۰۰۰     ۱۱٬۳۱۵     استان ختلان
۳۸.     سربند     Сарбанд     سربند     ۱۴٬۰۰۰     ۱۱٬۰۰۰     ۱۱٬۰۸۱     استان ختلان
۳۹.     مرغاب     Мурғоб     مرغاب     k.A.     k.A.     ۱۰٬۷۵۵     ولایت خودمختار کوهستان بدخشان
۴۰.     شارورا             k.A.     k.A.     ۱۰٬۲۳۳     ناحیه‌های تابع جمهوری
۴۱.     اِیوَج     Айваҷ                    
۴۲.     پنجیکند     Панҷиканд                    
۴۳.     پنج     Панҷ                    
۴۴.     چکالوف     Чкаловск                    
۴۵.     یاوان    

آب‌گرم (تاجیکستان)

شهر آب‌گرم (به فارسی تاجیکی: Обигарм) در ناحیه‌های تابع جمهوری در کشور تاجیکستان واقع شده‌است. جمعیت این شهر ۱۱٬۶۵۸ نفر است.

توربین بادی

توربین بادی به توربینی گفته می‌شود که برای تبدیل انرژی جنبشی باد به انرژی مکانیکی به کار می‌رود که توان بادی نام دارد. توربین‌های بادی در دو نوع با محور افقی و با محور عمودی ساخته می‌شوند. توربین‌های بادی کوچک برای کاربردهایی مانند شارژکردن باتری‌ها و یا توان کمکی در قایق‌های بادبانی مورد استفاده قرار می‌گیرند، در حالی که توربین‌های بادی بزرگ‌تر با چرخاندن ژنراتور، به عنوان یک منبع تولید انرژی الکتریکی به‌شمار می‌روند. انواع دیگری از توربین‌های بادی وجود دارد که برای پمپ کردن آب استفاده می‌شود که به آن پمپ بادی می‌گویند یا برای آسیاب گندم به کار می‌رود که آسیاب بادی نام دارد و موارد دیگر به کار می‌رود.[۱]

محتویات

    ۱ تاریخچه
    ۲ آسیاب بادی
        ۲.۱ ظهور آسیاب بادی در اروپا
        ۲.۲ مقایسه نیروی باد و نیروی آب
    ۳ انواع توربین‌های بادی
        ۳.۱ توربین بادی با محور افقی
        ۳.۲ توربین بادی با محور عمودی
        ۳.۳ توربینهای بادی چگونه کار می‌کنند؟
    ۴ طراحی و ساخت توربین‌های بادی
        ۴.۱ اجزای تشکیل دهنده توربین بادی
    ۵ مزایا و معایب توربین بادی
        ۵.۱ توربین عمودی
        ۵.۲ توربین افقی
        ۵.۳ آلودگی صوتی توربین‌های بادی
    ۶ توربین‌های بادی در ایران
    ۷ توربین‌های بادی کوچک
    ۸ رکوردها
        ۸.۱ بیشترین توان
        ۸.۲ بزرگ‌ترین مساحت جاروب‌شده
        ۸.۳ بلندترین
        ۸.۴ بزرگ‌ترین توربین بادی با محور عمودی
    ۹ مزارع بادی و محیط زیست
    ۱۰ توربین‌های بادی محور افقی
    ۱۱ نمونه‌هایی از بناهایی که در آن‌ها از توربین بادی استفاده شده است
        ۱۱.۱ مرکز تجارت جهانی بحرین
        ۱۱.۲ برج فانوس دریایی دبی
        ۱۱.۳ برج رودخانه پرل در چین
    ۱۲ منابع

تاریخچه

اولین استفاده‌ها از انرژی باد به استفاده جهت در توربین‌های چرخان به آسیاب‌های بادی بر می‌گردد. نخستین آسیاب‌های بادی، کاملاً از آسیاب‌های بادی معروف هلندی، که تصویر آن‌ها در ذهن بسیاری از ما ثبت شده است، متفاوت بود. تعداد پره‌های این آسیاب‌ها به ۱۲ عدد می‌رسید و پره‌ها از بالای یک دیرک عمودی، همانند بادبان‌های یک کشتی که از فراز دکل و بازوی افقی دکل آویزانند، آویخته شده بود. شاید بتوان شکل کلی این آسیاب‌ها را با چرخ و فلک‌های شهربازی‌های امروزی مقایسه کرد که محور اصلی آن‌ها در مرکز یک دایره روی زمین نصب شده است و اتاقک‌های چرخ و فلک همیشه فاصله ثابتی از سطح زمین دارند. این نوع طراحی برای آسیاب‌های بادی، شاید از بادبان‌های یک کشتی، یا از چرخ‌های دعای بودایی‌های آسیایی، که با نیروی باد می‌چرخید، الهام گرفته شده باشد.[۲] استفاده از انرژی باد پیشینهٔ دراز مدتی داشته و به حدود سدهٔ ۲ پیش از میلاد در ایران باستان باز می‌گردد.[۳] برای نخستین بار، ایرانیان موفق شدند با استفاده از نیروی باد، دلو (دولاب) یا چرخ چاه را به گردش درآورده و آب را از چاه‌ها به سطح مزارع برسانند.[۴]

نخستین ماشینی که با استفاده از نیروی باد به حرکت درآمد، چرخ بادی هرون بود[۵]؛ ولی نخستین آسیاب بادی عملی، در سدهٔ ۷ میلادی در سیستان ساخته شد.[۶] پیدایش آسیاب‌های بادی در اروپا مربوط به سده‌های میانه است. نخستین مورد ثبت‌شده در مورد استفاده از آسیاب‌هاب بادی در انگلستان مربوط به سده‌های ۱۱ و ۱۲ میلادی است.[۷]

نخستین توربین بادی با کاربرد تولید برق، یک ماشین شارژ باتری بود که در ژوئیه ۱۸۸۷ توسط یک مهندس اسکاتلندی به نام جیمز بلایث ساخته شد.[۸] چند ماه بعد، مخترع آمریکایی چارلز فرانسیس براش نخستین توربین باد خودکار را برای تولید برق در کلیولند در اوهایو ساخت.[۸] در سال ۱۹۰۸، ۷۲ توربین بادی با کاربرد تولید برق (بین ۵ تا ۲۵ کیلووات) در آمریکا فعال بودند.[۹] در دهه ۱۹۳۰، توربین‌های بادی کوچک برای تولید برق مورد نیاز مزارع در آمریکا، که هنوز سامانه سراسری توزیع برق راه‌اندازی نشده بود، بسیار متداول بودند. در پاییز سال ۱۹۴۱، نخستین توربین بادی در کلاس مگاوات در ورمونت راه‌اندازی شد. نخستین توربین بادی متصل به شبکهٔ برق در بریتانیا در سال ۱۹۵۱ در جزایر اورکنی ساخته شد.[۸]

در سال ۲۰۰۶ برای اولین بار در اتحادیهٔ اروپا رشد تولید برق از انرژی‌های نو بیش از رشد تولید برق از منابع فسیلی بود.[۱۰]از سال ۱۳۷۹ تا ۱۳۸۶ شمسی، ظرفیت تولید برق بادی جهان از ۱۸۰۰۰ مگاوات به ۹۲۰۰۰ مگاوات افزایش یافته است. از سال ۲۰۰۰ تاکنون این صنعت سالانه ۲۵٪ رشد کرده و هر سه سال دو برابر شده است و این در شرایطی است که رشد اقتصاد جهانی از یک تا دو درصد در سال بیشتر نیست.[۱۱]
آسیاب بادی
ظهور آسیاب بادی در اروپا

آسیاب بادی پس از گذشت پانصد سال از اختراع آن در خاورمیانه، تا فرن دوازدهم میلادی در اروپا ناشناخته بود. سربازانی که از جنگ‌های صلیبی به کشورشان باز می‌گشتند، داستان‌هایی را درباره آسیاب‌های بادی نقل می‌کردند. اروپاییان با الهام از ایده استفاده از نیروی باد به عنوان نیروی محرکه، سرانجام نوع جدیدی از آسیاب بادی را اختراع کردند. در این نوع آسیاب بادی، همهٔ مجموعهٔ آسیاب بادی می‌توانست حول محور یک دیرک مرکزی بچرخد تا پره‌های آسیاب در جهت وزش باد قرار بگیرند. مدتی بعد، آسیاب‌های بادی ساده‌تری که به شکل یک برج پره دار بود، ساخته شد؛ در این نوع آسیاب بادی، فقط پره‌ها همراه جریان باد می‌چرخیدند. با گذشت زمان آسیاب‌های بادی به چشم اندازهای طبیعی حومه شهرهای اروپا تبدیل شد. در قرن دوازدهم میلادی هلندی‌ها از تلمبه‌های آب که به وسیله آسیاب‌های بادی کار می‌کرد، برای احیای بخش‌هایی از خشکی که زیر آب دریای شمال قرار گرفته بود، استفاده می‌کردند. یک قرن بعد، در بعضی از شهرهای فرانسه بیش از ۱۲۰ آسیاب بادی نصب شده بود. در هلند، در قرن هجدهم، بیش از ۷۰۰ آسیاب بادی در امتداد رودخانه زان احداث شده بود.[۱۲]
مقایسه نیروی باد و نیروی آب

آسیاب‌های بادی مقایسه با آسیاب‌های آبی از امتیازهای بسیاری برخوردار بودند. اول آن که نیازی نبود که آسیاب‌های بادی نزدیک جریان آب احداث شوند. به علاوه اگر آب در زمستان یخ می‌زد، آسیاب‌های آبی از کار می‌افتادند در حالی که آسیاب‌های بادی به کار خود ادامه می‌دادند. امتیاز دیگر آسیاب‌های بادی این بود که رودخانه‌هایی که در کنار آن‌ها آسیاب‌های آبی ساخته می‌شد، معمولاً تخت نظارت مالکین و زمین داران قدرتمند قرار داشت و آن‌ها بودند که اجازه می‌دادند چه کسی حق احداث آسیاب آبی و آرد کردن گندم را داشته باشد. رواج آسیاب‌های بادی موجب رهایی مردم عادی از قید و بند مالکین شد.[۱۳]
انواع توربین‌های بادی
یک توربین ساوونیوس که دارای محور عمودی است.
سه نوع اصلی توربین بادی

پرهٔ توربین‌های بادی می‌تواند به دور محور افقی و یا عمودی دوران کند. توربین بادی با محور افقی، پیشینهٔ بیشتری داشته و امروزه هم بیشتر مورد استفاده قرار می‌گیرد. در مقابل، مزیت توربین بادی با محور عمودی، عدم حساسیت نسبت به جهت وزش باد و عدم نیاز به یک پایهٔ مرتفع است.[۱۴]
توربین بادی با محور افقی
توربین‌های بادی در منجیل، ایران با محور افقی

در توربین‌های بادی با محور افقی (به انگلیسی: Horizontal Axis Wind Turbine) که به اختصار HAWT هم نامیده می‌شوند، روتور و ژنراتور الکتریکی در بالای یک برج بلند قرار گرفته و باید در راستای باد قرار گیرند. توربین‌های بادی کوچک برای تعیین جهت وزش باد از یک بادنمای ساده استفاده می‌کنند، ولی توربین‌های بزرگ‌تر معمولاً از یک سنسور باد که با یک سرووموتور در ارتباط است، استفاده می‌کنند. بیشتر این توربین‌های بادی، با استفاده از یک جعبه‌دنده، سرعت چرخش کُند پره‌ها را به سرعت بیشتری برای ژنراتور تبدیل می‌کنند.

توربین‌های بادی امروزی

توربین‌های بادی که امروزه در نیروگاه‌های بادی برای تولید تجاری برق مورد استفاده قرار می‌گیرند، معمولاً سه-پره بوده و با استفاده از سامانه‌های کنترل رایانه‌ای در جهت وزش باد قرار می‌گیرند. البته توربین‌های باد با دو پره و حتی یک پره هم استفاده می‌شوند.[۱۵] پره‌های این توربین‌ها، معمولاً طولی بین ۲۰ تا ۴۰ متر و حتی بیشتر و سرعت دورانی حدود ۱۰ تا ۲۲ دور بر دقیقه دارند. اگر طول پرهٔ یک توربین بادی، ۴۰ متر بوده و با سرعت ۲۰ دور بر دقیقه دوران کند، سرعت خطی نوک پره‌های آن، حدود ۸۴ متر بر ثانیه (۳۰۲ کیلومتر بر ساعت) خواهد بود. برجی که پره‌ها بر بالای آن نصب می‌شوند، به صورت لولهٔ فولادی و به ارتفاع ۶۰ تا ۹۰ متر است. معمولاً با استفاده از جعبه‌دنده، سرعت چرخش محور افزایش داده می‌شود، ولی در برخی از طراحی‌ها، محور با همان سرعت یک ژنراتور حلقوی را می‌چرخاند. برخی از مدل‌های توربین بادی، در سرعت ثابت کار می‌کنند ولی توربین‌های با سرعت متغیر انرژی بیشتری می‌توانند تولید کنند. که به واسطه نیروی لیفت و دراگ پره‌ها به حرکت در می‌آیند.
توربین بادی با محور عمودی
یک توربین بادی با محور عمودی از نوع داریوس در جزایر مگدانل، کانادا

در توربین‌های بادی با محور عمودی (به انگلیسی: Vertical Axis Wind Turbine) که به اختصار VAWT نامیده می‌شود، روتور اصلی به‌صورت عمودی قرار می‌گیرد. مهم‌ترین برتری این نوع از توربین‌های بادی آن است که نیازی به تنظیم جهت قرارگیری نسبت به جهت وزش باد ندارند. این نکته در مکان‌هایی که جهت وزش باد خیلی متغیر است، مثلاً در بالای ساختمان‌های مسکونی، یک امتیاز به‌شمار می‌رود. مهم‌ترین عیب این نوع توربین‌ها، کم‌بودن سرعت دورانی آنها و درنتیجه زیادبودن گشتاور و هزینهٔ بیشتر سیستم انتقال قدرت، بارگذاری دینامیکی زیاد پره‌ها و همچنین پیچیدگی زیاد طراحی و تحلیل ایرفویل پره‌ها پیش از ساخت پیش‌نمونه (پروتوتایپ) است. با توجه به عمودی بودن محور، جعبه‌دنده و ژنراتور می‌توانند در نزدیکی زمین قرار گیرند که این موضوع دسترسی به این تجهیزات را برای نگهداری و تعمیر آسان‌تر می‌کند.

توربین‌های بادی با محور عمودی به شکل‌های مختلفی ساخته می‌شوند. دو نوع عمدهٔ آنها، توربین‌های داریوس و ساوونیوس هستند.
توربینهای بادی چگونه کار می‌کنند؟

توربین‌های بادی انرژی جنبشی باد را به توان مکانیکی تبدیل می‌نمایند و این توان مکانیکی از طریق شفت به ژنراتور انتقال پیدا کرده و در نهایت انرژی الکتریکی تولید می‌شود. توربین‌های بادی بر اساس یک اصل ساده کار می‌کنند. انرژی باد دو یا سه پره‌ای را که بدور روتور توربین بادی قرار گرفته‌اند را بچرخش در می‌آورد. روتور به یک شفت مرکزی متصل می‌باشد که با چرخش آن ژنراتور نیز به چرخش در آمده و الکتریسیته تولید می‌شود. توربین‌های بادی بر روی برج‌های بلندی نصب شده‌اند تا بیشترین انرژی ممکن را دریافت کنند بلندی این برج‌ها به ۳۰ تا ۴۰ متر بالاتر از سطح زمین می‌رسند. توربین‌های بادی در بادهایی با سرعت کم یا زیاد و در طوفان‌ها کاملاً مفید می‌باشند
طراحی و ساخت توربین‌های بادی

برای تعیین ارتفاع بهینهٔ برج، سیستم کنترلی، تعداد و شکل پره‌ها از شبیه‌سازی‌های آیرودینامیکی استفاده می‌شود.

توربین‌های با محور افقی متداول، به سه بخش اصلی تقسیم می‌شوند:

    بخش روتور، که تقریباً ۲۰٪ قیمت توربین باد را به خود اختصاص داده و شامل پره‌های تبدیل‌کنندهٔ انرژی باد به انرژی جنبشی دورانی با سرعت کم می‌شود.
    بخش ژنراتور که حدوداً ۳۴٪ هزینهٔ توربین باد بوده و شامل مولد الکتریکی، تجهیزات کنترلی و جعبه‌دنده برای افزایش سرعت دورانی محور توربین می‌شود.
    بخش تکیه‌گاهی که در بر گیرندهٔ ۱۵٪ قیمت توربین بوده و شامل برج و مکانیزم جهت‌دهی روتور نسبت به جهت وزش باد می‌شود.

اجزای مختلف یک توربین بادی مدرن با محور افقی
اجزای تشکیل دهنده توربین بادی

۱- باد سنج (Anemometer): این وسیله سرعت باد را اندازه گرفته و اطلاعات حاصل از آنرا به کنترل کننده‌ها انتقال می‌دهد.

۲- پره‌ها (Blades): بیشتر توربین‌ها دارای دو یا سه پره می‌باشند. وزش باد بر روی پره‌ها باعث بلند کردن و چرخش پره‌ها می‌شود.

۳- ترمز (Brake): از این وسیله برای توقف روتور در مواقع اضطراری استفاده می‌شود. عمل ترمز کردن می‌تواند بصورت مکانیکی، الکتریکی یا هیدرولیکی انجام گیرد.

۴- کنترولر (Controller): کنترولرها وقتی که سرعت باد به ۸ تا 16 mph می‌رسد ما شین را، راه‌اندازی می‌کنند و وقتی سرعت از 65 mph بیشتر می‌شود دستور خاموش شدن ماشین را می‌دهند. این عمل از آن جهت صورت می‌گیرد که توربین‌ها قادر نیستند زمانی که سرعت باد به 65 mph می‌رسد حرکت کنند زیرا ژنراتور به سرعت به حرارت بسیار بالایی خواهد رسید.

۵- گیربکس (Gear box): چرخ دنده‌ها به شفت سرعت پایین متصل هستند و آنها از طرف دیگر همانطور که در شکل مشخص شده به شفت با سرعت بالا متصل می‌باشند و افزایش سرعت چرخش از ۳۰ تا 60 rpm به سرعتی حدود ۱۲۰۰ تا 1500 rpm را ایجاد می‌کنند. این افزایش سرعت برای تولید برق توسط ژنراتور الزامیست. هزینه ساخت گیربکس‌ها بالاست درضمن گیر بکس‌ها بسیار سنگین هستند. مهندسان در حال انجام تحقیقات گسترده‌ای می‌باشند تا درایوهای مستقیمی کشف نماید و ژنراتورها را با سرعت کمتری به چرخش درآورند تا نیازی به گیربکس نداشته باشند.

۶- ژنراتور (Generator): که وظیفه آن تولید برق متناوب می باشدو بیشتر از نوع ژنراتور‌های القایی می‌باشد. ۷- شفت با سرعت بالا (High-speed shaft): که وظیفه آن به حرکت در اوردن ژنراتور می‌باشد.

۸- شفت با سرعت پایین (Low-speed shaft): رتور حول این محور چرخیده و سرعت چرخش آن ۳۰ تا ۶۰ دور در دقیقه می‌باشد.

۹- روتور (Rotor): بال‌ها و هاب به روتور متصل هستند.

۱۰- برج (Tower): برج‌ها از فولادهایی که به شکل لوله درآمده‌اند ساخته می‌شوند. توربین‌هایی که بر روی برج‌هایی با ارتفاع بیشتر نصب شده‌اند انرژی بیشتری دریافت می‌کنند.

۱۱- جهت باد (Wind direction): توربین‌هایی که از این فناوری استفاده می‌کنند در خلاف جهت باد نیز کار می‌کنند در حالی که توربین‌های معمولی فقط جهت وزش باد به پره‌های آن باید از روبرو باشد.

۱۲- باد نما (Wind vane): وسیله‌ای است که جهت وزش باد را اندازه‌گیری می‌کند و کمک می‌کند تا جهت توربین نسبت به باد در وضعیت مناسبی قرار داشته باشد.

۱۳- درایو انحراف (Yaw drive): وسیله ایست که وضعیت توربین را هنگامیکه باد در خلاف جهت می‌وزد کنترول می‌کند و زمانی استفاده می‌شود که قرار است روتور در مقابل وزش باد از روبرو قرار گیرد اما زمانی که باد در جهت توربین می‌وزد نیازی به استفاده از این وسیله نمی‌باشد.

۱۴- موتور انحراف (Yaw motor): برای به حرکت در آوردن درایو انحراف مورد استفاده قرار می‌گیرد.
مزایا و معایب توربین بادی
توربین عمودی

مزایا توربین‌های عمودی:

از مزایای این نوع توربین عمودی نسبت به توربین‌های بادی محور افقی، عدم حساسیت به جهت باد و آشفتگی آن می‌باشد (این نکته در مکان‌هایی که جهت وزش باد خیلی متغیر است، مثلاً در بالای ساختمان‌های مسکونی، یک امتیاز به شمار می‌رود).

عملکرد مناسب و کارا هنگام وزش بادهای مغشوش و گردابه‌ای

توربین بادی محور عمودی می‌تواند در فاصله‌ای نزدیکتر به زمین نصب گردد و جعبه‌دنده و ژنراتور در نزدیکی زمین قرار می‌گیرند که این موضوع سبب امنیت و ارزانی بیشتر در ساخت و نگهداری و تعمیر آسان‌تر آن می‌شود و همچنین برج یا دکل نیاز به پشتیبانی آن ندارد.

از آنجا که نوک پره‌ها در این نوع توربین‌ها به محور دوران نزدیکتر است، سر و صدای کمتری نسبت به توربین محور افقی تولید می‌کنند و حجم واندازه کمتر آن‌ها، برخوردهای محیطی را نیز کاهش می‌دهد.

معایب توربین‌های عمودی:

مشکل اصلی این نوع توربین‌ها، ایجاد نیروی مخالف نسبت به بادی که به پره دیگر می‌وزد، است پس بازدهی انفرادی کمتر آنها در مقایسه با توربین‌های افقی و گشتاور تکانی (لنگر) که در طول هر دوره تناوب تولید می‌شود؛ کمتر است.

نصب توربین‌های محور عمودی روی برج‌ها سخت است؛ بدین معنی که آنها باید در جریان‌های هوایی آهسته تر با اغتشاش بیشتر و نزدیک زمین با بازده استخراج انرژی پایین‌تر عمل کنند.

به دلیل کم بودن سرعت دورانی پره‌ها، گشتاور زیاد است.

هزینهٔ بالای طراحی و تحلیل ایرفویل پره‌ها از دیگر مسایل است. جبران بازده کمتر توربین‌های محور عمود از طریق چیدمان فشرده‌تر آنها و طراحی جدید امکان‌پذیر است. مسأله خستگی سازه نیز با قابلیت پیش‌بینی دقیق‌تر بارهای آیرودینامیکی تا حد زیادی قابل بر طرف شدن است.
توربین افقی

مزایای توربین افقی

تیغه‌ها به سمت مرکز گرانش توربین اند که به ثبات آن کمک می‌کند.

تیغه‌ها برای قرار گیری در بهترین زاویه قابلیت پیچ و تاب دارند

با پیچ کردن تیغه‌ها به روتور آسیب‌ها در طوفان به حداقل می‌رسد.

بلندی برج این امکان را می‌دهد تا دسترسی به بادهای شدید و قوی بیشتر شود.

قابل استفاده در زمین‌های ناهموار و دور از ساحل بیشتر آن‌ها شروع خودکار دارند.

معایب توربین افقی

کارکرد سخت در نزدیک سطح زمین

سختی درحمل و نقل

مشکل در نصب و راه‌اندازی

در مجاورت رادار تحت تاثیر قرار می‌گیرد

تعمیر و نگه داری آن سخت است
آلودگی صوتی توربین‌های بادی

کسانی که در محل‌های نزدیک به توربین‌های بادی سکونت دارند، همیشه از صدای مخصوص چرخش پره‌ها و صدای آزار دهنده چرخ دنده توربین‌ها و ژنراتورها، که آرامش آن‌ها را برهم می‌زند، گلایه می‌کنند. توربین‌های بادی در سال‌های اخیر بسیار کم سر و صداتر از نمونه‌های قدیمی تر هستند. اکنون صدای پره توربین‌های بادی از فاصله بیش از ۲۰۰ متری قابل شنیدن نیست. مهندسین بر این باورند که توربین‌های بادی مدرن امروزی دیگر پر سر و صدا و آزار دهنده نیستند.[۱۶]
توربین‌های بادی در ایران

در سال ۲۰۰۴ میلادی تنها ۲۵ مگاوات از ۳۳٫۰۰۰ مگاوات برق تولید شده در ایران با استفاده از انرژی بادی تولید شده بود. در سال ۲۰۰۶ میلادی سهم برق تولید شده در ایران با استفاده از انرژی بادی ۴۵ مگاوات بود (رتبه سی ام در دنیا) که به نسبت سال ۲۰۰۵ رشد چهل درصدی را نشان می‌داد. در سال ۲۰۰۸ میلادی نیروگاه بادی منجیل (در استان گیلان) و بینالود (در استان خراسان رضوی)، ظرفیت ۸۲ مگاوات برق را داشته‌اند. ظرفیت برق بادی در ایران در سال ۲۰۰۹ میلادی ۱۳۰ مگاوات ساعت بوده‌است.[۱۷]
توربین‌های بادی کوچک

توربین‌های بادی کوچک بیشتر در قایق‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند و ممکن است تنها حدود ۵۰ وات توان داشته باشند. آزمایشگاه ملی انرژی‌های تجدیدپذیر وزارت انرژی آمریکا|، توربین‌های بادی با توان کمتر از ۱۰۰ کیلووات را توربین بادی کوچک تعریف می‌کند.[۱۸] در این توربین‌ها، معمولاً ژنراتور به‌صورت مستقیم (بدون جعبه‌دنده) به روتور متصل شده و خروجی جریان مستقیم ایجاد می‌کند. همچنین برای تعیین جهت باد، معمولاً از یک بادنما استفاده می‌کنند.
رکوردها
بیشترین توان

توربین مدل E-۱۲۶ شرکت آلمانی انرکون با توان نامی ۷٫۵۸ مگاوات، بزرگ‌ترین توربین بادی جهان از نظر توان تولیدی است.[۱۹] ارتفاع کلی این توربین، ۱۹۸ متر و قطر پره‌های آن ۱۲۶ متر[۱۹] است.

شرکت‌های مختلفی در حال کار بر روی توربین بادی با توان ۱۰ مگاوات هستند، ولی هنوز چنین توربین بادی ساخته نشده‌است.
بزرگ‌ترین مساحت جاروب‌شده

بلندترین پره‌ها و در نتیجه بیشترین مساحت جاروب‌شده مربوط به توربین باد ۴٫۵ مگاواتی است که در ساراگوسای اسپانیا نصب شده‌است. قطر پره‌های این توربین باد، ۱۲۸ متر است.[۲۰]
بلندترین

بلندترین توربین بادی جهان، توربین بادی است که در لاسو، در ایالت براندنبورگ آلمان نصب شده‌است. محور این توربین در ارتفاع ۱۶۰ متری از سطح زمین قرار گرفته و نوک پره‌های آن تا ارتفاع ۲۰۵ متر می‌رسند.[۲۱] این توربین، تنها توربین بادی جهان است که بیش از ۲۰۰ متر ارتفاع دارد.
بزرگ‌ترین توربین بادی با محور عمودی

توربین Éole در یک نیروگاه بادی در کِبک کانادا بزرگ‌ترین توربین بادی با محور عمودی در دنیا است. این توربین بادی، ۱۱۰ متر ارتفاع و ۳٫۸ مگاوات توان دارد.[۲۲][۲۳]

    توربین بادی انرکون E-۱۲۶، بیشترین توان تولید برق

    توربین بادی لاسو، بلندترین توربین باد دنیا

    توربین بادی Éole در کِبک کانادا، بزرگ‌ترین توربین باد با محور عمودی

مزارع بادی و محیط زیست

هر چند نیروی باد یک منبع انرژی سالم و غیر آلاینده محیط زیست به شمار می‌رود، اما احداث یک مزرعه می‌تواند لطمه شدیدی به محیط زیست وارد کند. مثلاً برای عملیات پی ریزی و استقرار برجک‌های پایه توربین‌های بادی باید گودال‌هایی به عمق ۵۰ متر حفر شود. اگر منطقه مورد نظر پوشیده از تخته سنگ‌های عظیم باشد، در آن صورت برای تسطیح زمین و متلاشی کردن سنگ‌ها از دینامیت هم استفاده می‌شود. بعضی وقت‌ها حفر کردن گودال‌هایی چنین عمیق در دل زمین، در شرایط اکوسیستم منطقه به شدت تاثیر می‌گذارد و گونه‌های گیاهی که در آن ناحیه از این به بعد رشد می‌کنند کاملاً متفاومت از گونه‌های گیاهی خواهند بود که پیش از احداث این تاسیسات در منطقه رشد می‌کردند. هم چنین احداث جاده به منظور دسترسی به محل توربین‌های بادی موجب نابودی بسیاری از زیستگاه‌های حیات وحش می‌شود. مثلاً در یورکشایر انگلستان، زیستگاه‌های باتلاقی که گونه‌های بسیار نادری از انواع جانداران را در خود جای داده‌اند، به واسطه احداث توربین‌های بادی این منطقه، در خطر نابودی قرار گرفته‌اند.[۲۴]
توربین‌های بادی محور افقی
مگاوات     نام     طراحی کننده     تاریخ عرضه     Offshore     مساحت جاروب m۲     قطر روتور
(متر)     ارتفاع مرکز
(متر)     Geared
8.0 MW     V164-8.0 MW     وستاس     2015 Q1     x     ۲۱٬۱۲۴     ۱۶۴     ۱۰۵     x
7.580 MW     E-126     انرکون     ۲۰۱۱     -     ۱۲٬۶۶۸     ۱۲۷     ۱۳۵     -
6.0 MW     SWT-6.0-154     زیمنس انرژی بادی     ۲۰۱۲     both     ۱۸٬۶۰۰[۲۵]     ۱۵۴     Site-specific[۲۶]     -
6.0 MW     SL6000     سینوول     ۲۰۱۱     -     ۱۲٬۸۶۸     ۱۲۸         x
5.0 MW     SL5000     سینوول     ۲۰۱۰     -     ۱۲٬۸۶۸     ۱۲۸         x
5.0 MW     G128-5.0 MW     گامسا     ۲۰۱۳     x     ۱۲٬۸۶۸     ۱۲۸     ۸۰-۹۴[۲۷]     x
4.5 MW     G136-4.5 MW     گامسا     ۲۰۱۱[۲۸]     -     ۱۴٬۵۲۷     ۱۳۶     ۱۲۰[۲۹]     x
4.5 MW     G128-4.5 MW     گامسا     ۲۰۱۲     -     ۱۲٬۸۶۸     ۱۲۸     ۸۱, ۱۲۰, ۱۴۰[۳۰]     x
4.1 MW     ۴٫۱-۱۱۳[۳۱]     جی‌ای انرجی         x     ۹٬۹۴۰[۳۱]     ۱۱۳         -
3.6 MW     SWT-3.6-120     زیمنس انرژی بادی     ۲۰۱۰     -     ۱۱٬۳۰۰     ۱۲۰     ۹۰     x
3.6 MW     SWT-3.6-107     زیمنس انرژی بادی     ۲۰۰۴     both     ۹٬۰۰۰     ۱۰۷     ۸۰     x
3.05 MW     E-101     انرکون      ?     -     ۸٬۰۱۲     ۱۰۱     ۹۹, ۱۳۵, ۱۴۹     -
3.0 MW     UP100DD[۳۲]     Guodian United Power      ?     -         ۱۰۰         -
3.0 MW     UP100DF[۳۲]     Guodian United Power      ?     -         ۱۰۰         x
3.0 MW     SWT-3.0-113[۳۳]     زیمنس انرژی بادی      ?     -     ۱۰٬۰۰۰     ۱۱۳     ۷۹٫۵-۱۴۲٫۵     -
3.0 MW     SWT-3.0-108     زیمنس انرژی بادی      ?     -     ۹٬۱۵۰     ۱۰۸     ۷۹٫۵-۹۹٫۵     -
3.0 MW     SWT-3.0-101     زیمنس انرژی بادی      ?     -     ۸٬۰۰۰     ۱۰۱     ۷۴٫۵-۹۹٫۵     -
3.0 MW     V112-3.0 MW[۳۴]     وستاس      ?     -     ۹٬۸۵۲     ۱۱۲     ۸۴, ۹۴, ۱۱۹     x
3.0 MW     V112-3.0 MW Offshore[۳۵]     وستاس      ?     x     ۹٬۸۵۲     ۱۱۲     site specific     x
3.0 MW     V90-3 MW[۳۶]     وستاس     ۲۰۰۳     -     ۶٬۳۶۲     ۹۰     ۸۰, ۹۰, ۱۰۵     x
3.0 MW     V90-3.0 MW Offshore     وستاس     ۲۰۰۳     x     ۶٬۳۶۲     ۹۰     site specific     x
3.0 MW     E-82 E3, E4     انرکون      ?     -     ۵٬۲۸۱     ۸۲     ۷۸, ۸۵, ۹۸, ۱۰۸, ۱۳۸     -
3.0 MW     SCD 3.0 MW[۳۷]     مینگ یانگ      ?     -     ۶٬۶۴۴, ۷٬۸۵۰     ۹۲, ۱۰۰, ۱۰۸     ۷۵, ۸۵, ۹۰, ۱۰۰     x
3.0 MW     SL3000[۳۸]     سینوول     ۲۰۱۰     -     ۱۰٬۰۳۸٫۷     ۱۱۳٫۳     ۹۰     x
2.75 MW     ۲٫۷۵-۱۰۳[۳۹]     جی‌ای انرجی      ?     -         ۱۰۳     ۸۵, ۹۸٫۳     x
2.75 MW     ۲٫۷۵-۱۰۰[۳۹]     جی‌ای انرجی      ?     -         ۱۰۰     ۸۵, ۹۸٫۳     x
2.6 MW     V100-2.6 MW     وستاس      ?     -     ۷٬۸۵۴     ۱۰۰         x
2.5 MW     E-115     انرکون      ?     -     ۱۰٬۳۸۷     ۱۱۵     ۹۲٫۵-۱۴۹     -
2.5 MW     GW 109[۴۰]     گلد ویند      ?     -     ۹٬۳۹۹     ۱۰۹     ۱۰۰     -
2.5 MW     GW 106[۴۰]     گلد ویند      ?     -     ۸٬۸۲۴     ۱۰۶     ۱۰۰     -
2.5 MW     GW 100[۴۰]     گلد ویند      ?     -     ۷٬۸۲۳     ۱۰۰     ۱۰۰     -
2.5 MW     GW 90[۴۰]     گلد ویند      ?     -     ۶٬۳۶۲     ۹۰     ۸۰     -
2.5 MW     SCD 2.5 MW[۳۷]     مینگ یانگ      ?     -     ۶٬۶۴۴, ۷٬۸۵۰     ۹۲, ۱۰۰, ۱۰۸     ۷۵, ۸۵, ۹۰, ۱۰۰     x
2.35 MW     E-92     انرکون      ?     -     ۶٬۶۴۸     ۹۲     ۸۵, ۹۸, ۱۰۴, ۱۰۸, ۱۳۸     -
2.3 MW     E-82 E2     انرکون      ?     -     ۵٬۲۸۱     ۸۲     ۷۸, ۸۵, ۹۸, ۱۰۸, ۱۳۸     -
2.3 MW     E-70[۴۱]     انرکون      ?     -     ۳٬۹۵۹     ۷۱     ۵۷, ۶۴, ۷۴, ۸۵, ۹۸, ۱۱۳     -
2.3 MW     SWT-2.3-113[۴۲]     زیمنس انرژی بادی      ?     -     ۱۰٬۰۰۰     ۱۱۳     ۹۹٫۵     -
2.3 MW     SWT-2.3-108[۴۳]     زیمنس انرژی بادی      ?     -     ۹٬۱۴۴     ۱۰۸     ۸۰     x
2.3 MW     SWT-2.3-101[۴۴]     زیمنس انرژی بادی      ?     -     ۸٬۰۰۰     ۱۰۱     ۸۰     x
2.3 MW     SWT-2.3-93[۴۵]     زیمنس انرژی بادی      ?     -     ۶٬۸۰۰     ۹۳     ۸۰     x
2.3 MW     SWT-2.3-82 VS     زیمنس انرژی بادی      ?     -     ۵٬۳۰۰     ۸۲٫۴     ۸۰     x
2.25 MW     S88 MARK II DFIG 2.25 MW[۴۶]     سوزلون انرژی     ۲۰۱۱     -     ۶٬۰۸۲     ۸۸     ۸۰     x
2.1 MW     S9X (S95, S97)[۴۷]     سوزلون انرژی      ?     -     ۷٬۰۸۵, ۷٬۳۸۶     ۹۵, ۹۷     ۸۰, ۹۰, ۱۰۰     x
2.1 MW     S88-2.1 MW[۴۸]     سوزلون انرژی      ?     -     ۶٬۰۸۲     ۸۸     ۸۰     x
2.0 MW     E-82 E2[۴۹]     انرکون      ?     -     ۵٬۲۸۱     ۸۲     ۷۸, ۸۵, ۹۸, ۱۰۸, ۱۳۸     -
2.0 MW     G114-2.0 MW     گامسا     ۲۰۱۳[۵۰]     -     ۱۰٬۲۰۷     ۱۱۴     ۹۳, ۱۲۰, ۱۴۰[۵۱]     x
2.0 MW     G97-2.0 MW     گامسا     ۲۰۱۰[۵۲]     -     ۷٬۳۹۰     ۹۷     ۷۸, ۹۰[۵۳]     x
2.0 MW     G90-2.0 MW     گامسا     ۲۰۰۵[۵۴]     -     ۶٬۳۶۲     ۹۰     ۶۷, ۷۸, ۱۰۰     x
2.0 MW     G87-2.0 MW     گامسا     ۲۰۰۴     -     ۵٬۹۴۵     ۸۷     ۶۷, ۷۸, ۹۰, ۱۰۰[۵۵]     x
2.0 MW     G80-2.0 MW     گامسا     ۲۰۰۳     -     ۵٬۰۲۷     ۸۰     ۶۰, ۶۷, ۷۸, ۱۰۰[۵۶]     x
2.0 MW     UP96[۳۲]     Guodian United Power      ?     -         ۹۶٫۴         x
1.8/2.0 MW     V100-1.8/2.0 MW[۵۷]     وستاس      ?     -     ۷٬۸۵۴     ۱۰۰     ۸۰, ۹۵     x
1.8 MW     V100-1.8 MW     وستاس      ?     -         ۱۰۰        
1.8/2.0 MW     V90-1.8/2.0 MW[۵۷]     وستاس      ?     -     ۶٬۳۶۲     ۹۰     ۸۰-۱۲۵     x
2.0 MW     V80-2.0 MW[۵۷]     وستاس      ?     -     ۵٬۰۲۷     ۸۰     ۶۰-۱۰۰     x
1.6 MW     ۱٫۶-۸۲٫۵[۵۸]     جی‌ای انرجی     ۲۰۰۸     -     ۵٬۳۴۶     ۸۲٫۵     ۶۵, ۸۰, ۱۰۰     x
1.5 MW     ۱٫۵-۷۷[۵۹]     جی‌ای انرجی     ۲۰۰۴     -     ۴٬۶۵۷[۶۰]     ۷۷     ۶۵, ۸۰     x
1.5 MW     1.5s[۵۸]     جی‌ای انرجی      ?     -     ۳٬۹۰۴[۶۱]     ۷۰٫۵     ۶۴٫۷     x
1.5 MW     1.5i[۵۸]     جی‌ای انرجی     ۱۹۹۶     -         ۶۵         x
1.5 MW     GW 87[۶۲]     گلد ویند      ?     -     ۵٬۸۹۰     ۸۷     ۷۰, ۷۵, ۸۵, ۱۰۰     -
1.5 MW     GW 82[۶۲]     گلد ویند      ?     -     ۵٬۳۲۴     ۸۲     ۷۰, ۷۵, ۸۵, ۱۰۰     -
1.5 MW     GW 77[۶۲]     گلد ویند      ?     -     ۴٬۶۵۴     ۷۷     ۶۱٫۵, ۸۵, ۱۰۰     -
1.5 MW     GW 70[۶۲]     گلد ویند      ?     -     ۳٬۸۵۰     ۷۰     ۶۵, ۸۵     -
1.5 MW     UP86[۳۲]     Guodian United Power      ?     -         ۸۶٫۰۸۶         x
1.5 MW     UP82[۳۲]     Guodian United Power      ?     -         ۸۲٫۷۶         x
1.5 MW     UP77[۳۲]     Guodian United Power      ?     -         ۷۷٫۳۶         x
1.5 MW     MY 1.5s[۶۳]     مینگ یانگ      ?     -     ۵٬۳۲۰     ۸۲٫۶     ۶۵, ۷۰, ۷۵, ۸۰     x
1.5 MW     MY 1.5se[۶۳]     مینگ یانگ      ?     -     ۴٬۳۶۸     ۷۷٫۱     ۶۵, ۷۰, ۷۵, ۸۰     x
1.5 MW     MY 1.5Sh[۶۳]     مینگ یانگ      ?     -     ۵٬۳۲۰     ۸۲٫۶     ۶۵, ۷۰, ۷۵, ۸۰     x
1.5 MW     MY 1.5Su[۶۳]     مینگ یانگ      ?     -     ۴٬۳۶۸/۵٬۳۲۰     ۷۷٫۱/۸۲٫۶     ۶۵, ۷۰, ۷۵, ۸۰     x
1.5 MW     S82-1.5 MW[۶۴]     سوزلون انرژی      ?     -     ۵٬۲۸۱     ۸۲     ۷۸٫۵     x
1.5 MW     SL1500/70,77,82[۶۵]     سینوول      ?     -     ۳٬۸۹۲٫۵, ۴٬۶۵۷, ۵٬۳۹۸     ۷۰٫۴, ۷۷٫۴, ۸۲٫۹     ۶۵-۱۰۰     x
1.25 MW     S66-1.25 MW[۶۶]     سوزلون انرژی      ?     -     ۳٬۴۲۱     ۶۶     ۷۴٫۵     x
1.25 MW     S66-1.25 MW[۶۷]     سوزلون انرژی      ?     -     ۳٬۴۲۱     ۶۶     ۷۴٫۵     x
1.25 MW     S64-1.25 MW[۶۷]     سوزلون انرژی      ?     -     ۳٬۲۱۷     ۶۴     ۷۴٫۵     x
0.9 MW     E-44[۶۸]     انرکون      ?     -     ۱٬۵۲۱     ۴۴     ۴۵, ۵۵     -
0.85 MW     G58-0.85 MW[۶۹]     گامسا      ?     -     ۲٬۶۸۲     ۵۸     ۴۴, ۵۵, ۶۵, ۷۴     x
0.85 MW     G52-0.85 MW[۷۰]     گامسا      ?     -     ۲٬۲۱۴     ۵۲     ۴۴, ۵۵, ۶۵     x
0.8 MW     E-53[۷۱]     انرکون      ?     -     ۲٬۱۹۸     ۵۲٫۹     ۶۰, ۷۳     -
0.8 MW     E-48[۷۲]     انرکون      ?     -     ۱٬۸۱۰     ۴۸     ۵۰, ۵۵, ۶۰, ۷۶     -
0.6 MW     S52-600KW[۷۳]     سوزلون انرژی      ?     -     ۲٬۱۲۴     ۵۲     ۷۵     x
نمونه‌هایی از بناهایی که در آن‌ها از توربین بادی استفاده شده است

در زیر به چند نمونه از موارد استعمال توربین بادی پرداخته شده است:
مرکز تجارت جهانی بحرین

توربین بادی که تا کنون به عنوان یک منبع تامین انرژی برق در شهرهای بادخیز جایگزین نیروگاهها بوده با ابتکار معمار برجسته شرکت ساختمانی اتکینز (Atkins) در برج تجارت جهانی در بحرین نصب شده تا به عنوان روش جدید تامین انرژی برق در ساختمان‌های نسل امروز به کار گرفته شود. این برج در قسمتی از ساحل بحرین که سرعت باد در آن بیشتر از مناطق دیگر است، احداث شده است.

سه ملخ ۳۰ متری که بین این دو برج قرار دارد، ۱۱۰۰ مگاوات برق در سال برای این ساختمان‌های ۴۲ طبقه تولید می‌کند. طبقات مختلف این برج دیدهای متفاوتی به روز کل جزیره دارد. تحقیقات به منظور طراحی این برج بیش از ۵ سال به طول انجامید.

پیش از ساخته شدن این ساختمان، ابهامات زیادی وجود داشت. سر و صدای ناشی از چرخیدن توربین‌ها برای ساکنان ساختمان، فشار با بار توربین‌ها به دو ساختمانی که قرار است این توربین‌ها در جایگاه پل، آن‌ها را به هم وصل کند، تاثیر رعد و برق و حرکت پرندگان بر حرکت توربین و ده‌ها نکتهٔ دیگر که فهرست آن به ۲۰۰ مورد رسیده بود. همهٔ این سناریوها با در نظر گرفتن مسائل خطر و ریسک ناشی از آن مورد بررسی قرار گرفت. تحقیقات نشان می‌دهد که نزدیک به ۷۰٪ از بادهایی که از خلیج فارس به ساحل بحرین می‌وزد، در حد فاصل ۶۰ درجه‌ای ساحل فرود می‌آید. به همین دلیل قرار شد این ساختمان به صورت مجموعه‌ای از دو سازهٔ موازی ساخته شود که توربین‌های بادی مانند پلی این دو بازو را به هم متصل کند.

در این توربین‌ها لنزهایی کار گذاشته شده که وقتی نزدیک شدن یک شیء مانند پرنده یا وجود رعد و برق را تشخیص می‌دهد، دستور خاموش شدن خودکار توربین‌ها صادر می‌کند. صدای توربین‌ها هم با دستگاه کنترل صوتی که درون آن‌ها کار گذاشته شده، تا حد زیادی کنترل می‌شود.

هر کدام از این سه توربین ۲۲۵ کیلووات برق تولید می‌کنند که در مجموع ظرفیت تولید برق آن‌ها به ۶۷۵ کیلووات می‌رسد. محاسبات نشان می‌دهد که این توربین‌ها ۱۰ تا ۱۵ درصد از نیاز این ساختمان به انرژی را تامین می‌کند. معلوم نیست که عمر این توربین‌ها چقدر خواهد بود اما سازندگان آن می‌گویند که چون از نظر جغرافیایی این ساختمان در مکانی واقع شده که سازه‌ای در اطراف آن نیست و باد تمیز از این توربین‌ها عبور می‌کند، شاید عمر آن‌ها تا ۲۰ سال برسد.

فاصلهٔ این دو ساختمان در قسمت جلو ۱۲۰متر و در قسمت عقب ۳۰ متر است. به این ترتیب حداکثر میزان باد به این توربین‌ها برخورد می‌کند. طراحی ساختمان‌ها هم به گونه‌ای است که نه تنها سرعت باد را می‌افزاید بلکه جریان آن را به سمت توربین‌ها هدایت می‌کند. سه توربین واقع شده بین این دو ساختمان با یک سرعت می‌چرخند و به همین دلیل جریان برق تولید شده توسط آن‌ها یکسان است.
برج فانوس دریایی دبی

این برج که توسط گروه مهندسین مشاور اتکینز طراحی شده است دارای ۶۶ طبقه به ارتفاع ۴۰۰ متر و زیر بنای ۱۴۰ هزار متر مربع است. در سمت جنوبی این بنا تعداد ۴۰۰۰ پانل خورشیدی پیشبینی شده است. ۳ توربین بادی به قطر ۲۹ متر نیز در بخش فوقانی بنا تعبیه شده‌اند. طراحان ادعا دارند که این ساختمان نسبت به دیگر ساختمان‌های مشابه ۶۵٪ انرژی کمتر و ۴۰٪ آب کمتر مصرف خواهد نمود.
برج رودخانه پرل در چین

این بنا در گوانگژو چین واقع در یک شهر بندری نیمه گرمسیری با ۶٫۶ میلیون نفر جمعیت در ۱۸۲ کیلومتری هنگ کنگ احداث می‌شود. این برج هم که یکی دیگر از آسمان خراش‌های سبز دنیا با ارتفاع ۳۰۰ متر به شمار می‌رود، توسط (SOM: Skidmore, Owings & Merrill) طوری طراحی شده که باد را در طول خود درو می‌کند. در بدنه این ساختمان توربین‌های بادی طراحی شده تا با استفاده از این باد انرژی تولید کند. این برج از دور به یک بال غول پیکر شبیه است که باد را از میان ۶۹ طبقه خود عبور می‌دهد. این ساختمان گرما و سرما را هم درون خود نگاه می‌دارد.

SOM ادعا دارد که مصرف انرژی این ساختمان به دلیل استفادهٔ حداکثری از نور روز در عین پرهیز از نفوذ اشعهٔ ناخواستهٔ خورشید در فضاهای با سامانهٔ تهویهٔ مطبوع و گرم کردن آب گرم مصرفی توسط خورشید به حداقل ممکن می‌رسد.

تهویهٔ دودکشی، خنک سازی تابشی سقف و کف و استفاده از شیشه‌های دو جداره با پرده‌های میانی برای سایه اندازی از جمله عوامل خنک سازی ساختمان به شمار می‌روند که موجب صرفه جویی ۴۰ درصدی نسبت به روش‌های متداول می‌گردد. همچنین در این بنا از روش زمین سرمایی به منظور خنک سازی مقدماتی در چیلرها استفاده می‌گردد که این امر موجب کاهش ۳۰ درصدی در ابعاد تاسیسات مورد نیاز می‌گردد.

این ساختمان به گونه‌ای طراحی شده است که جریان باد از طریق یک جفت بازشو به سمت طبقات تاسیساتی که گرمایش، سرمایش و تهویهٔ مطبوع ساختمان را از طریق توربین‌های تعبیه شده تامین می‌کند هدایت می‌شود. انرژی تولید شده توسط توربین‌ها ، قابلیت ذخیره شدن در باتری‌هایی که در طبقات تاسیساتی تعبیه شدند را داراست.

از جمله خاصیت‌های طبقات تاسیساتی، مهار کردن ارتعاشات و صدای حاصل از فعالیت توربین‌ها است.