۲۰۰۵ (میلادی)

سال ۲۰۰۵ (دوهزار و پنج) میلادی یک سال عادی در تقویم گریگوری بود که از آغاز شنبه ۱ ژانویه ۲۰۰۵ شروع شد و در پایان شنبه ۳۱ دسامبر ۲۰۰۵ به پایان رسید. سال ۲۰۰۵ پنجمین سال از قرن ۲۱ میلادی و نیز پنجمین سال از هزاره سوم میلادی بود. در تقویم ایرانی سال ۲۰۰۵ از ۱۱ دی ۱۳۸۳ شروع شده و در تاریخ ۱۰ دی ۱۳۸۴ به پایان رسید.

محتویات

    ۱ رویدادها
        ۱.۱ ژانویه
        ۱.۲ فوریه
        ۱.۳ مارس
        ۱.۴ آوریل
        ۱.۵ مه
        ۱.۶ ژوئن
        ۱.۷ اکتبر
    ۲ درگذشتگان
        ۲.۱ ژانویه
        ۲.۲ فوریه
        ۲.۳ مارس
        ۲.۴ آوریل
        ۲.۵ مه
        ۲.۶ اوت
        ۲.۷ ژوئن
        ۲.۸ ژوئیه
        ۲.۹ سپتامبر
        ۲.۱۰ اکتبر
        ۲.۱۱ نوامبر
    ۳ منابع

رویدادها
ژانویه

    ۴ ژانویه - علی الحیدری شهردار بغداد به دست افراد مسلح ترور شد.
    ۹ ژانویه - محمود عباس در رقابت با یاسر عرفات به رهبری فلسطین برگزیده شد.
    ۳۰ ژانویه - انتخابات آزاد پارلمانی در عراق پس از گذشت ۴۷ سال برگذار شد.

فوریه

    ۹ فوریه - در اثر انفجار بمب کار گذاشته شده توسط گروه اتا در مادرید دستکم ۴۰ نفر زخمی شدند.
    ۱۰ فوریه
        کره شمالی اعلام کرد برنامه اتمی این کشور صرفا برای محافظت از خود در برابر دشمنی های آمریکاست.
        عربستان سعودی اولین انتخابات تاریخ خود را که فقط مردان حق شرکت در آن را داشتند برگزار کرد.
    ۱۴ فوریه
        رفیق حریری نخست وزیر اسبق لبنان و ۱۶ تن دیگر در اثر یک عملیات انتحاری کشته شدند.
        یوتیوب پرطرفدارترین تارنمای اشتراک فیلم تاسیس شد.
        ۵۹ نفر در اثر آتش سوزی در مسجدی در تهران کشته شدند.
    ۱۶ فوریه - پروتکل کیوتو بدون حمایت ایالات متحده و استرالیا اجرایی شد.
    ۱۹ فوریه - در حمله ای انتحاری در عراق در حین مراسم عزاداری عاشورا شیعیان بیش از ۳۰ نفر کشته شدند.
    ۲۲ فوریه - در اثر زلزله ۶٫۴ ریشتری در زرند کرمان بیش ۵۰۰ نفر کشته شدند.
    ۲۶ فوریه - حسنی مبارک رئیس جمهور مصر خواستار اصلاح قانون اساسی جهت برگزاری انتخابات چند کاندیدایی قبل از انتخابات سپتامبر ۲۰۰۵ از سمت مجلس شد.

مارس

    ۲۶ مارس -

آوریل

    ۹ آوریل - ازدواج پرنس چارلز و کامیلا پارکر در تالار صنف ویندسور.
    ۲۷ آوریل - کیهان روزنامهٔ صبح می‌شود. [۱]
    همشهری ۵۱ روزنامه‌نگار خود را اخراج می‌کند.[۲]

مه

    ۲۲ مه - شورای نگهبان طی اطلاعیه‌ای صلاحیت ۶ داوطلب نهمین انتخابات ریاست جمهوری ایران را تایید می‌کند. [۳]
    بسیاری از اصلاح‌طلبان نسبت به رد صلاحیت نامزدهای خود اعتراض می‌کنند. [۴]
    ۲۳ مه - آیت‌الله خامنه‌ای حکم به تجدید نظر در اعلام صلاحیت دکتر مصطفی معین و مهندس مهرعلیزاده می‌کند.[۵]
    ۲۶ مه - رحیم موذن زاده اردبیلی اذان‌گوی نام‌آشنای ایرانی فوت می‌کند.[۶]
    درخواست بررسی عضویت ایران در سازمان تجارت جهانی پذیرفته می‌شود.[۷]

ژوئن

    ۸ ژوئن - تیم ملی فوتبال ایران با شکست بحرین برای سومین بار به جام‌جهانی فوتبال راه می‌یابد. [۸]
    ۱۷ ژوئن - نهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری ایران برگزار می‌شود. اکبر هاشمی رفسنجانی و محمود احمدی‌نژاد به دور دوم می‌روند.[۹]
    ۲۴ ژوئن - محمود احمدی‌نژاد با کسب ۶۲ درصد از آرا در مرحله دوم انتخابات، به عنوان ششمین رئیس جمهور ایران انتخاب می‌شود. [۱۰]

اکتبر

    ۱۹ اکتبر - دریافت جایزه موسیقی آکادمی ایران توسط شکیلا

درگذشتگان
ژانویه

    ۱ ژانویه - ایوجین ج. مارتین، یکی از معروفترین هنرمندان آفریقایی-آمریکایی درزمینهٔ هنرهای تصویری
    ۱ ژانویه - آشر پرز، فیزیکدان اسرائیلی

فوریه

    ۱۴ فوریه - رفیق حریری، سیاست‌مدار، نخست‌وزیر و فعال اقتصادی لبنانی
    ۱۵ فوریه - پیر بشله، خواننده و آهنگساز فرانسوی
    ۲۵ فوریه - نوبورو سوگیمورا، نویسنده ژاپنی فیلم‌های تلویزیونی و بازی‌های ویدئویی

مارس

    ۱۳ مارس - یوشیهیسا تائیرا، آهنگساز ژاپنی ـ فرانسوی

آوریل

    ۲ آوریل - پاپ ژان پل دوم
    ۱۵ آوریل - علی زاهدی، بازیگر سینما و تلویزیون ایرانی (نقش قوچعلی در سری فیلم‌های صمد)
    ۲۶ آوریل - الیزابت دومیتین، نخست وزیر جمهوری آفریقای مرکزی

مه

    ۱۸ مه - دنیس رایت، دیپلمات انگلیسی
    ۲۰ مه - پل ریکور، فیلسوف و ادیب برجستهٔ فرانسوی


اوت

    ۱ اوت - فهد بن عبدالعزیز، پنجمین پادشاه عربستان سعودی
    ۱۴ اوت - شیرزاد آقایی، نویسنده و شاعر ایرانی مقیم سوئد
    ۳۰ اوت - ملا عبدالکریم مدرس، مفسر، مترجم، شاعر و محقق بزرگ کرد

ژوئن

    ۲۰ ژوئن - جک کیلبی، فیزیکدان آمریکایی و از برندگان جایزهٔ نوبل فیزیک در سال ۲۰۰۰

ژوئیه

    ۹ ژوئیه - کریم امامی، مترجم، ویراستار و روزنامه‌نگار

سپتامبر

    ۱۸ سپتامبر - مرضیه فریقی، خواننده کرد ایرانی

اکتبر

    اکتبر - مکرمه قنبری، نقاش ایرانی سبک پست مدرنیسم
    ۲ اکتبر - آگوست ویلسون، نمایشنامه‌نویس آمریکایی
    ۱۰ اکتبر - آتیلا ایلهان، شاعر، نویسنده، روزنامه نگار، داستان‌نویس و فیلمنامه‌نویس ترک

نوامبر

    ۲۰ نوامبر - منوچهر آتشی، شاعر و مترجم
    ۲۶ نوامبر - مرتضی ممیز، طراح گرافیک ایرانی و پدر هنر گرافیک ایران

پیمان کیوتو

پیمان کیوتو (انگلیسی: Kyoto Protocol) پیمانی بین‌المللی به منظور کاهش صدور گازهای گل‌خانه‌ای، که عامل اصلی گرم‌شدن زمین در دهه‌های اخیر محسوب می‌شوند، است. این پیمان که پیمان‌نامهٔ ریو را تکمیل و ترمیم می‌کند در چارچوب سازمان ملل متّحد شکل گرفت. طی سالهای اخیر با افزایش گازهای گلخانه‌ای نظیر متان، دی اکسید کربن، بخار آب و اکسید نیتروژن در جو زمین، دمای کره در حال افزایش می‌باشد که این امر باعث ایجاد تغییرات ناخوشایند در محیط زیست خواهد شد. از این رو در سال ۱۹۹۷ طی پیمانی معروف به کیوتو کشورهای صنعتی متعهد شدند که ظرف ده سال آینده میزان انتشار گازهای گلخانه‌ای خود را ۵٪ کاهش دهند و به کشورهای در حال توسعه کمک‌های مالی برای افزایش ضریب نفوذ استفاده از انرژی‌های تجدید پذیر نظیر انرژی خورشیدی و بادی، اعطا نمایند. البته CFC که از گازهای صنعتی می‌باشد نیز از جمله گازهای گلخانه‌ای محسوب می‌شود، این گاز در گذشته بطور وسیع در کندانسورهای یخچال و بمنظور خنک کردن درون یخچال بکار می‌رفت، اما امروزه به دلیل ایجاد اثر گلخانه‌ای، استفاده از آن در بسیاری از کشورها ممنوع شده‌است.

محتویات

    ۱ اصول موافقت نامه
    ۲ جزئیات موافقت نامه
    ۳ تعهدات مالی
    ۴ خرید و فروش دافعات
    ۵ بازبینی
    ۶ اجرا
    ۷ موضع استرالیا
    ۸ موضع کانادا
    ۹ موضع چین
    ۱۰ موضع اتحادیه اروپا
    ۱۱ موضع آلمان
    ۱۲ موضع انگلیس
    ۱۳ موضع هند
    ۱۴ موضع روسیه
    ۱۵ موضع ایالات متحده آمریکا
    ۱۶ حمایت از پیمان کیوتو
    ۱۷ حمایت‌های اساسی در ایالات متحده
    ۱۸ مخالفین کیوتو
    ۱۹ تحلیل‌های هزینه-سود
    ۲۰ نرخ تخفیف
    ۲۱ شراکت نامه صلح جویانه آسیا روی آب و هوا و توسعه پاک
    ۲۲ جستارهای وابسته
    ۲۳ منابع
    ۲۴ پیوند به بیرون
    ۲۵ پیمان
    ۲۶ اجرا

اصول موافقت نامه
نقشه اعضای پیمان کیوتو، که با کشورهای رنگ سبز تیره نشان داده شده‌است، قرارداد را تصویب و امضا کرده‌اند و رنگ زرد نشان دهنده کشورهایی است که پیمان را امضا کرده و در صدد تصویب آن می‌باشند. به ویژه، استرالیا و ایالات متحده آمریکا که پیمان را امضا کرده‌اند اما از تصویب آن سر باز می‌زنند.

پیمانی که در دسامبر ۱۹۹۷ در کیوتو-ژاپن مورد مذاکره قرار گرفت و برای امضا در ۱۶ مارس ۱۹۹۸ افتتاح و در ۱۵ مارس ۱۹۹۹ اختتام یافت. این موافق نامه در پی تصویب روسیه در ۱۸ نوامبر ۲۰۰۴، در ۱۶ فوریه ۲۰۰۵ به حالت اجبار درامد. در نتیجه، در اکتبر سال ۲۰۰۶ تمامی ۱۶۶ کشور و نهادهای دیگر دولتها موافقت نامه را به امضا درآورده بودند.

استثنائات مورد توجه شامل استرالیا و ایالات متحده آمریکا می‌شدند. کشورهای دیگر مانند هند و چین، که پیمان را تصویب کرده بودند، علی‌رغم جمعیت زیادشان، نیازی به کاهش دافعات کربن در زمان قرارداد نداشتند.

بر اساس ماده ۲۵ پیمان، در نوزدهمین روز بعد از تاریخی که در آن نباید کمتر از ۵۵ عضو ثبت شده باشند، پیمان اعمال می‌شود، اعضای ثبت شده کشورهای ضمیمه ۱ هستند که حداقل ۵۵٪ دافعات دی‌اکسیدکربن را در سال ۱۹۹۰ رقم زده‌اند و اسناد تصویب، موافقت، تایید و دافعات خود را به عنوان گرو تحویل دادند. برای دو شرط مذکور، شرط «۵۵ عضو» در ۲۳ می۲۰۰۲ هنگامی که «ایسلند» پیمان را تصویب کرد اعمال شد و با تصویب روسیه در ۱۸ نوامبر ۲۰۰۴ شرط «۵۵٪» کامل و اعمال اجبار به صورت موثر آن در ۱۶ نوامبر ۲۰۰۵ پیاده‌سازی شد.
جزئیات موافقت نامه

بر اساس جراید منتشر شده از برنامه ریزی محیط زیست سازمان ملل:

پیمان کیوتو موافقت نامه‌ای است که تحت آن کشورهای صنعتی انبوه دافعات گازهای گلخانه‌ای خود را در مقایسه با سال ۱۹۹۰، ۵٫۲٪ کاهش خواهند داد.(اما توجه کنید که این موضوع در مقایسه با سطوح دافعاتی که تا سال ۲۰۱۰ بدون وجود پیمان انتظار می‌رود، بیان شده‌است، این هدف کاهشی معادل ۲۹٪ را نشان می‌دهد)هدف، پایین آوردن همه جانبه دافعات شش گاز گلخانه‌ای دی اکسید کربن، متان، نیتروپن مونوکسید، هگزافلورید سولفور، هیدرو فلوروکربنو پرفلوروکربن است. که به طور تقریبی برای دوره ۵ ساله ۱۲-۲۰۰۸ محاسبه شده‌است. محدوده اهداف ملل از کاهش ۸درصدی برای اتحادیه اروپا و برای دیگر اعضا کاهش ۷٪ برای ایالات متحده آمریکا،۶٪ برای ژاپن،۰٪ برای روسیه و افزایش ۸٪ برای استرالیا و ۱۰٪ برای ایسلند اطلاع می‌دهد.""

این موافقت نامه ایست که به عنوان یک اصلاحیه بر روی اصول قراردادی سازمان ملل بر روی تغییرات آب و هوایی UNFCCC که در بلندترین نقطه زمین، ریودوژانیو در ۱۹۹۲ تنظیم شد. تمام اعضای UNFCCC می‌توانند پیمان کیوتو را امضا و تایید کنند، در حالی که کشورهایی که عضو UNFCCC نیستند، نمی‌توانند. پیمان کیوتو در فصل سوم کنفرانس اعضای (COP) برای UNFCCC در سال ۱۹۹۷ در کیوتوی ژاپن تنظیم شد. بیشتر شروط پیمان کیوتو در کشورهای پیشرفته اعمال می‌شوند، که در ضمیمه ۱ برای UNFCCC فهرست شده‌اند.

اصل مسئولیت مشترک اما متمایز قرارداد اصولی سازمان ملل بر روی تغییرات آب و هوایی با ترتیب دادن «اصل مسئولیت مشترک اما متمایز» موافقت کرد و اعضا موافقت کردند که

    بیشترین سهم از دافعات جاری و گذشته گازهای گلخانه‌ای جهان از کشورهای پیشرفته نشآت گرفته است;
    میزان دافعات مورد نظر در کشورهای پیشرفته هنوز در سطح پایینی قرار دارد;
    مقدار دافعات جهانی موجود در کشورهای پیشرفته برای پاسخ گویی به نیازهای اجتماعی و توسعه‌ای رو به افزایش اند.

به عبارت دیگر، چین، هند و دیگر کشورهای در حال توسعه از درخواست پیمان کیوتو معاف بودند، چراکه آنها در صدور گاز گلخانه‌ای طی دوران صنعتی شدن کشورها که دلیلی برای تغییرات آب و هوایی امروز محسوب می‌شود، ایفا کننده نقش‌های اصلی نبوده‌اند. به هر حال، بحث اساسی کیوتو این بود که چین، هند و دیگر کشورهای در حال توسعه به زودی به شرکت کنندگان اصلی موضوع گازهای گلخانه‌ای تبدیل می‌شوند. همچنین، بدون اعمال محدودیت بر روی این کشورها توسط کیوتو، صنایع در کشورهای پیشرفته ممکن است به سمت کشورهایی که محدودیتی ندارند گسیل شود. پس هیچ کاهش خالص کربنی وجود نخواهد داشت.
تعهدات مالی

پیمان همچنین اظهار می‌دارد که کشورهای پیشرفته باید پول پرداخت کنند و برای مطالعات و برنامه‌های مربوط به آب و هوا به دیگر کشورها تکنولوژی عرضه کنند. این موضوع در اصل در UNFCCC تایید شده بود.
خرید و فروش دافعات
نوشتار اصلی: خرید و فروش دافعات‎

کیوتو یک سیستم «مالی و تجاری» دارد که مالیاتهای ملی را بر دافعات کشورهای ضمیمه ۱ تحمیل می‌کند. به طور متوسط، کشورها را به کاهش دافعاتشان تا مقدار ۲٫۵٪ زیر سطحشان در سال ۱۹۹۰، در طی دوره ۲۰۰۸ تا ۲۰۱۲ ملزم می‌کند. اگرچه این مالیات‌ها تعهداتی در سطح ملی هستند، اکثر کشورها در عمل مسائل صادراتی خود را به واحدهای صنعتی خصوصی، مثل نیروگاه‌ها و کارخانجات کاغذسازی، واگذار می‌کنند. این مسئله ایست که امروزه EU و دیگر کشورها با جدیت پیگیری می‌کنند.

این بدین معنی است که خریدار نهایی امتیازات اغلب شرکت‌های خصوصی هستند که انتظار دارند با صادراتشان سهمیه خود را افزایش دهند. معمولاً آنها امتیاز را یا مستقیماً از عضو دیگر با هزینه بالا، از یک واسطه، از یک توسعه گر JI/CDM، یا از بورس خریداری می‌نمایند. حکومت‌های ملل، برخی از آنان که ممکن است مسئولیتهای خود را برای اهداف صنعتی کیوتو گسترش نداده باشند، و برخی از آنان که ممکن است کسر خالص هزینه داشته باشند، امتیاز را با حساب شخصی خودشان و اغلب از توسعه گران JI/CDM خریداری می‌کنند. این معاملات معمولاً به طور مستقیم و از طریق دفاتر نمایندگی یا سرمایه داران ملی انجام می‌شود. مانند برنامه ERUPT دولت هلند و یا از طریق سرمایه‌های جمع آوری شده مانند بانک جهانی سرمایه‌های کربنی (PCF).PCF، به عنوان مثال، ائتلاف شش دولت و ۱۷ انجمن انرژی و صنایع همگانی که از طرف کشورها امتیاز را خریداری می‌نمایند.

از آنجا که امتیاز کربن سندی قابل تبادل با قیمتی مشخص است، سرمایه گذاران مالی، آغاز به خرید آنها به منظور اهداف خالص تجاری کرده‌اند. این بازار، انتظار می‌رود که با وجود بانکها، واسطه‌ها، سرمایه داران و ارزیاب‌ها و تاجران خصوصی به طور قابل توجهی رشد کند. تجارت دافعات PLC، برای مثال، در بازار AiMبورس سهام لندن در سال ۲۰۰۵ با معافیت خاص از سرمایه گذاری در اسناد دافعاتی به حالت تعلیق در آمد.

اگرچه کیوتو یک چهارچوب به وجود آورد و قوانینی را برای بازار جهانی کربن تدوین نمود، امروزه، عملاً تفاوت بسیاری در برنامه‌ها یا بازار آن، با سطوح مختلفی از روابط در بین آنها وجود دارد.

کیوتو گروهی از کشورهای ضمیمه ۱ را قادر ساخت که برای به وجود آوردن چیزی که به اصطلاح «حباب» نامیده می‌شود متحد شوند و اتحاد کشورهایی که همه مالیات دافعات به آنها تعلق یافته‌است و با آنها برای برآورده ساختن اهداف، به شکل یک واحد مستقل رفتار شده‌است. EU انتخاب شد برای اینکه مانند همچین گروهی مورد رفتار قرار بگیرد، و طرح تجاری دافعات اتحادیه اروپا را |طرح تجاری دافعات EU(ETS) را به عنوان یک بازار-در-بازار ایجاد کرد. پول ETS پول ایحادیه اروپاست(EUA). این طرحی است که از ۱ ژانویه ۲۰۰۵ عملی شد. اگرچه بازار آن از سال ۲۰۰۳ شروع به کار کرده بود.

بریتانیا طرح داوطلبانه یادگیری_در کنار اجرای خود(UK ETS) را در سال ۲۰۰۲ تا ۲۰۰۶ پایه گذاری کرد. این بازار در ارتباط نزدیک با طرح EU آغاز به کار کرد. و در آن شریک شد و این اختیار را داشت که اولین مرحله EU ETS را انتخاب کند، که این طرح تا سال ۲۰۰۷ ادامه دارد.

کانادا و ژاپن تا سال ۲۰۰۸ بازارهای داخلی خود را دارا خواهند بود و احتمال دارد که آنها مستقیماً به EU ETS بپیوندند. بازار کانادا احتمالاً در بر گیرنده یک سیستم تجاری برای منابع بزرگ دافعات و خرید مقادیر زیاد امتیازات خارجی خواهد بود. طرح ژاپنی‌ها الزاماًً در برگیرنده اهداف شرکت‌ها نخواهد بود اما این مسئله نیز به خریدهای عمده امتیازات خارجی بستگی خواهد داشت.

پس از EU ETS، مهمترین منبع امتیازات مکانیسم توسعه پاک(CDM) و مکانیسم ایجاد اتحاد (JI) هستند.CDM اجازه می‌دهد مامتیازات کربن جدیدی با توسعه برنامه‌های کاهشی دافعات در کشورهای غیر از ضمیمه ۱ ایجاد شود، در حالی که JIبه امتیازات خاص برنامه‌ها اجازه می‌دهد به امتیازات موجود در کشورهای ضمیمه ۱ تبدیل شوند. برنامه‌های CDMکاهش مجاز دافعات را حاصل می‌کند(CER) و برنامه‌های JI واحدهای کاهش دافعات را به وجود می‌آورند(ERU). CER برای تعهدات جلسه EU ETS مورد قبول واقع شد، همانطور که امروزه نیز می‌باشد، و ERU به طور مشابه از سال ۲۰۰۸ مورد موافقت قرار خواهد گرفت.(اگرچه برخی کشورها ممکن است حدودی را برای تعداد و منابع CER/JI به منظور شروع براورده ساختن اهداف از سال ۲۰۰۸ تعیین کنند.)CER/ERU بیشتر از برنامه توسعه گران توسط سرمایه داران یا واحدهای خصوصی گرفته شدند، تا از تبادلات تجاری مثل EUA.

از آنجا که ایجاد این اسناد مستلزم پروسه طولانی مدت ثبت نام و تایید شدن توسط سازمان ملل می‌باشند، و خود برنامه‌ها نیز برای توسعه نیاز به سالها زمان دارند، این بازار در حال حاضر تقریباً بازاریست که در آن خرید با تخفیف کمتری نسبت به پول رایج هم قیمت شان،EUA صورت می‌گیرد و تقریباً همیشه مستلزم تایید و رسید هستند.(اگرچه گاهی نیز پیش پرداخت‌هایی صورت می‌گیرد). بر اساس IETA قیمت بازار امتیاز CDM/JI که معامله می‌شود در سال ۲۰۰۴ ۲۴۵ میلیونEUR بوده‌است، این رقم تقریباً نشان می‌دهد که امتیازها در سال ۲۰۰۵ بیش از ۶۲۰ میلیون یورو ارزش پیدا کرده‌است.

چندین بازار کربنی غیراز کیوتو نیز هم اینک به همان شکل وجود دارند، و احتمالاً از نظر تعداد و اهمیت در سالهای آتی رشد خواهند داشت. این بازارها شامل طرح جدید کاهش آلودگی گازهای گلخانه‌ای ویلز جنوبی، موسسه گازهای گلخانه‌ای منطقه ای(RGGI) در ایالات متحده آمریکا، مبادله آب و هوای شیکاگو، عملیات راه حل گرمای هوا توسط ایالتی از کالیفرنیا در سال ۲۰۰۶ برای کاهش دافعات، تعهد ۱۳۱ شهردار آمریکایی برای سازگار شدن با اهداف کیوتو برای شهرهایشان و برنامه کاهش آلودگی دافعات ایالت ارگان.

روی هم رفته این ابتکارات بیشتر به مجموعه‌ای از بازارهای پیوسته اشاره دارند تا یک بازار کربن تنها. زمینه مشترک بین بیشتر آنها سازگاری مکانیسم‌های بازاری متمرکز بر روی اعتبارات کربن است که موجب کاهش دافعات <۲>CO می‌شود. این واقعیت که بیشتر این ابتکارات روش‌های مشابهی برای برای تایید اعتباراتشان در پیش می‌گیرند این موضوع را امکانپذیر می‌سازد که اعتبارات کربن در یک بازار، در بازارهای دیگر به کندی فروش برود. این موضوع بازارهای رایج کربن را تا حد تمرکز بر روی اهداف CDM/JI و EU ETS وسعت می‌بخشد. یک پیش فرض روشن به هر حال این است که شکل جدیدی برای جریمه‌ها و کیفرها برای سطوح مشابه وجود دارد چرا که این موضوع سقف معینی را برای هر بازار مشخص می‌نماید.
بازبینی

پیمان موضوعات مختلفی را برای تصمیم گیری‌های بعدی توسط کنفرانس اعضا(COP) باقی گذاشت. اجلاس آنان در تلاش برای حل این مسائل در هوگو در اواخر سال ۲۰۰۰ بر‌گزار شد. اما به دلیل مناقشه بین اتحادیه اروپا در یک طرف(که به شدت با موافقت نامه همسو بود) و ایالات متحده آمریکا، کانادا، ژاپن و استرالیا در طرف دیگر(که می‌خواستند موافقت نامه کمتر اصولی و بیشتر انعطاف پذیر باشد)در رسیدن به یک توافق به شکست انجامید.

در سال ۲۰۰۱، حرکت اجلاس قبلیCOP))در شهر بن ادامه یافت که منجر شد تصمیم گیری‌های موردنیاز اعمال شود. بعد از برخی واگذاری‌ها، حمایت کنندگان پیمان توسط اتحادیه اروپا اجازه یافتند که کشورهای ژاپن و روسیه را با این اجازه که استفاده بیشتری از نزول CO2داشته باشند، بپذیرند.

COP۷در ۲۹ اکتبر ۲۰۰۱- ۹ نوامبر ۲۰۰۱ در مراکش برای پایه گذاری جزئیات نهایی پیمان ادامه یافت. اولین اجلاس اعضای پیمان کیوتو(MOP1) در مونترال از ۲۸ نوامبر تا ۹ دسامبر ۲۰۰۵ بر‌گزار شد، همراه با اولین کنفرانس اعضا برای UNFCC. «کنفرانس تغییرات آب و هوایی سازمان ملل» را مشاهده کنید.
اجرا

اگر شاخه اجرایی تشخیص دهد که کشورهای ضمیمه ۱ که اهداف دافعاتی آن را برآورده نمی‌سازند، آن کشور مکلف است که تا ۳۰٪ مابه التفاوت را پرداخت نماید. به علاوه آن کشور از بودن تحت انتقال برنامه‌های تجاری دافعات معلق می‌گردد.
موضع استرالیا

آلودگی و دافعات در دولت فدرال استرالیا مطابق با قانون اساسی نیست. بخش ۵۲ قانون اساسی این موضوع را در مورد ایالات بیان می‌نماید. علی‌رغم این حقیقت که استرالیا در زمان مذاکره جزء بزرگترین کشورهای انتشار دهنده در مقیاس سرانه بود. (اگرچه در مقیاس کیلومتر مربع کمترین بود.) این کشور هدف ۸٪ افزایش را براورده ساخت. این به این علت بود که استرالیا از موضوع مربوط به کم بودن این دافعات به عنوان یک ابزار برای مذاکره استفاده کرد در حالی که دیگر اعضای بزرگ در حال مذاکره بودند. نتیجه مذاکرات در رسانه‌های استرالیا به عنوان برتری این کشور گزارش شد. با این وجود نخست وزیر استرالیا جان هاوارد تصویب موافقت نامه را رد کرد و این چنین بیان نمود که پیمان به بهای شغل استرالیا یی‌ها تمام می‌شود.

چرا که کشورهایی با اقتصاد شکوفا و جمعیت زیاد مانند چین و هند هیچ اجباری برای کاهش نداشتند، در طی ۱۲ ماه، چین آلودگی بیش از حدی را به خاطر رشد صنعتی اش تولید کرد که توقف نیروگاه‌های استرالیا را خنثی نمود. به علاوه دولت این دیدگاه را اتخاذ نمود که استرالیا برای کاهش دافعات به اندازه کافی تلاش نموده‌است. دولت استرالیا اخیراً ۳۰۰ میلیون دلاردر ۳ سال آینده برای کاهش دافعات گازهای گل خانه‌ای گرو گذاشته‌است. حزب کارگری استرالیا در مخالفت با دولت فدرال کاملاً از پیمان حمایت می‌کرد.

این موضوع مباحثه‌ای جدی بین موسسات سیاسیست. این اختلافات بیان می‌کند که تایید پیمان یک«دیدگاه ریسک آزاد» است همانطور که آنها ادعا می‌کنند استرالیا اهداف پیمان را براورده خواهد ساخت. این ادعا اساساً به تغییرات سیاست پاکسازی زمین بستگی دارد که می‌تواند تنها یک بار رخ دهد، در حالی که منابع دافعات موجود همگی به واقع افزایش یافته‌اند. چنانچه در سال ۲۰۰۵ استرالیا بزرگترین منتشر کننده جهان در مقیاس سرانه گازهای گلخانه‌ای به شمار می‌رفت.

دولت استرالیا همراه با ایالات متحده آمریکا موافقت نمودند که شراکت نامه صلح جویانه آسیا در رابطه با توسعه پاکسازی آب و هوا را در اجلاس ملل آسیای جنوب غربی در ۲۸ ژوئیه ۲۰۰۵ به امضا برسانند. به علاوه ایالات استرالیایی ولز جنوبی برنامه کاهش گازهای گلخانه‌ای NSW را آغاز کردند. این طرح اجباری تجاری دافعات گازهای گلخانه‌ای در اول ژانویه ۲۰۰۳ آغاز شد و همچنان توسط دولت ایالتی NSW به تنهایی در حال آزمایش است. این طرح به تنهایی به تهیه کنندگان دارای اعتبارنامه (APC)اجازه تجارت دافعات از مالکین ایالت را می‌دهد. از سال ۲۰۰۶ برنامه همچنان علی‌رغم مخالفت واضح نخست وزیر جان هاوارد علیه تجارت دافعات به عنوان راه حلی برای تغییرات آب و هوایی پابرجاست. در ادامه نمونه‌ای از NSW خواهیم داشت، طرح تجاری دافعات ملی (NETS) به عنوان ابتکاری از طرف دولت استرالیا پایه گذاری شد که همه آن از دولت حزب کارگری نشئت می‌گرفت.

مسائل محیط زیستی تحت اختیارات قانونی ایالات قرار دارد و اگر NETS در انتخابات فدرال سال ۲۰۰۷ برای حکومت انتخاب می‌شد موجب تسهیل تصویب پیمان کیوتو توسط حزب کارگری می‌گشت.
موضع کانادا

در ۱۷ دسامبر ۲۰۰۲، کانادا این پیمان را تصویب کرد. در حالی که تعداد آراء پشتیبانی از پیمان کیوتو را با تقریباً ۷۰٪ رای موافق نشان می‌داد.

همچنان مخالفت‌هایی وجود دارد مخصوصاً از طریق برخی گروه‌های تجاری و دانشمندان غیر دولتی که در زمینه آب و هوا فعالیت دارند و واحدهای انرژی وجود دارد و اینان بحثی شبیه به آنچه در ایالات متحده عنوان شده بود را مطرح کردند. همچنین این نگرانی وجود داشت که شرکت‌های ایالات متحده آنقدر تحت تاثیر پیمان کیوتو قار نمی‌گیرند که شرکت‌هایی کانادایی قرار می‌گیرند و این یک محدودیت در شرایط تجارتی محسوب می‌شد. در سال ۲۰۰۵، نتیجه محدود شد به یک «جنگ کلامی»، که ابتدا بین مقامات آلبرتا(اولین تولید کننده گاز و نفت کانادا) و مقامات فدرال بود. حتی جای این نگرانی وجود داشت که کیوتو موجب نوعی تهدید حرکات تجزیه طلبانه‌ای علیه کانادا شود.

بعد از ژانویه ۲۰۰۶ دولت لیبرال جایگزین دولت اقلیت محافظه کار تحت رهبری استیفن هارپر شد. شخصی که قبلاً مخالفت خود را علیه کیوتو ابراز نموده بود. طی مبارزه انتخاباتی هارپر اعلام کرد که او می‌خواسته توسط ایجاد پیمان‌های محیطی مختلف ورای پیمان کیوتو حرکت کند. رونا امبرز کسی که نگران مخدوش شدن مفهوم تجارت دافعات بود جایگزین استفان دیون به عنوان وزیر محیط زیست شد. دیون حتی این مسئله را که دولت لیبرال بعدی نخواهد توانست به اهداف پیمان کیوتو در رابطه با کاهش دافعات گازهای گلخانه‌ای تا زیر سطح سال ۱۹۹۰ جامه عمل بپوشاند، تصدیق نمود. اگرچه اخیراً چنین عنوان کرده‌است که طرح وی به عنوان یک مدعی برای رهبری حزب لیبرال کانادا قادر به انجام اهداف کیوتو کانادا می‌باشد.

بزرگترین مسئله‌ای که دولت محافظه کار با آن روبرو بود به ارث بردن سیاست‌های بی فایده دولت قبلی بود. از سال ۲۰۰۳ دولت فدرال لیبرال ۳٫۷ بیلیون دلار بر روی برنامه‌های کیوتو خرج کرد.[۱]

در ۲ می۲۰۰۶ گزارش شد که سرمایه گذاری‌های محیط زیستی برای به اجرا در آوردن استانداردهای کیوتو کاهش پیدا کرده‌است در حالی که دولت هارپر به عنوان یک طرح جدید در پی این بود که جای آن را بگیرد.[۱] لایحه خصوصی یکی از اعضا[۲] توسط پابلو ردریگوئز از حزب لیبرال در سی و نهمین پارلمان اعضا برای منطقه انتخاباتی(کانادا)از منطقه انتخاباتی هونوره-مرسیه به اجرا گذاشته شد. هدف این لایحه مجبور کردن دولت اقلیت استفن هارپر به منظور اطمینان بخشیدن به این مطلب بود که کانادا تحت پیمان کیوتو به اهداف تغییر آب و هوای جهانی خواهد رسید. با حمایت لیبرال‌ها حزب دمکراتیک جدید و Bloc Québécois، و با موقعیت اقلیت جاری این لایحه شانسی برای اجرا شدن دارد علی‌رغم این حقیقت که لوایح خصوصی اعضا به ندرت در تبدیل شدن به یک قانون موفق می‌باشد. اگر این لایحه تبدیل به قانون شود دولت هارپر را مجبور به تشکیل طرح تعییر آب و هوا طی شش ماه پس از دریافت لایحه خواهد کرد. پیتر کنت، وزیر محیط زیست دولت فدرال کانادا روز دوشنبه ۲۱ آذر 1390 اعلام کرد این کشور به طور رسمی از عضویت در پیمان کیوتو کناره گیری می کند.[۳]

کنت با اعلام این خبر افزود دولت کانادا با اتخاذ این تصمیم و عدم پرداخت جریمه ها حدود ۱۵ میلیارد دلار صرفه جویی خواهد کرد.
موضع چین

چین مصر است که سطح دافعات گاز یک کشور برابر با ضرب دافعات سرانه‌اش در جمعیتش می‌باشد. به دلیل اینکه چین سیاست تک فرزندی را |سنجش کنترل جمعیت اتخاذ نموده‌است و در حالی که دافعات سرانه پایینی دارد ادعا می‌کند که باید به علت دو مورد مذکور به عنوان انتشار دهنده این دافعات به محیط جهانی در نظر گرفته شود. چین معتقد است که منتقدین سیاست انرژی اش نا منصفانه برخورد می‌کنند.
موضع اتحادیه اروپا

در ۳۱ می۲۰۰۲ تمام پانزده کشور عضو آن زمان اتحادیه اروپا تمام اسناد تصویب مربوطه را به سازمان ملل سپردند. اتحادیه اروپا در حدود ۲۲٪ از دافعات گاز گلخانه‌ای جهان را تولید می‌کند و موافقت کرده‌است که به طور متوسط ۸٪ از سطوح دافعات ۱۹۹۰ بکاهد. اتحادیه اروپا به طور دائمی یکی از حمایت کنندگان اصلی پیمان کیوتو بوده‌است که به طور سرسختانه‌ای برای راضی کردن کشورهای مردد برای پیوستن به این پیمان مذاکره می‌کند. در دسامبر سال ۲۰۰۲، اتحادیه اروپا برنامه‌ای برای تجارت دافعات اتحادیه اروپا |سیستم تجارت دافعات به منظور تلاشی برای رسیدن به این اهداف سخت ایجاد نمود. سهام در شش صنعت معرفی شدند. انرژی، فولاد، سیمان، شیشه، تولید آجر و کاغذ/مقوا. همچنین برای کشورهای عضوی که به وظایفشان عمل نمی‌کنند جریمه‌ای تعیین شد که از ۴۰ تن از دی اکسید کربن در سال ۲۰۰۵ شروع شد و به ۱۰۰ تن در سال ۲۰۰۸ افزایش یافت. برنامه‌های جاری اتحادیه اروپا پیشنهاد می‌کند که تا سال ۲۰۰۸ اتحادیه اروپا تا۴٫۷٪ زیر سطوح ۱۹۹۰ قرار بگیرد. با این حال، موقعیت اتحادیه اروپا در مذاکرات پیمان، بدون مناقشه نیست، یکی از انتقادات این است که نسبت به کاهش ۸٪ تمام کشورهای عضو اتحادیه اروپا باید ۱۵٪ کاهش داشته باشند همانطور که اتحادیه اروپا بر روی هدف یگانه ۱۵درصدی برای کشورهای توسعه یافته دیگر طی مذاکرات اصرار می‌ورزد. در حالی که به خودش اجازه می‌دهد کاهشی بزرگ را در آلمان شرقی سابق به منظور رسیدن به هدف ۱۵ درصدی برای کل اتحادیه اروپا سرشکن کند. همچنین سطوح دافعات کشورهای تحت پیمان ورشوی سابق که در حال حاضر اعضای اتحادیه اروپا می‌باشند به دلیل بازسازی اقتصادی شان کاهش یافته‌است. این ممکن است بدان معنی باشد که سطح نهایی ۱۹۹۰ منطقه در مقایسه با کشورهای در حال توسعه افزایش یافته‌است بنابراین امتیازی رقابتی در اقتصاد اروپا علیه ایالات متحده محسوب می‌شود. هم اتحادیه اروپا و هم اعضایش از امضاکنندگان پیمان کیوتو می‌باشند.
موضع آلمان

در ۲۸ ژوئن ۲۰۰۶ دولت آلمان اعلام کرد که صنعت ذغال سنگش را از ملازمات توافق نامه کیوتو معاف خواهد نمود. کلودیا کنفرت، استاد انرژی در مؤسسه آلمانی گروه تحقیق اقتصاد در برلین بیان داشت" تصمیم کابینه به دلیل تمام حمایت‌هایش از محیط زیستی سالم و پیمان کیوتو بسیار مایوس کننده‌است، لوایح انرژی نقش بزرگی در این تصمیم ایفا کرده‌اند.
موضع انگلیس

سیاست انرژی بریتانیای کبیر به طور کامل اهدافی برای کاهش دافعات دی اکسید کربن را در بر می‌گیرد وبه کاهشی مناسب در دافعات ملی بر پایه برنامه‌ای مرحله بندی شده متعهد می‌باشد. بریتانیای کبیر از امضاکنندگان پیمان کیوتو است. از تاریخ اکتبر ۲۰۰۶ هیچگونه چهارچوب قانونی در داخل بریتانیای کبیر به منظور تضمین نمودن کاهش سال به سال در دافعات دی اکسید کربن و گازهای گلخانه‌ای دیگر وجود ندارد. از آن تاریخ بعضی از ۴۱۳ اعضای پارلمان یا در حدود ۳/۲ کل، جنبش Early Day۱۷۸ را امضا نمودند.[۴] برای درخواست معرفی لایحه تغییر آب و هوایی که این موضوع را در بر دارد، متعهد به ۳٪ کاهش سالیانه در دافعات دی اکسید کربن پیشنهاد شده به صورت قانونی می‌گردد. علی‌رغم لایحه محکم طرف سازمان‌های محیطی مانند Big Ask Climate Campaignدوستان زمین[۵] و حمایتی گسترده از طرف تمام احزاب این لایحه تبدیل به قانون نشد.[۶] با این وجود به نظر می‌رسد دولت به دنبال قرار دادن یک لایحه تغییر اقلیم در سخنرانی افتتاحیه Queen در پارلمان در ماه نوامبر است. این انتظار نیز می‌رود که به فشار بیش از حد از طرف احزاب خودش و احزاب مخالفش و از طرف گروه‌های محیط زیستی درباره در برگرفتن تعهد کاهش ۳٪ سالانه در لایحه بی‌توجهی کند.[۷] بریتانیای کبیر در حال حاضر به نظر می‌رسد در مسیر رسیدن به اهداف کیوتو برای سبد گازهای گلخانه‌ای قرار گرفته‌است. با در نظر گرفتن اینکه دولت قادر به ممانعت از افزایش دافعات دی اکسید کربن از هم اکنون (۲۰۰۶) و دوره بین ۲۰۰۸ تا ۲۰۱۲ می‌باشد.[۸] با این حال سطوح دافعات دی اکسید کربن خالص سالانه در بریتانیای کبیر در واقع حدود ۲٪ افزایش یافته‌است از زمانی که حزب کارگر تونی بلر در سال ۱۹۹۷ به قدرت رسید.[۹] مگر اینکه لایحهٔ تغییر اقلیم در سال ۷-۲۰۰۶ تبدیل به قانون شود و دولت به منظور ممانعت از دافعات در چندین سال آینده دست به اقدامات فوری و مؤثر بزند.
موضع هند

هند در آگوست سال ۲۰۰۲ پیمان را امضا و تصویب نمود. از آنجا که هند از چهارچوب پیمان معاف است انتظار می‌رود از پیمان به منظور انتقال تکنولوژی و سرمایه‌های خارجی محدود بهره ببرد، در اجلاس G۸ در ژوئن ۲۰۰۵ نخست وزیر هند مان موهان سینگ اشاره کرد که نرخ دافعات سرانه کشورهای در حال توسعه تنها بخش کوچکی از آن چیزی است که در کشورهای توسعه یافته وجود دارد. هند به عنوان کشوری که از اصول «مسئولیت عمومی اما منفک» پیروی می‌کند چنین ادعا دارد که مسئولیت مهم دافعات ممنوع شده در اختیار کشورهای توسعه یافته می‌باشد که در طول مدتی طولانی دافعات را بر روی هم انباشته‌اند.
موضع روسیه

ولادیمیر پوتین در ۴ نوامبر ۲۰۰۴ عهدنامه را تایید نمود و روسیه رسماً سازمان ملل را از تصویبش در ۱۸ نوامبر ۲۰۰۴ مطلع ساخت. موضوع تصویب روسیه به طور خاص در اجلاس بین‌الملل مورد بررسی دقیق قرار گرفت. چرا که این پیمان ۹۰ روز بعد از تصویب روسیه در ۱۹ فوریه ۲۰۰۵ به اجرا در آمد. رئیس جمهور پوتین همراه با کابینه روسیه قبلاً به نفع پیمان در سپتامبر ۲۰۰۴ تصمیم گیری کرده بود[۱۰] بر خلاف نظر اکادمی علوم روسیه و وزارت صنعت و انرژی و همچنین مشاور اقتصادی رئیس جمهور آندره ایلاریانوف ودر قبال حمایت اتحادیه اروپا برای پذیرش روسیه در WTO.[۱۱] همانطور که بعد از آن پیش بینی می‌شد تصویب در ۲۲ اکتبر ۲۰۰۴ از طرف اعضای پایین مقام و والا مقام مجلس با هیچ مانعی رو به رو نشد. پیمان کیوتو دافعات را تا در صدی کاهش یا افزایش از سطوع ۱۹۹۰ شان محدود می‌کند. از سال ۱۹۹۰ اقتصاد بیشتر کشورها در اتحاد جماهیر شوروی سابق دچار رکود شد. همانطور که دافعات گاز گلخانه‌ای شان کاهش یافت. به همین دلیل روسیه هیچ مشکلی در رابطه با عمل کردن به شرایط کیوتو ندارد چرا که سطوح دافعات جاری اش زیر اهداف تعریف شده می‌باشد. این مسئله قابل بحث است که آیا روسیه از فروش اعتبارات دافعات به کشورهای دیگر در پیمان کیوتو سود می‌برد یا خیر.[۱۲]
موضع ایالات متحده آمریکا

ایالات متحده آمریکا اگرچه یکی از امضا کنندگان معلهده‌است اما نه پیمان را تصویب کرده و نه آن را رد می‌کند. امضا تنها حالت سمبولیک دارد چراکه پیمان برای ایالات متحده آمریکا هیچ چیزی را ممنوع نمی‌سازد مگر اینکه این کشور آن را تصویب کند. ایالات متحده آمریکا از سال ۲۰۰۵ بزرگترین منتشر کننده دی اکسید کربن ناشی از سوزاندن سوخت‌های فسیلی است.

در ۲۵ ژوئیه ۱۹۹۷، قبل از نهایی شدن پیمان کیوتو،(اگرچه کاملاً مورد مذاکره قرار گرفته شده بود و پیش نویس یکی مانده به آخرش تکمیل شده بود) سنای ایالات متحده آمریکا به اتفاق آرا Byrd-Hagel Resolution را با ۹۵٪ آرا به تصویب رساند

نظرات سنا در رابطه با این موضوع بود که ایالات متحده آمریکا نباید امضاکننده هیچ پیمان ای که شامل اهداف منع کننده و زمان بندی برای توسعه‌است، باشد. همانطور که در خصوص کشورهای صنعتی شده یا معاهداتی که ممکن است به ضرر جدی برای اقتصاد ایالات متحده منجر شود رفتار می‌کند. در ۱۲ نوامبر ۱۹۹۸ نایب رئیس‌ال گور به صورت نمایشی پیمان را امضا کرد. هم گور و هم سناتور جوزف لیبرمن خاطرنشان کردند که پیمان تا زمانیکه توسط کشورهای در حال توسعه مورد موافقت قرار گیرد نباید به صورت یک لایحه به مجلس سنا برده شود.

دولت کلینتون هرگز پیمان را به منظور تصویب شدن به سنا نفرستاد. دولت بیل کلینتون در ژوئیه ۱۹۹۸ تجزیه تحلیلی اقتصادی ارائه داد که توسط مجمع مشاوران اقتصادی آماده شده بود. که چنین نتیجه می‌گرفت که با تجارت دافعات بین کشورهای ضمیمه ۱ و شرکت کشورهای در حال توسعه مهم در مکانیسم توسعه پاک با توجه به نرخ دافعات تجاری از سال ۲۰۱۲ هزینه اعمال پیمان کیوتو تا ۶۰٪ کاهش می‌یابد. تجزیه تحلیل‌های اقتصادی دیگر با این حال توسط دفتر بودجه کنگره و بخش انرژی ایالات متحده آمریکا|بخش انرژی، سازمان اطلاعات انرژی(EIA) و دیگران به عنوان رکودی بزرگ در GDP از اعمال پیمان نشان داده شد. رئیس جمهور کنونی جرج دابلیو بوش خاطر نشان ساخته‌است که قصد ندارد پیمان را برای تصویب به مجلس بفرستد نه به این دلیل که وی از اصول پیمان کیوتو حمایت نمی‌کند بلکه به دلیل معافیت چین.(دومین بزرگترین منتشر کننده دی اکسید کربن در جهان

بوش همچنین به دلیل فشاری که اعتقاد دارد پیمان بر روی اقتصاد اعمال می‌کند با آن مخالفت می‌کند. او بر تردیدهایی که معتقد است در موضوع تغییر آب و هوا وجود دارد تاکید می‌کند.

علاوه بر این ایالات متحده آمریکا در رابطه با معافیت‌های بیشتر پیمان نگران است. به عنوان مثال ایالات متحده آمریکا شکاف بین کشورهای ضمیمه ۱ و دیگران را حمایت نمی‌کند. بوش در مورد پیمان چنین می‌گوید:

این چالشی است که نیاز به ۱۰۰٪ تلاش دارد;از جانب ما، و بقیه کشورهای جهان. دومین بزرگترین منتشر کننده گازهای گلخانه‌ای جهان جمهوری خلق چین است. تا کنون، چین به کلی از ملازمات پیمان کیوتو معاف بوده‌است. هند و آلمان نیز در میان بزرگترین منتشر کنندگان هستند. تا کنون، هند نیز از کیوتو معافیت داشته‌است... دوری جستن آمریکا از پذیرفتن پیمان ای ناقص نباید توسط دوستان و هم پیمانان ما به عنوان سر باز زنی از مسئولیت شناخته شود. برای کشور، حکومت ما نقش مدیریت را روی مسئله تغییر آب و هوا ایفا می‌کند... روش ما باید در بر گیرنده اهداف بلند مدت تثبیت تمرکز گازهای گلخانه‌ای در جو زمین باشد.

علیرغم خودداری او از فرستادن پیمان به سنا برای تصویب، حکومت بوش برخی فعالیت‌ها را در راستای تغییرات آب و هوا در دست اجرا گرفت. در ژوئن ۲۰۰۲، برخی ناظران این گزارش را به عنوان حمایتی از پیمان تفسیر کردند، اگرچه گزارش به خودی خود صریحاً تایید پیمان را نشان نمی‌داد. در اجلاس G-۸ در ژوئن ۲۰۰۵ ادارات حکومتی طرحی را عنوان «برنامه‌های عملی کشورهای صنعتی شده می‌تواند اجرا شود بدون اینکه به اقتصادشان ضربه بزند» ارائه دادند. بر اساس چنین تشریفاتی، ایالات متحده در مسیر اجرای تعهد خود برای کاهش شدت ۱۸درصدی کربن خود در سال ۲۰۱۲ است.

ایالات متحده آمریکا شراکت نامه صلح جویانه آسیا در رابطه با توسعه پاکسازی و آب و هوا را امضا کرده‌است که پیمان ایست که به آن کشورها اجازه می‌دهد اهدافشان را بر کاهش دافعات گازهای گلخانه متمرکز نمایند البته بدون اجازه استفاده از هیچ مکانیزم اجرایی. حمایتگران این پیمان به آن به عنوان مکملی برای پیمان کیوتو نگاه می‌کنند چرا که به نظر می‌رسد این پیمان انعطاف پذیرتر باشد اما منتقدین گفته‌اند این پیمان بدون ابزار اجرایی بی اثر خواهد بود. دولت ایالات متحده برای تحت فشار قرار دادن گزارشات متخصصینی که تاثیرات گرم شدن سطح زمین را خطرناک می‌دادنند تلاش نموده‌است. یک مقام رسمی دولتی این حقیقت را که توسط گروه هفت نفره‌ای از دانشمندان سازمان اتمسفر و اقیانوس ملی کشف شده بود و بیانگر این مطلب بود که گرم شدن سطح زمین با تناوب و قدرت گردبادها در ارتباط است، بیان کرد.

موقعیت این سازمان به صورت یکدست در ایالات متحده مورد قبول قرار نگرفته‌است. به عنوان مثال پل کراگمن اشاره می‌کند که هدف ۱۸٪ کاهش در مقدار کربن هنوز در واقع کاهشی در تمام دافعات است.

کاخ سفید همچنین به دلیل گزارشات نا کافی که فعالیت‌های انسانی و دافعات گاز گلخانه‌ای را برای تغییر آب و هوا به هم مربوط می‌ساخت و به این دلیل که مقامات کاخ سفید و وکیل سابق شرکت نفت فیلیپ کنی توضیحات گروه تحقیق آب و هوا که توسط دانشمندان دولتی مورد تاکید قرار گرفته بود را ضعیف جلوه داده بودند مورد انتقاد قرار گرفت، هرچند کاخ سفید آن را انکار کرد.

منتقدین به روابط صمیمانه بین دولت و صنایع نفت و گاز اشاره می‌کنند. در ژوئن ۲۰۰۵ گزارشات بخش ایالتی نشان داد که دولت از اجراکنندگان اکسون به خاطر همکاری موثرشان در کمک کردن به تعیین سیاست‌های تغییر آب و هوا که شامل موقعیت ایالات متحده در کیوتو می‌شد، تشکر کرد. اطلاعات بدست آمده از گروه پیمان تجاری ائتلاف آب و هوای جهان همچنین یکی از عوامل

علاوه بر این حمایت گران کیوتو اقداماتی خارج از دید دولت جورج بوش انجام دادند، در سال ۲۰۰۲ محققین کنگره که وضعیت قانونی پیمان را به دقت بررسی کرده بودند پیشنهاد کردند که امضاء UNFCCC تعهدی را برای ممانعت از تخریب اهداف پیمان تحمیل می‌کند. و اینکه در حالی که رئیس جمهور احتمالاً نمی‌تواند پیمان را به تنهایی به اجرا برساند و کنگره می‌تواند قوانینی مناسب با ابتکار خود به وجود آورد.

نه ایالت شمال شرقی و ۱۹۴ شهردار از شهرهای ایالات متحده به به کار گیری محدودیت‌های قانونی پیمان کیوتو در رابطه با دافعات گازهای گلخانه‌ای متعهد شده‌اند

در ۳۱ آگوست ۲۰۰۶ قانون اساسی کالیفرنیا به توافق با فرماندار آرنولد شوارتزنگر برای کاهش دافعات گازهای گلخانه‌ای ایالت که دوازدهمین مقام را در جهان دارد تا ۲۵٪ تا سال ۲۰۲۰ به توافق رسید. این باعث شد که در لایحه۲۰۰۶ حل گرم شدن سطح زمین | لایحه حل گرم شدن سطح زمین که به طور موثری کالیفرنیا را با اهداف کیوتو در یک مسیر قرار می‌دهد.
حمایت از پیمان کیوتو

مدافعین عهدنامه کیوتو ادعا می‌کنند که کاهش این دافعات به شدت مهمند. آن‌ها اعتقاد دارند که کربن دی اکسید باعث گرم‌شدن جو زمین می‌شود. این نظریه همچنین توسط اسناد تغییر اقلیم اخیر حمایت می‌شود. دولتهای تمام کشورهایی که پارلمان هایشان پیمان را به تصویب رسانده‌اند از آن حمایت می‌کنند. در بین مدافعان پیمان کیوتو از همه مهمتر اتحادیهٔ اروپا و بسیاری از مؤسسات محیطی هستند. مشاورین علمی اتحادیهٔ اروپا و برخی از کشورها (شامل آکادمی‌های علمی ملی G-۸)همچنین گزارش‌هایی در دفاع از پیمان کیوتو ارائه کرده‌اند. یک روز جهانی عمل به این پیمان برای تاریخ سوم دسامبر ۲۰۰۵ مطرح شد که با مجلس احزاب مونترال همزمان بود. اسناد طرح‌ریزی‌شده توسط مجمع جریانات اجتماعی جهان تایید شد.campaigncc.org گروهی از شرکت‌های کانادایی مهم نیز خواستار اقدام فوری در رابطه با تغییر اقلیم شدند و پیشنهاد کردند که کیوتو تنها قدم اولیه‌است.[۱۳] در استرالیا اگرچه حمایت مورد توجهی از پیمان با بیش از ۲۲۵۰۰ امضا برای ارائه صلح سبز می‌شود،[۱۴] همچنین گروه‌های ضد کیوتویی با بیش از ۲۰۰۰۰ امضای ارائه شده به دولت وجود دارد[۱۵] در سوم ژانویه ۲۰۰۶ مونترئال با درخواست گروهی از مردم با هدف جمع آوری ۵۰ میلیون امضا در حمایت از پیمان کیوتو و اهدافش تا سال ۲۰۰۸ موافقت نمود، این تاریخ شروع توسط پیمان کیوتو به منظور نشان دادن کاهش ۵ درصدی در دافعات تعیین شد. این درخواست به منظور دادن حمایت مدنی و تصویب به دعوای بین‌المللی بر ضد گرم‌شدن زمین بر اساس همکاری در سراسر دنیا ارائه شده بود. بسیاری از شهروندان آمریکایی و استرالیایی در حال امضای این در خواست می‌باشند و بنابراین از مواضع رهبرانشان در رابطه با این مسئله انتقاد می‌کنند.[۱۶].[۱۷]
حمایت‌های اساسی در ایالات متحده

در ایالات متحده حداقل یک گروه دانشجویی وجود دارد که هدفش استفاده از علایق دانشجویان به حمایت از فشاریست که بر روی کاهش دافعات به عنوان هدف پیمان کیوتو می‌باشد. از ۲۰ ژوئن ۲۰۰۶ هفت ایالت شمال شرقی ایالات متحده به سازمان گاز گلخانه‌ای منطقه‌ای (RGGI)پیوسته‌اند،[۱۸] که یک برنامه تجاری و پوششی برای سطح دافعات است. به نظر می‌رسد که چنین برنامه‌ای به صورت غیر مستقیم فشار دولت فدرال را برای نشان دادن این موضوع که کاهش می‌تواند بدون امضا شدن پیمان کیوتو انجام شود به کار می‌گیرد.

    «ایالات شرکت کننده»: مین، نیو همپشایر، ورمونت، نیویورک، نیوجرسی، دلاور، کانکتی کات.
    «ایالات و مناطق ناظر»: پنسیلوانیا، مریلند، واشنگتن، کلمبیا، استان‌های کانادایی شرقی
    «ایالاتی که قبلاً شرکت کننده بودند اما اکنون از لیست حذف شده‌اند»: ماساچوست و آیلند رود

از ۱۹ اکتبر ۲۰۰۶،۳۲۰ شهر ایالات متحده در ۴۶ ایالت بیش از ۵۰ میلیون آمریکایی حمایت گر از کیوتو را معرفی کردند بعد از اینکه گریک نیکلز شهردار سیاتل، واشنگتن شروع به تلاشی ملی برای بدست آوردن شهرهایی در موافقت با پیمان کرد.

    شهرهای بزرگ شرکت کننده: سیاتل، واشنگتن، نیویورک، لوس انجلس، کالیفرنیا، شیکاگو، سانفرانسیسکو، بوستون، ماساچوست، دنور، کلرادو، لویزانا، نیواورلئان، مینه سوتا، تگزاس، اورگون، پورتلند، پرووینس، آیلند رود، تاکوما، سن خوزه، اوتا، آرکانزاس، فلوریدا، مریلند، مادیسون، ویسکونسین.
    «لیست کامل شهرها و شهرداران»:[۱۹]

مخالفین کیوتو

دو کشور مهم که در حال حاضر با این پیمان مخالفت می‌کنند ایالات متحده و استرالیا می‌باشند. بعضی متخصصین سیاست مردمی که نسبت به گرم شدن سطح زمین بدبین هستند پیمان کیوتو را به عنوان برنامه‌ای برای کاهش رشد دموکراسی صنعتی جهان و کاهش انتقال ثروت به جهان سوم در آنچه که آنها ادعا می‌کنند ابتکار سوسیالیسم جهانی است بر میشمارند. دیگران چنین مباحثه می‌نمایند که به قدر کافی برای منع دافعات گلخانه‌ای پیش نمی‌رود[۲۰]

بسیاری از اقتصادهای محیط زیستی عنصری ضروری برای پیمان کیوتو به شمار می‌رفتند.[۲۱][۲۲] بسیاری، هزینه‌های پیمان کیوتو را بیش از سود آن براورد می‌کنند. برخی بر این باورند که استانداردهایی که کیوتو تنظیم کرده‌است بیش از حد خوشبینانه هستند، و دیگران آن را قرارداری بسیار نا منصفانه و نارس می‌بینند که تنها مقدار ناچیزی قادر به کاهش گازهای گلخانه‌ای می‌باشد.[۲۳][۲۴] به هر حال، این موضوع باید مورد توجه قرار گیرد که این مخالفان متفق‌القول نیستند و اینکه در بر داری تجارت دافعات موجب شده‌است که برخی از اقتصاد دانان پیمان را بپذیرند.

بعلاوه، مجادله‌ای بر سر استفاده سال ۱۹۹۰ به عنوان سال پایه و یا عدم استفاده از یک مقیاس سرانه به عنوان مبنا وجود دارد. کشورها در کارایی انرژی در سال ۱۹۹۰ اهداف مختلفی داشتند. به عنوان مثال، جماهیر شوروی سابق، و کشورهای اروپای شرقی کوشش کمی برای حل مشکل داشتند و کارایی انرژی شان در سال ۱۹۹۰ در بدترین سطح خود قرار داشت درست مانند یک سال قبل از سقوط نظان کمونیستی، از سویی دیگر ژاپن به عنوان کشوری که بزرگترین منابع طبیعی را دارا بود باید پیش از بحران نفت ۱۹۷۳کارایی انرژی خود را بهبود می‌بخشید و سطح دافعات آنها در سال ۱۹۹۰ از اکثر کشورهای پیشرفته بهتر بود.

به هر حال، چنین تلاش‌هایی صورت گرفت واز سستی اتحادیه شوروی سابق چشمپوشی شد و حتی توانستند با تجارت دافعات درامد خوبی کسب کنند. بحثی که هست در باره استفاده مقیاس سرانه دافعات به عنوان مبنا در پیمان کیوتو است که می‌تواند حس نا برابری بین کشورهای پیشرفته و کشورهای در حال توسعه را کاهش دهد و همچنین می‌تواند ناکارامدی‌ها و کارامدی‌های بین کشورها را آشکار نماید.
تحلیل‌های هزینه-سود

اقتصاددانان تلاش کرده‌اند تا سود خالص کل پیمان کیوتو را از طریق تحلیل‌های هزینه-سود برآورد نمایند. اگر چه این موضوع در ارتباط با هواشناسی است، مخالفت‌هایی در مورد مبهم بودن آن از لحاظ بی ثباتی اقتصادی اش وجود دارد.[۲۵]

این موضوع که نظارت بر پیمان کیوتو بیشتر گران است تا عدم نظارت آن و یا اینکه پیمان کیوتو سود خالص بسیار زیادی دارد که از هزینه تنظیم ساده گرمایش زمین تجاوز می‌کند، هنوزه نیز دارای تخمینی بسیار کلی می‌باشد. یک مطالعه در طبیعت [۲۶] | نشان داد که "تنها محاسبه هزینه‌های بیرونی بومی، بعلاوه هزینه‌های تولیدی، برای شناسایی استراتژی‌های انرژی که با پیمان کیوتو برآورده می‌شود مستلزم خرج کمتری است نه بیشتر.

اخیراً برنامه اجماع کپنهاک در یافته‌است که پیمان کیوتو فرایند گرم شدن زمین را کند کرده‌است، در حالی که سود کلی آن ظاهری است. مدافعان پیمان کیوتو می‌گویند گازهای گلخانه‌ای داخلی با اینکه مقدار کمی تحت تاثیر قرار گرفته‌اند اما در آینده این تاثیر بیشتر خواهد بود و کاهش این گازها عمده تر صورت خواهد گرفت.[۲۷] همچنین آنها از اعمال اصل احتیاط دفاع می‌کنند. نکته مهم دیگر این است که محدودیت بیش از حد بر روی انتشار کربن ممکن است موجب افزایش بسیار بالایی در هزینه گردد، شورای دفاعیه چنین اظهار داشت. بعلاوه، اصول احتیاطی می‌تواند جوابگوی برخی پی امدهای سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و محیط زیستی باشد.[۲۸]
نرخ تخفیف

یک مشکل در اندازه گیری دقیق هزینه‌ها و سود سیاست‌های مختلف گرمای زمین انتخاب یک نرخ تخفیف مناسب است. در سنجش‌های طئلانی مدت مانند سودی که تحت پیمان کیوتو حاصل می‌شود، تغییرات کو چک در نرخ تخفیف، نوسانات بزرگی را در سود خالص حاصل می‌کند. به هرحال، این دشواری‌ها به طور کلی برای مقایسات سیاست‌های متناوب بلند مدت صدق نمی‌کند. این به دلیل تغییرات در نرخ تخفیف ایت که به طور یکسان سود و هزینه خالص را تعدیل نمی‌کند مگر اینکه توضیحات کافی برای سود و هزینه وجود داشته باشد. هنگامی که رسیدن به یک سناریوی تحت سود خالص کیوتو از راه‌های سنتی تخفیف دهی دشوار باشد مثل روش قیمت سایه سرمایه[۲۹] بحثی که هست در این باره می‌باشد که نرخ تخفیف پایین تر باید به کار برده شود، چرا که نرخ تخفیف بالاتری برای نسل جاری پایه گذاری می‌کند. این ممکن است به نظر قضاوتی فلسفی و به دور از نقطه نظر اقتصادی بیاید، اما می‌تواند مورد بحث قرار گیرد که این که مطالعه تسهیم منابع را ممکن می‌سازد که شامل این است که چگونه منابع را نسبت به زمان سرشکن کنیم.
شراکت نامه صلح جویانه آسیا روی آب و هوا و توسعه پاک

شراکت نامه صلح جویانه آسیا روی آب و هوا و توسعه پاک موافقت نامه ایست بین شش ملت دوستدار صلح آسیا- اقیانوسیه یعنی استرالیا، جمهوری خلق چین، هند، ژاپن، کره شمالی و ایالات متحده آمریکا. این قرار داد در اجلاس ملل آسیای جنوب شرقی در اجلاس منطقه‌ای در تاریخ ۲۸ ژوئیه ۲۰۰۵ (ASEAN) منعقد شد. کشورها اهداف خود را برای کاهش دافعات گازهای گلخانه‌ای به طور خصوصی تنظیم کردند اما بدون هیچ مکانیزم اجبار و محدودیتی. برخی حمایت کننده‌ها این قرار داد را مکملی برای پیمان کیوتو دانستند ضمن اینکه انعطاف پذیری بیشتری داشت اما در زمان بحران بدون این اجبارها و محدودیت‌ها کارایی کمتری داشت و نهایتاً اهداف بدون مذاکره‌اش باعث شد اجلاس خواستار جایگزینی آن به جای پیمان کیوتو شود.(مذاکرات در مونترال در دسامبر ۲۰۰۵ آغاز شده‌است)

پروتکل

یک پادمان (پروتکل) به تعریف قالب و ترتیب مبادله پیام ها بین دو یا بیش از دو موجودیت ارتباطی میپردازد. علاوه بر آن عملیات لازم برای انتقال یا دریافت یک پیام را نیز مشخص می کند.

پروتوکل ممکن است به یکی از موارد زیر اشاره کند:

علوم رایانه و ارتباطات

    پروتکل ارتباطات
    پروتکل اینترنت
    پروتکل رمزنگاری
    پروتکل بافرز

جامعه‌شناسی

    پروتکل بزرگان صهیون
    پروتکل کیوتو

آی‌پی‌سک

IPsec یا همان Internet Protocol security عبارت است از مجموعه‌ای از چندین پروتکل که برای ایمن‌سازی پروتکل اینترنت در ارتباطات بوسیله احراز هویت و رمزگذاری در هر بسته(packet) در یک سیر داده به کار می‌رود. این پروتکل محصول مشترک مایکروسافت و سیسکو سیستمز می‌باشد که در نوع خود جالب توجه است.

محتویات

    ۱ مزایا
    ۲ ساختار
        ۲.۱ پروتکل AH
        ۲.۲ پروتکل (Encapsulation Security Payload(ESP
        ۲.۳ انجمن امنیتی
    ۳ حالت‌های عمل
        ۳.۱ حالت انتقال
        ۳.۲ حالت تونل
    ۴ الگوریتم‌های رمزنگاری
    ۵ پیاده‌سازی‌های نرم‌افزار
    ۶ وضعیت استانداردها
    ۷ منابع

مزایا

    IPsec بر خلاف دیگر پروتکلهای امنیتی نظیر SSL، TSL، SSH که در لایه انتقال (لایه ۴) به بالا قرار دارند در لایه شبکه یا همان لایه ۳ مدل مرجع OSI کار می‌کند یعنی لایه که آی پی در آن قرار دارد که باعث انعطاف بیشتر این پروتکل می‌شود به طوری که می‌تواند از پروتکل‌های لایه ۴ نظیر تی سی پی و یو دی پی محافظت کند.
    مزیت بعدی IPsec به نسبت بقیه پروتکلهای امنیتی نظیر اس اس ال این است که: نیازی نیست که برنامه بر طبق این پروتکل طراحی شود.

ساختار

خانواده پروتکل IPSec شامل دو پروتکل است. یعنی سرآیند احراز هویت یا AH یا همان authentication header وESP هر دوی این پروتکل‌ها از IPSec مستقل خواهد بود.
پروتکل AH

بطور خلاصه پروتکل AH در واقع تأمین کننده سرویسهای امنیتی زیر خواهد بود:

    ۱. تمامیت داده ارسالی
    ۲.تصدیق هویت مبدا داده ارسالی
    ۳. رد بسته‌های دوباره ارسال شده

این پروتکل برای تمامیت داده ارسالی از HMAC استفاده می‌کند و برای انجام این کار مبنای کارش را مبتنی بر کلید سری قرار می‌دهد که payload پکت و بخشهایی تغییر ناپذیر سرآیند IP شبیه IP آدرس خواهد بود. بعد از اینکار این پروتکل سرآیند خودش را به آن اضافه می‌کند در شکل زیرسرآیندها و فیلدهای AH نمایش داده شده است.
۰ - ۷ بیت     ۸ - ۱۵ بیت     ۱۶ - ۲۳ بیت     ۲۴ - ۳۱ بیت
next header     Payload طول     رزرو
Security parameters index SPI
Sequence number

Authentication data (متغیر)

سرآیند AH،۲۴ بایت طول دارد. حال به توضیح فیلدهای این پروتکل می‌پردازیم.

    ۱. اولین فیلد همان Next Header می‌باشد. این فیلد پروتکلهای بعدی را تعیین می‌کند. در حالت Tunnel یک دیتاگرام کامل IP کپسوله می‌شود بنابراین مقدار این فیلد برابر ۴ است. وقتی که کپسوله کردن یک دیتا گرام TCP در حالت انتقال (transport mode) باشد، مقدار این فیلد برابر ۶ خواهد شد
    ۲. فیلد payload lengthهمانطوریکه از نامش پیداست طول payload را تعیین می‌کند.
    ۳. فیلد Reserved از دو بایت تشکیل شده است. برای آینده در نظر گرفته شده است.
    ۴. فیلد security parameter Index یا SPI از ۳۲ بیت تشکیل شده است. این فیلد از SA تشکیل شده که جهت بازکردن پکت‌های کپسوله شده بکار می‌رود. نهایتاً ۹۶ بیت نیز جهت نگهداری احراز هویت پیام Hash یا (HMAC) بکار می‌رود.
    ۵.HMAC حفاظت تمامیت دادهٔ ارسالی را برعهده دارد. زیرا فقط نقاط نظیر به نظیر از کلید سری اطلاع دارند که توسط HMAC بوجود آمده و توسط همان چک می‌شود. چون پروتکل HA حفاظت دیتاگرام IP شامل بخشهای تغییر ناپذیری مثل IP آدرسها نیز هست، پروتکل AH اجازه ترجمه آدرس شبکه را نمی‌دهد. NAT یا ترجمه آدرس شبکه در فیلد IP آدرس دیگری (که معمولاً IP آدرس بعداً می‌باشد) قرار می‌گیرد. وبه این جهت تغییر بعدی HMAC معتبر نخواهد بود. در شکل زیر حالتهای انتقال و تونل در پروتکل AH به نمایش در آمده است. همان طور که می‌بینید این پروتکل در این دو حالت ارتباط امن بین دو نقطه انتهائی که در دو شبکه مجزا قرار دارند را فراهم می‌آورد، همچنین ارتباط امن بین دو نقطه در یک شبکه داخلی و یک نقطه انتهائی و یک مسیر یاب یا حفاظ دیواره آتش(Firewall) را ممکن می‌سازد.[۱]

پروتکل (Encapsulation Security Payload(ESP

پروتکل ESP سرویسهای امنیتی زیر را ارائه می‌کند:

    ۱. محرمانگی
    ۲. احراز هویت مبدا داده ارسالی
    ۳. رد بسته‌های دوباره ارسال شده

در واقع پروتکل ESP هم امنیت تمامیت داده (سلامت داده‌های ارسالی) پکت‌هایی که از HMAC استفاده می‌کنند را تامین کنید و هم محرمانگی از طریق اصول رمزنگاری (Encryption principle) بکار گرفته شده. بعد از رمزنگاری پکت و محاسبات مربوط به HMAC، سرآیند ESP محاسبه و به پکت اضافه می‌شود. سرآیند ESP شامل دو بخش است که مطابق شکل زیر نمایش داده شده است.
0 - 7 بیت     8 - 15 بیت     16 - 23 بیت     24 - 31 بیت
Security parameters index
Sequence number

Payload data (متغیر)
      لا گذاری (۲۵۵-۰ بایت)      
            Pad Length     Next Header

Authentication Data (متغیر)

    ۱. اولین ۳۲ بیت سرآیند ESP همان SPI است که درSA بکار گرفته شده و جهت بازگشایی پکت کپسوله شده ESP بکار می‌رود.
    ۲. دومین فیلد همان شماره توالی یا Sequence Number می‌باشد که به جهت حفاظت از تهاجمات داده‌های بازگشتی استفاده می‌شود.
    ۳. سومین فیلد همان بردار مقدار اولیه یا IV یا همان initial vector می‌باشد. این فیلد نیز برای پردازش رمزنگاری بکار می‌رود. الگوریتمهای رمزنگاری متقارن اگر از IV استفاده نکنند، مورد تهاجم متوالی روی پکت قرار می‌گیرد. IV این اطمینان را می‌دهد تا دو مشخصه Payload روی دو Payload رمز شده مختلف قرار گیرد.

پردازش رمزنگاری در IPSec در دو بلوک رمز (Cipher) بکار می‌رود. بنابراین اگر طول Payloadها تک تک باشند. Payload، IPSecها را به شکل لایه لایه قرار می‌دهد. و از اینرو طول این لایه‌ها همواره در حال اضافه شدن است. طول لایه (Pad length) ۲ بایت است.

    ۴. فیلد بعدی که همان Next header می‌باشد، سرآیند بعدی را مشخص می‌کند.
    ۵. این پروتکل HMAC است که مانند پروتکل HA از تمامیت و سلامت داده‌های ارسالی حفاظت می‌کند. فقط این سرآیند است که می‌تواند به Payload اعتبار دهد. سرآیند IP شامل پروسه محاسبه نمی‌باشد.

NAT هیچ ارتباطی به کار ESP ندارد و این بخش هنوز هم ممکن است بخشی از IPSec باشد و با آن ترکیب گردد. برگردان نشانی شبکه پیمایشی (NAT-Traversal) راه حلی است در کپسوله کردن پکت‌های ESP به همراه پکت‌های UDP. در شکل زیر حالتهای انتقال و تونل در پروتکلESP به نمایش در آمده است.

همان طور که می‌بینید این پروتکل در این دو حالت ارتباط امن بین دو نقطه انتهائی که در دو شبکه مجزا قرار دارند را فراهم می‌آورد، همچنین ارتباط امن بین دو نقطه در یک شبکه داخلی و یک نقطه انتهائی و یک مسیر یاب یا حفاظ دیواره آتش (Firewall) را ممکن می‌سازد.[۲]
انجمن امنیتی

معماری امنیتی با استفاده از مفهوم انجمن امنیتی (security association) مبنایی یرای ایجاد توابع امنیتی در IP است. انجمن امنیتی یک بسته ساده از الگوریتم‌ها و پارامترها (مثل کلیدها) ست که در رمزگذاری و احرازهویت یک جریان خاص در یک جهت استفاده می‌شود. بنابراین در ترافیک‌های دوطرفه از یک جفت انجمن امنیتی، برای امن کردن استفاده می‌شود. انجمن امنیتی با استفاده از انجمن امنیت اینترنت و پروتوکل مدیریت کلید (ISAKMP) ایجاد شده است. ISAKMP توسط پیکربندی دستی و با رمزهای مشترک قبلی پیاده‌سازی می‌شود.

در مالتی کست، انجمن امنیتی برای گروه فراهم می‌شود و Duplicate در تمام گیرنده‌های مجاز گروه اتفاق می‌افتد. ممکن است برای یک گروه بیش از یک انجمن امنیتی با استفاده از SPIsهای مختلف وجود داشته باشد که در نتیجه سطوح امنیتی مختلفی در یک گروه ایجاد می‌کند.
حالت‌های عمل

IPSEC می‌تواند حالت انتقال هاست به هاست را در شبکه و درمد تونل پیاده‌سازی کند.
حالت انتقال

در مد انتقال تنها پیلود بسته‌های IP معمولاً به صورت رمزگذاری شده و یا معتبر است از آنجایی که هدر IP نه تغییر داده شده و نه رمز شده است، با این حال زمانی که هدر احراز هویت می‌شود، IP آدرس را نمی‌تواند ترجمه کند که این مقدار hash بی اعتبار است. لایه انتقال و لایه کاربرد معمولاً به وسیله hash امن می‌شوند. بنابراین آنها نمی‌توانند به هیچ وجه تغییر پیدا کنند (به عنوان مثال با ترجمه شماره پورت).
حالت تونل

در مد تونل تمام بسته‌های اطلاعاتی IP رمزگذاری و احراز هویت می‌شوند. پس از آن در یک بسته IP جدید با یک سرآیند جدید کپسوله می‌شوند. حالت تونل برای ایجاد شبکه خصوصی مجازی در ارتباطات شبکه به شبکه (به عنوان مثال بین روتر و لینک سایت)، ارتباطات هاست به شبکه (مانند دسترسی به کاربر از راه دور) و ارتباطات هاست به هاست (مانند چت خصوصی) استفاده می‌شود.
الگوریتم‌های رمزنگاری

الگوریتم‌های رمزنگاری تعریف شده برای استفاده با IPSEC شامل:

SHA1-HAMC برای حفاظت از صداقت و صحت

CBC-TRIPLE DES برای محرمانگی

AES برای قابلیت اعتماد
پیاده‌سازی‌های نرم‌افزار

پیاده‌سازی‌های موجود IPSEC معمولاً شامل AH،ESP و IKE V2 می‌باشد. پیاده‌سازی IPSEC موجود روی سیستم عامل‌های شبه یونیکس، مانند سولاریس و یا لینوکس معمولاً شامل PF-KEY V2 هستند.
وضعیت استانداردها

IPSEC معمولاً در ارتباط با IP V6 توسعه داده شد و در اصل در تمام پیاده‌سازی‌های استاندارد از IPV6، IPSEC مورد نیاز است. IPSEC برای پیاده‌سازی IPV4 اختیاری است و در IPV4 اغلب برای ایمن‌سازی ترافیک مورد استفاده قرار می‌گیرد. پروتوکل IPSEC در اصل در RFC 182 و RFC 1829 تعریف شد که در سال ۱۹۹۵ منشر شد. در سال ۱۹۹۸ این اسناد توسط RFC 2401 و RFC 2412 با جزییات مهندسی ناسازگار جایگزین شدند اگرچه از لحاظ مفهومی یکسان بودند. IP SEC نسل سوم استانداردهاست.

شبکه خصوصی مجازی

شبکهٔ خصوصی مجازی (به انگلیسی: Virtual Private Network، به اختصار VPN)، شبکه‌ای است که اطلاعات در آن از طریق یک شبکه عمومی مانند اینترنت جابه‌جا می‌شود اما در عین حال با استفاده از الگوریتم‌های رمزنگاری و با تصدیق هویت (به انگلیسی: Authentication)، این ارتباط هم‌چنان اختصاصی باقی می‌ماند.[۱]

شبکهٔ خصوصی مجازی به طور عمده برای ایجاد ارتباط بین شعبه‌های مختلف شرکت‌ها و یا فعالیت از راه دور مورد استفاده قرار می‌گیرد.

محتویات

    ۱ تاریخچه و شکل‌گیری
    ۲ اصول کار وی‌پی‌ان
    ۳ توضیح وی‌پی‌ان با یک مثال
    ۴ امنیت در وی‌پی‌ان
        ۴.۱ دیوار آتش
        ۴.۲ رمزنگاری
            ۴.۲.۱ رمزنگاری کلید متقارن
            ۴.۲.۲ رمزنگاری کلید عمومی
        ۴.۳ آی‌پی‌سک
            ۴.۳.۱ جزئیات IP-Sec
                ۴.۳.۱.۱ VPN-Ipsec فقط برای اینترنت
                ۴.۳.۱.۲ ویژگی‌های امنیتی در IPsec
                ۴.۳.۱.۳ Ipsec بدون تونل
                ۴.۳.۱.۴ جریان یک ارتباط Ipsec
                ۴.۳.۱.۵ مدیریت کلیدهای رمز در Ipsec
        ۴.۴ سرویس دهنده AAA
    ۵ انواع وی‌پی‌ان
        ۵.۱ شبکهٔ وی‌پی‌ان دستیابی از راه دور
        ۵.۲ شبکهٔ وی‌پی‌ان سایت به سایت
    ۶ تونل‌زنی در وی‌پی‌ان
        ۶.۱ تونل‌زنی
            ۶.۱.۱ پروتکل‌های درون تونل
            ۶.۱.۲ Layer 2 Forwarding
            ۶.۱.۳ پروتکل تونل‌زنی نقطه به نقطه
            ۶.۱.۴ پروتکل تونل‌زنی لایه دوم
    ۷ وی‌پی‌ان در ایران
    ۸ منابع

تاریخچه و شکل‌گیری

با تحولات عظیم در عرصه ارتباطات، اغلب سازمانها و موسسات ارائه‌دهندهٔ کالا و خدمات که در گذشته بسیار محدود و منطقه‌ای مسائل رادنبال می‌کردند، امروزه بیش از گذشته نیازمند تفکر در سطح جهانی برای ارائه خدمات و کالای تولیده شده را دارند. به عبارت دیگر، تفکرات منطقه‌ای و محلی حاکم بر فعالیت‌های تجاری جای خود را به تفکرات جهانی و سراسری داده‌اند. امروزه سازمان‌های زیادی وجود دارند که در سطح یک کشور دارای دفاتر فعال و حتی درسطح دنیا دارای دفاتر متفاوتی می‌باشند. تمام سازمان‌های فوق به‌دنبال یک روش سریع، ایمن و قابل اعتماد بمنظور برقراری ارتباط با دفاتر و نمایندگی‌های خود در اقصی نقاط یک کشور و یا در سطح دنیا هستند.

اکثر سازمانها و موسسات بمنظور ایجاد یک شبکه گسترده (به انگلیسی: WAN) از خطوط اختصاصی استفاده می‌نمایند. خطوط فوق دارای انواع متفاوتی می‌باشند، از جمله آی‌اس‌دی‌ان (به انگلیسی: ISDN) (با سرعت ۱۲۸کیلوبیت در ثانیه) و OC3 Optical Carrier-۳ (با سرعت ۱۵۵ مگابیت در ثانیه). یک شبکهٔ گسترده دارای مزایای عمده‌ای نسبت به یک شبکه عمومی نظیر اینترنت از بعد امنیت و کارآئی است. اما پشتیانی و نگهداری یک شبکهٔ گسترده در عمل و زمانیکه از خطوط اختصاصی استفاده می‌گردد، مستلزم صرف هزینه بالائی است.

همزمان باعمومیت یافتن اینترنت، اغلب سازمانها و موسسات ضرورت توسعه اختصاصی خود را به درستی احساس کردند. درابتدا شبکههای اینترانت مطرح گردیدند. این نوع شبکه‌ها بصورت کاملاً اختصاصی بوده وکارمندان یک سازمان بااستفاده از رمز عبور تعریف شده، قادر به ورود به شبکه و استفاده از منابع موجود می‌شوند. ولی به تازگی، موسسات و سازمانها با توجه به مطرح شدن خواسته‌های جدید (کارمندان و ادارات از راه دور) اقدام به ایجادشبکه‌های اختصاصی مجازی نموده‌اند.

یک وی‌پی‌ان شبکه‌ای اختصاصی است که ازاینترنت برای ارتباط با وب‌گاه‌ها از راه دور و ارتباط کاربران با شبکهٔ سازمان خود استفاده می‌نماید. این نوع شبکه‌ها بجای استفاده از خطوط واقعی نظیر خطوط Leased، از یک ارتباط مجازی به اینترنت برای ایجاد شبکه اختصاصی استفاده می‌کنند.
اصول کار وی‌پی‌ان

شبکه‌های رایانه‌ای به شکل گسترده‌ای در سازمان‌هاوشرکت‌های اداری و تجاری مورد استفاده قرار می‌گیرند. اگر یک شرکت از نظر جغرافیایی و در فضای کوچک متمرکز باشد، ارتباطات بین بخش‌های مختلف آن‌را می‌توان با یک شبکه‌ی محلی برقرار کرد. اما برای یک شرکت بزرگ که دارای فضای گسترده جغرافیایی وشعب مختلف در نقاط مختلف یک کشور و یا در نقاط مختلف دنیا است واین بخشها یا شعب نیاز دارند که با هم ارتباطاتِ اطلاعاتیِ امن داشته باشند، بایستی یک شبکه‌ی گستردهٔ خصوصی بین نقاط آن ایجاد گردد. شبکه‌های اینترانت که فقط محدود به یک سازمان یا یک شرکت می‌باشند، به دلیل محدودیت‌های گسترشی نمی‌توانند چندین سازمان یا شرکت را تحت پوشش قرار دهند. شبکه‌های گسترده نیز که با خطوط استیجاری راه‌اندازی می‌شوند، در واقع شبکه‌های گستردهٔ امنی هستند که بین مراکز سازمان‌هاایجاد شده‌اند. پیاده‌سازی این شبکه‌ها علی‌رغم درصد پایین بهره‌وری، نیاز به هزینه زیادی دارد زیرا این شبکه‌ها به دلیل عدم اشتراک منابع با دیگران، هزینه مواقع عدم استفاده از منابع را نیز بایستی پرداخت کنند. راه‌حل غلبه بر این مشکلات، راه‌اندازی یک وی‌پی‌ان است.

فرستادن حجم زیادی از داده از یک رایانه به رایانه دیگر مثلاً در به‌هنگام‌رسانی بانک اطلاعاتی یک مشکل شناخته‌شده و قدیمی است. انجام این کار از طریق ایمیل به دلیل محدودیت گنجایش سرویس‌دهندگان ایمیل نشدنی است.

استفاده از اف‌تی‌پی هم به سرویس‌دهنده مربوطه و همچنین ذخیره‌سازی موقت روی فضای اینترنت نیاز دارد که قابل اطمینان نیست.

یکی از راه حل‌ها، اتصال مستقیم به کامپیوتر مقصد به کمک مودم است که در اینجا هم علاوه بر مودم، پیکربندی کامپیوتر به عنوان سرویس‌دهندهٔ Remote Access Service لازم خواهد بود. از این گذشته، هزینه ارتباط تلفنی راه دور برای مودم هم قابل تامل است.

اما اگر دو کامپیوتر در دو جای مختلف به اینترنت متصل باشند می‌توان از طریق سرویس به اشتراک‌گذاری فایل در ویندوز بسادگی فایل‌ها را رد و بدل نمود. در این حالت، کاربران می‌توانند به دیسک سخت کامپیوترهای دیگر همچون دیسک سخت کامپیوتر خودشان دسترسی داشته باشند. به این ترتیب بسیاری از راه‌های خرابکاری برای نفوذکنندگان بسته می‌شود.

شبکه‌های شخصی مجازی یا وی‌پی‌ان‌ها برای حل اینگونه مشکلات مناسب هستند. وی‌پی‌ان به کمک رمزگذاری روی داده‌ها، درون اینترنت یک شبکه کوچک می‌سازد و تنها کسانی که آدرس‌های لازم و رمز عبور را در اختیار داشته باشد می‌توانند به این شبکه وارد شوند.

مدیران شبکه‌ای که بیش از اندازه وسواس داشته و محتاط هستند می‌توانند وی‌پی‌ان را حتی روی شبکه محلی هم پیاده کنند. اگر چه نفوذ کنندگان می‌توانند به کمک برنامه‌های Packet sniffer جریان داده‌ها را دنبال کنند اما بدون داشتن کلید رمز نمی‌توانند آن‌ها را بخوانند.
توضیح وی‌پی‌ان با یک مثال

فرض نمائید در جزیره‌ای در اقیانوسی بزرگ، زندگی می‌کنید. هزاران جزیره در اطراف جزیره شما وجود دارد. برخی از جزایر نزدیک و برخی دیگر دارای مسافت طولانی با جزیرهٔ شما می‌باشند. متداولترین روش بمنظور مسافرت به جزیره دیگر، استفاده از یک کشتی مسافربری است. مسافرت با کشتی مسافربری، بمنزله عدم وجود امنیت است، بدین معنی که هر کاری را که شما انجام دهید، توسط سایر مسافرین قابل مشاهده خواهد بود.

در این مثال هر یک از جزایر مورد نظر را می‌توان مشابه یک شبکه محلی (به انگلیسی: LAN) دانست، اقیانوس به مثابه اینترنت است و مسافرت با یک کشتی مسافربری مشابه برقراری ارتباط با یک سرویس دهنده وب و یا سایر دستگاه‌های موجود در اینترنت خواهد بود.

شما دارای هیچگونه کنترلی بر روی کابل‌ها و روترهای موجود دراینترنت نیستید (مشابه عدم کنترل شما بعنوان مسافر کشتی مسافربری بر روی سایر مسافرین حاضر در کشتی). در صورتیکه تمایل به ارتباط بین دو شبکه اختصاصی از طریق منابع عمومی وجود داشته باشد، اولین مسئله‌ای که با چالش‌های جدی برخورد خواهد کرد، امنیت خواهد بود. فرض کنید، جزیره شما قصد ایجاد یک پل ارتباطی با جزیره مورد نظر را داشته باشد. مسیرایجاد شده یک روش ایمن، ساده و مستقیم برای مسافرت ساکنین جزیره شما به جزیره دیگر را فراهم می‌آورد. همانطور که حدس زده‌اید، ایجاد و نگهداری یک پل ارتباطی بین دو جزیره مستلزم صرف هزینه‌های بالائی خواهد بود. (حتی اگر جزایر در مجاورت یکدیگر باشند). با توجه به ضرورت و حساسیت مربوط به داشتن یک مسیر ایمن و مطمئن، تصمیم به ایجاد پل ارتباطی بین دو جزیره گرفته شده‌است. در صورتیکه جزیره شما قصد ایجاد یک پل ارتباطی با جزیره دیگر را داشته باشد که در مسافت بسیار طولانی نسبت به جزیره شما واقع است، هزینه‌های مربوط بمراتب بیشتر خواهد بود. وضعیت فوق، نظیر استفاده از یک خط Leased اختصاصی است. ماهیت پل‌های ارتباطی (خطوط اختصاصی) از اقیانوس (اینترنت) متفاوت بوده وکماکان قادر به ارتباط جزایر (شبکه‌های محلی) خواهند بود.

سازمانها و موسسات متعددی از رویکرد فوق (استفاده از خطوط اختصاصی) استفاده می‌نمایند. مهمترین عامل در این زمینه وجود امنیت واطمینان برای برقراری ارتباط هر یک سازمانهای مورد نظر با یکدیگر است. در صورتیکه مسافت ادارات و یاشعب یک سازمان از یکدیگر بسیار دور باشد، هزینه مربوط به برقرای ارتباط نیز افزایش خواهدیافت.

با توجه به مقایسه انجام شده در مثال فرضی، می‌توان گفت که بااستفاده از وی‌پی‌ان به هر یک از ساکنین جزیره یک زیردریائی داده می‌شود. زیردریائی فوق دارای خصایص متفاوت زیر است:

    دارای سرعت بالااست.
    هدایت آن ساده‌است.
    قادر به استتار(مخفی نمودن) شما از سایر زیردریایی‌هاوکشتی‌هااست.
    قابل اعتماداست.

پس از تامین اولین زیردریائی، افزودن امکانات جانبی و حتی یک زیردریائی دیگر مقرون به صرفه خواهد بود.

در مدل فوق، باوجود ترافیک در اقیانوس، هر یک از ساکنین دوجزیره قادر به تردد در طول مسیر در زمان دلخواه خود با رعایت مسایل ایمنی می‌باشند. مثال فوق بیانگر تحوه عملکرد وی‌پی‌ان است. هر یک از کاربران از راه دور شبکه قادر به برقراری ارتباطی امن و مطمئن بااستفاده از یک محیط انتقال عمومی (نظیراینترنت) با شبکه محلی موجود در سازمان خود خواهند بود. توسعه یک وی‌پی‌ان (افزایش تعداد کاربران از راه دور و یا افزایش مکان‌های مورد نظر) بمراتب آسانتر از شبکه‌هایی است که از خطوط اختصاصی استفاده می‌نمایند. قابلیت توسعه فراگیر از مهمترین ویژگی‌های یک وی‌پی‌ان نسبت به خطوط اختصاصی است.

با توجه به اینکه در یک شبکه وی‌پی‌ان به عوامل متفاوتی نظیر: امنیت، اعتمادپذیری، مدیریت شبکه و سیاست نیاز خواهد بود. استفاده از وی‌پی‌ان برای یک سازمان دارای مزایای متعددی است:

    گسترش محدوه جغرافیائی ارتباطی
    بهبود وضعیت امنیت
    کاهش هزینه‌های عملیاتی در مقایسه با روش‌های سنتی نظیرWAN
    کاهش زمان ارسال و حمل اطلاعات برای کاربران از راه دور
    بهبود بهره وری
    توپولوژی آسان،... است.

وی‌پی‌ان نسبت به شبکه‌های پیاده‌سازی شده با خطوط استیجاری، در پیاده‌سازی و استفاده، هزینه کمتری صرف می‌کند. اضافه و کم کردن گره‌ها یا شبکه‌های محلی به وی‌پی‌ان، به خاطر ساختار آن، با هزینه کمتری امکان‌پذیر است. در صورت نیاز به تغییر همبندی شبکهٔ خصوصی، نیازی به راه‌اندازی مجدد فیزیکی شبکه نیست و به صورت نرم‌افزاری، همبندی شبکه قابل تغییر است.
امنیت در وی‌پی‌ان

تبادل داده‌ها روی اینترنت چندان ایمن نیست. تقریباً هر کسی که در جای مناسب قرار داشته باشد می‌تواند جریان داده‌ها را زیر نظر گرفته و از آنها سوء استفاده کند. شبکه‌های شخصی مجازی یا وی‌پی‌ان‌ها کار نفوذ را برای خرابکاران خیلی سخت می‌کنند.

شبکه‌های وی‌پی‌ان بمنظور تامین امنیت (داده‌ها و ارتباطات)از روش‌های متعددی استفاده می‌نمایند، از جمله:

    دیوار آتش
    رمزنگاری
    آی‌پی‌سک
    کارساز AAA

دیوار آتش

دیوار آتش یا فایروال یک دیواره مجازی بین شبکه اختصای یک سازمان واینترنت ایجاد می‌نماید. با استفاده از دیوار آتش می‌توان عملیات متفاوتی را در جهت اعمال سیاست‌های امنیتی یک سازمان انجام داد. ایجاد محدودیت در تعداد پورت‌های فعال، ایجاد محدودیت در رابطه به پروتکل‌های خاص، ایجاد محدودیت در نوع بسته‌های اطلاعاتی و... نمونه هائی از عملیاتی است که می‌توان با استفاده از یک دیوارآتش انجام داد.
رمزنگاری
Right
    پیشنهاد شده‌است که این مقاله یا بخش با رمزنگاری ادغام گردد (بحث).

رمزنگاری فرایندی است که بااستفاده از آن کامپیوتر مبداءاطلاعاتی رمزشده را برای کامپیوتر دیگر ارسال می‌نماید. سایر کامپیوترهای مجاز قادر به رمزگشائی اطلاعات ارسالی خواهند بود. بدین ترتیب پس از ارسال اطلاعات توسط فرستنده، دریافت کنندگان، قبل ازاستفاده ازاطلاعات می‌بایست اقدام به رمزگشائی اطلاعات ارسال شده نمایند. سیستم‌های رمزنگاری در کامپیوتر به دو گروه عمده تقسیم می‌گردد:
رمزنگاری کلید متقارن

در رمز نگاری کلید متقارن هر یک از کامپیوترها دارای یک کلید رمز (کد) بوده که بااستفاده ازآن قادر به رمزنگاری یک بسته اطلاعاتی قبل از ارسال در شبکه برای کامپیوتر دیگر می‌باشند. در روش فوق می‌بایست در ابتدا نسبت به کامپیوترهایی که قصد برقراری و ارسال اطلاعات برای یکدیگر را دارند، آگاهی کامل وجود داشته باشد. هر یک از کامپیوترهای شرکت کننده در مبادله اطلاعاتی می‌بایست دارای کلید رمز مشابه بمنظور رمزگشایی اطلاعات باشند. بمنظور رمزنگاری اطلاعات ارسالی نیز از کلید فوق استفاده خواهد شد.

برای مثال فرض کنید قصد ارسال یک پیام رمز شده برای یکی از دوستان خود را داشته باشید. بدین منظور از یک الگوریتم خاص برای رمزنگاری استفاده می‌شود. در الگوریتم فوق هر حرف به دوحرف بعداز خود تبدیل می‌گردد. (حرف A به حرف C، حرف B به حرف D و...). پس از رمزنمودن پیام و ارسال آن، می‌بایست دریافت کننده پیام به این حقیقت واقف باشد که برای رمزگشائی پیام ارسال شده، هر حرف باید به دو حرف قبل از خود تبدیل گردد. در چنین حالتی می‌بایست به دوست امین خود، واقعیت فوق (کلید رمز) گفته شود. در صورتیکه پیام فوق توسط افراد دیگری دریافت گردد، بدلیل عدم آگاهی از کلید، آنان قادر به رمزگشایی و استفاده از پیام ارسال شده نخواهند بود.
رمزنگاری کلید عمومی

در رمزنگاری عمومی از ترکیب یک کلید خصوصی و یک کلید عمومی استفاده می‌شود. کلید خصوصی صرفاً برای کامپیوتر شما (ارسال کننده) قابل شناسایی و استفاده‌است. کلید عمومی توسط کامپیوتر شما در اختیار تمام کامپیوترهای دیگری که قصد ارتباط با آن را داشته باشند گذاشته می‌شود. بمنظور رمزگشائی یک پیام رمز شده، یک کامپیوتر می‌بایست با استفاده از کلید عمومی (ارائه شده توسط کامپیوتر ارسال کننده) و کلید خصوصی مربوط به خود اقدام به رمزگشائی پیام ارسالی نماید. یکی از متداولترین ابزارهای رمزنگاری کلید عمومی، روشی با نام پی‌جی‌پی است. با استفاده از این روش می‌توان اقدام به رمزنگاری اطلاعات دلخواه خود نمود.
آی‌پی‌سک
Right
    پیشنهاد شده‌است که این مقاله یا بخش با آی‌پی‌سک ادغام گردد (بحث).

پروتکل آی‌پی‌سک یکی از امکانات موجود برای ایجاد امنیت در ارسال و دریافت اطلاعات می‌باشد. قابلیت این روش در مقایسه با الگوریتم‌های رمزنگاری بمراتب بیشتر است. پروتکل فوق دارای دو روش رمزنگاری است: Tunnel، Transport. در روش tunel، هدر و Payload رمز شده درحالیکه در روش transport صرفاً payload رمز می‌گردد. پروتکل فوق قادر به رمزنگاری اطلاعات بین دستگاههای متفاوت است:

    روتر به روتر
    فایروال به روتر
    کامپیوتر به روتر
    کامپیوتر به سرویس‌دهنده

جزئیات IP-Sec
VPN-Ipsec فقط برای اینترنت

Ipsec برخلافPPTP و L2TPروی لایه شبکه یعنی لایه سوم کار می‌کند. این پروتکل داده‌هایی که باید فرستاده شود را همراه با همه اطلاعات جانبی مانند گیرنده و پیغام‌های وضعیت رمز گذاری کرده و به آن یک IP Header معمولی اضافه کرده و به آن سوی تونل می‌فرستد.
کامپیوتری که در آن سو قرار دارد IP Headerرا جدا کرده، داده‌ها را رمز گشایی کرده و آن را به کامپیوتر مقصد می‌فرستد.Ipsec را می‌توان با دو شیوه Tunneling پیکر بندی کرد. در این شیوه انتخاب اختیاری تونل، سرویس گیرنده نخست یک ارتباط معمولی با اینترنت برقرار می‌کند و سپس از این مسیر برای ایجاد اتصال مجازی به کامپیوتر مقصد استفاده می‌کند. برای این منظور، باید روی کامپیوتر سرویس گیرنده پروتکل تونل نصب شده باشد. معمولاً کاربر اینترنت است که به اینترنت وصل می‌شود. اما کامپیوترهای درون LAN هم می‌توانند یک ارتباط VPN برقرا کنند. از آنجا که ارتباط IPاز پیش موجود است تنها برقرار کردن ارتباط VPN کافی است.
در شیوه تونل اجباری، سرویس گیرنده نباید تونل را ایجاد کند بلکه این کار به عهده فراهم ساز است. سرویس گیرنده تنها باید به ISP وصل شود. تونل به طور خودکار از فراهم ساز تا ایستگاه مقصد وجود دارد. البته برای این کار باید همانگی‌های لازم با ISPانجام بگیرد.
ویژگی‌های امنیتی در IPsec

Ipsec از طریق AH مطمئن می‌شود که Packetهای دریافتی از سوی فرستنده واقعی نه از سوی یک نفوذ کننده(که قصد رخنه دارد) رسیده و محتویات شان تغییر نکرده.AH اطلاعات مربوط به تعیین اعتبار و یک شماره توالی در خود دارد تا از حملات Replay جلوگیری کند. اما AH رمز گذاری نمی‌شود. رمز گذاری از طریق Encapsulation Security Header یا ESH انجام می‌گیرد. در این شیوه داده‌های اصلی رمز گذاری شده و VPNاطلاعاتی رااز طریق ESH ارسال می‌کند.
ESH همچنین کارکردهایی برای تعیین اعتبار و خطایابی دارد. به این ترتیب دیگر به AH نیازی نیست. برای رمز گذاری و تعیین اعتبار روش مشخص و ثابتی وجود ندارد اما با این همه، IETF برای حفظ سازگاری میان محصولات مختلف، الگوریتم‌های اجباری برای پیاده سازی Ipsec تدارک دیده. برای نمونه می‌توان به MD5،DES یا Secure Hash Algorithm اشاره کرد. مهمترین استانداردها و روش‌هایی که در Ipsec به کار می‌روند عبارتنداز:

    Diffie-Hellman برای مبادله کلیدها میان ایستگاه‌های دو سر ارتباط.
    رمز گذاری Public Key برای ثبت و اطمینان از کلیدهای مبادله شده و همچنین اطمینان از هویت ایستگاه‌های سهیم در ارتباط.
    الگوریتم‌های رمز گذاری مانند DES برای اطمینان از درستی داده‌های انتقالی.
    الگوریتم‌های درهم ریزی (Hash) برای تعیین اعتبار تک تک Packetها.
    امضاهای دیجیتال برای تعیین اعتبارهای دیجیتالی.

Ipsec بدون تونل

Ipsec در مقایسه با دیگر روش‌ها یک برتری دیگر هم دارد و آن اینست که می‌تواند همچون یک پروتکل انتقال معمولی به کار برود.
در این حالت برخلاف حالت Tunneling همه IP packet رمز گذاری و دوباره بسته بندی نمی‌شود. بجای آن، تنها داده‌های اصلی رمزگذاری می‌شوند و Header همراه با آدرس‌های فرستنده و گیرنده باقی می‌ماند. این باعث می‌شود که داده‌های سرباز (Overhead) کمتری جابجا شوند و بخشی از پهنای باند آزاد شود. اما روشن است که در این وضعیت، خرابکاران می‌توانند به مبدا و مقصد داده‌ها پی ببرند. از آنجا که در مدل OSI داده‌ها از لایه ۳ به بالا رمز گذاری می‌شوند خرابکاران متوجه نمی‌شوند که این داده‌ها به ارتباط با سرویس دهنده Mail مربوط می‌شود یا به چیز دیگر.
جریان یک ارتباط Ipsec

بیش از آن که دو کامپیوتر بتواننداز طریق Ipsec داده‌ها را میان خود جابجا کنند باید یکسری کارها انجام شود.

    نخست باید ایمنی برقرار شود. برای این منظور، کامپیوترها برای یکدیگر مشخص می‌کنند که آیا رمز گذاری، تعیین اعتبار و تشخیص خطا یا هر سه آنها باید انجام بگیرد یا نه.
    سپس الگوریتم را مشخص می‌کنند، مثلاً DEC برای رمزگذاری و MD5 برای خطایابی.
    در گام بعدی، کلیدها را میان خود مبادله می‌کنند.

Ipsec برای حفظ ایمنی ارتباط از SA استفاده می‌کند. SA چگونگی ارتباط میان دو یا چند ایستگاه و سرویس‌های ایمنی را مشخص می‌کند.SAهااز سوی SPI شناسایی می‌شوند.SPI از یک عدد تصادفی و آدرس مقصد تشکیل می‌شود. این به آن معنی است که همواره میان دو کامپیوتر دو SPI وجود دارد:
یکی برای ارتباط A و B و یکی برای ارتباط B به A. اگر یکی از کامپیوترها بخواهد در حالت محافظت شده داده‌ها را منتقل کند نخست شیوه رمز گذاری مورد توافق با کامپیوتر دیگر را بررسی کرده و آن شیوه را روی داده‌ها اعمال می‌کند. سپس SPI را در Header نوشته و Packet را به سوی مقصد می‌فرستد.
مدیریت کلیدهای رمز در Ipsec

اگر چه Ipsec فرض را بر این می‌گذارد که توافقی برای ایمنی داده‌ها وجود دارد اما خودش برای ایجاد این توافق نمی‌تواند کاری انجام بدهد.
Ipsec در این کار به IKE تکیه می‌کند که کارکردی همچون IKMP دارد. برای ایجاد SA هر دو کامپیوتر باید نخست تعیین اعتبار شوند. در حال حاضر برای این کار از راه‌های زیر استفاده می‌شود:

    Pre shared keys: روی هر دو کامپیوتر یک کلید نصب می‌شود که IKE از روی آن یک عدد Hash ساخته و آن را به سوی کامپیوتر مقصد می‌فرستد. اگر هر دو کامپیوتر بتوانند این عدد را بسازند پس هر دو این کلید دارند و به این ترتیب تعیین هویت انجام می‌گیرد
    رمز گذاری Public Key:هر کامپیوتر یک عدد تصادفی ساخته و پس از رمز گذاری آن با کلید عمومی کامپیوتر مقابل، آن را به کامپیوتر مقابل می‌فرستد. اگر کامپیوتر مقابل بتواند با کلید شخصی خود این عدد را رمز گشایی کرده و باز پس بفرستد برا ی ارتباط مجاز است. در حال حاضر تنها از روش RSA برای این کار پیشنهاد می‌شود.
    امضاء دیجیتال:در این شیوه، هر کامپیوتر یک رشته داده را علامت گذاری(امضاء) کرده و به کامپیوتر مقصد می‌فرستد. در حال حاضر برای این کار از روش‌های RSA و DSS استفاده می‌شود. برای امنیت بخشیدن به تبادل داده‌ها باید هر دو سر ارتباط نخست بر سر یک یک کلید به توافق برسند که برای تبادل داده‌ها به کار می‌رود. برای این منظور می‌توان همان کلید به دست آمده از طریق Diffie Hellman را به کاربرد که سریع تر است یا یک کلید دیگر ساخت که مطمئن تر است.

سرویس دهنده AAA

سرویس دهندگان AAA بمنظور ایجادامنیت بالا در محیط‌های وی‌پی‌ان از نوع دستیابی از راه دور استفاده می‌گردند. زمانیکه کاربران با استفاده از خط تلفن به سیستم متصل می‌شوند، سرویس دهنده AAA درخواست آنها را اخذ و عملیات زیر را انجام خواهد داد:

    شما چه کسی هستید؟ (تایید،Authentication)
    شما مجاز به انجام چه کاری هستید؟ (مجوز،Authorization)
    چه کارهائی را انجام داده اید؟ (حسابداری،Accounting)

انواع وی‌پی‌ان

دو نوع عمده شبکهٔ وی‌پی‌ان وجود دارد:
شبکهٔ وی‌پی‌ان دستیابی از راه دور

به این نوع از شبکه‌ها وی‌پی‌دی‌ان (به انگلیسی: VPDN مخفف عبارت Virtual private dial-up network) نیز گفته می‌شود. در وی‌پی‌دی‌ان از مدل ارتباطی کاربر به یک شبکه محلی (به انگلیسی: User to LAN) استفاده می‌گردد. سازمانهائی که از مدل فوق استفاده می‌کنند بدنبال ایجاد تسهیلات لازم برای ارتباط پرسنل یا به طور عام کاربران راه دور هستند تا بتوانند از هر مکانی به شبکهٔ سازمان متصل شوند.

سازمانهایی که تمایل به برپاسازی یک شبکهٔ بزرگ دستیابی از راه دور دارند، می‌بایست از امکانات یک مرکز ارائه دهنده خدمات ای‌اس‌پی (به انگلیسی: Encapsulating Security Payload یا به اختصار ESP) استفاده نمایند. سرویس دهندهٔ ای‌اس‌پی، بمنظور نصب و پیکربندی وی‌پی‌ان، یک ان‌ای‌اس (به انگلیسی: Network access server به اختصارNAS) را پیکربندی و نرم‌افزاری را در اختیار کاربران از راه دور بمنظور ارتباط با سایت قرار خواهد داد. کاربران در ادامه با برقراری ارتباط قادر به دستیابی به ان‌ای‌اس و استفاده از نرم‌افزار مربوطه بمنظور دستیابی به شبکه سازمان خود خواهند بود.
شبکهٔ وی‌پی‌ان سایت به سایت

درمدل فوق یک سازمان با توجه به سیاست‌های موجود، قادر به اتصال چندین سایت ثابت ازطریق یک شبکه عمومی نظیر اینترنت است. شبکه‌های وی‌پی‌ان که از این روش استفاده می‌نمایند، خود دارای انواع مختلفی هستند:

    مبتنی بر اینترانت: در صورتیکه سازمانی دارای یک و یا بیش از یک محل (راه دور) بوده و تمایل به الحاق آنها در یک شبکه اختصاصی داشته باشد، می‌تواند یک وی‌پی‌ان مبتنی بر اینترانت را به منظور برقرای ارتباط هر یک از شبکه‌های محلی بایکدیگر ایجاد کند.
    مبتنی بر اکسترانت: در مواردیکه سازمانی در تعامل اطلاعاتی بسیار نزدیک با سازمان دیگر باشد، می‌تواند یک اکسترانت‌وی‌پی‌ان را به منظور ارتباط شبکه‌های محلی هر یک از سازمانها ایجاد کند. در چنین حالتی سازمانهای متعدد قادر به فعالیت در یک محیط اشتراکی خواهند بود.

استفاده از وی‌پی‌ان برای یک سازمان دارای مزایای متعددی است، از جمله: گسترش محدوه جغرافیائی ارتباطی، بهبود وضعیت امنیت، کاهش هزینه‌های عملیاتی در مقایسه با روش‌های سنتی ون (به انگلیسی: WAN)، کاهش زمان ارسال و حمل اطلاعات برای کاربران از راه دور، بهبود بهره‌وری، توپولوژی آسان و...
تونل‌زنی در وی‌پی‌ان

وی‌پی‌ان دو رایانه یا دو شبکه را به کمک یک شبکه دیگر که به عنوان مسیر انتقال به کار می‌گیرد به هم متصل می‌کند. برای نمونه می‌توان دو رایانه یکی در تهران، و دیگری در مشهد که در فضای اینترنت به یک شبکه وصل شده‌اند اشاره کرد. وی‌پی‌ان از نگاه کاربر کاملاً مانند یک شبکه محلی به نظر می‌رسد. برای پیاده سازی چنین چیزی، وی‌پی‌ان به هر کاربر یک ارتباط آی‌پی مجازی می‌دهد.

داده‌هایی که روی این ارتباط آمدوشد دارند را سرویس‌گیرنده نخست به رمز در آورده و در قالب بسته‌ها بسته‌بندی کرده و به سوی سرویس‌دهندهٔ وی‌پی‌ان می‌فرستد. اگر بستر این انتقال اینترنت باشد، بسته‌ها همان بسته‌های آی‌پی خواهند بود.

سرویس گیرنده وی‌پی‌ان بسته هارا پس از دریافت رمز گشایی کرده و پردازش لازم را روی آن انجام می‌دهد. روشی که شرح داده شد را اغلب تونل‌زنی (به انگلیسی: Tunneling) می‌نامند زیرا داده‌ها برای رسیدن به کامپیوتر مقصد از چیزی مانند تونل عبور می‌کنند. برای پیاده‌سازی وی‌پی‌ان راه‌های گوناگونی وجود دارد که پر کاربردترین آنها عبارتند از:

    قرار تونل‌زنی نقطه به نقطه (به انگلیسی: Point to point Tunneling protocol یا PPTP) که برای انتقال NetBEUI روی یک شبکه بر پایه آی‌پی مناسب است.
    L2TP که برای انتقال IP،IPX یا NetBEUI روی هر رسانه دلخواه که توان انتقال Datagramهای نقطه به نقطه را داشته باشد مناسب است. برای نمونه می‌توان به IP، X.۲۵، Frame Relay یا ATM اشاره کرد.
    آی‌پی‌سک که برای انتقال داده‌های آی‌پی روی یک شبکه بر پایه آی‌پی مناسب است.

تونل‌زنی

اکثر شبکه‌های وی‌پی‌ان بمنظورایجاد یک شبکه اختصاصی با قابلیت دستیابی از طریق اینترنت ازامکان تونل‌زنی (به انگلیسی: Tunneling) استفاده می‌نمایند. در روش فوق تمام بسته اطلاعاتی در یک بسته دیگر قرار گرفته واز طریق شبکه ارسال خواهد شد. پروتکل مربوط به بسته اطلاعاتی خارجی (پوسته) توسط شبکه و دو نفطه(ورود و خروج بسته اطلاعاتی) قابل فهم می‌باشد. دو نقظه فوق را اینترفیس‌های تونل می‌گویند. تونل‌زنی مستلزم استفاده از سه پروتکل است:

    پروتکل حمل کننده: پروتکلی است که شبکهٔ حامل اطلاعات استفاده می‌نماید.
    پروتکل کپسوله‌سازی: از پروتکل‌هائی نظیر IPSec،L2F،PPTP،L2TP یا GRE استفاده می‌گردد.
    پروتکل مسافر:از پروتکل‌هائی نظیر IPX،IP یا NetBeui بمنظورانتقال داده‌های اولیه استفاده می‌شود.

با استفاده از روش تونل‌زنی می‌توان عملیات جالبی را انجام داد. مثلاً می‌توان از بسته‌ای اطلاعاتی که پروتکل اینترنت را حمایت نمی‌کند (نظیر NetBeui) درون یک بسته اطلاعاتی آی‌پی استفاده و آن را از طریق اینترنت ارسال نمود و یا می‌توان یک بسته اطلاعاتی را که از یک آدرس آی‌پی غیر قابل روت (اختصاصی)استفاده می‌نماید، درون یک بسته اطلاعاتی که از آدرس‌های معتبر آی‌پی استفاده می‌کند، مستقر و از طریق اینترنت ارسال نمود.

در شبکه‌های وی‌پی‌ان نوع سایت به سایت، از پروتکل جی‌آرای (به انگلیسی: GRE یا generic routing encapsulation) بعنوان پروتکل کپسوله‌سازی استفاده می‌گردد. فرایند فوق نحوه استقرار و بسته‌بندی پروتکل مسافر از طریق پروتکل حمل کننده برای انتقال را تبین می‌نماید. پروتکل حمل کننده، عموماً آی‌پی است. این فرایند شامل اطلاعاتی در رابطه با نوع بسته‌های اطلاعاتی برای کپسوله نمودن و اطلاعاتی در رابطه با ارتباط بین سرویس گیرنده و سرویس دهنده‌است. در برخی موارد از پروتکل آی‌پی‌سک (در حالت تونل) برای کپسوله‌سازی استفاده می‌گردد. پروتکل آی‌پی‌سک، قابل استفاده در دو نوع شبکه وی‌پی‌ان (سایت به سایت و دستیابی از راه دور) است. اینترفیس‌های تونل می‌بایست دارای امکانات حمایتی از آی‌پی‌سک باشند.

در شبکه‌های وی‌پی‌ان نوع دستیابی از راه دور، تونل‌زنی با استفاده از PPP انجام می‌گیرد. پروتکل نقطه به نقطه به عنوان حمل کننده سایر پروتکل‌های آی‌پی در زمان برقراری ارتباط بین یک سیستم میزبان و یک سیستم ازه دور، مورد استفاده قرار خواهد گرفت. هر یک از پروتکل‌های زیر با استفاده از ساختار اولیه PPP ایجاد و توسط شبکه‌های وی‌پی‌ان دستیابی از راه دور استفاده می‌گردند:
پروتکل‌های درون تونل

تونل‌زنی را می‌توان روی دو لایه از لایه‌های OSI پیاده کرد. PPTP و L2TP از لایه ۲ یعنی پیوند داده استفاده کرده و داده‌ها را در قالب Frameهای پروتکل نقطه به نقطه (PPP) بسته بندی می‌کنند. دراین حالت می‌توان از ویژگی‌های PPP همچون تعیین اعتبار کاربر، تخصیص آدرس پویا (مانند DHCP)، فشرده سازی داده‌ها یا رمز گذاری داده‌ها بهره برد.

با توجه به اهمیت ایمنی انتقال داده‌ها در وی‌پی‌ان، دراین میان تعیین اعتبار کاربر نقش بسیار مهمی دارد. برای این کار معمولاً از CHAP استفاده می‌شود که مشخصات کاربر را در این حالت رمز گذاری شده جابه جا می‌کند. Call back هم دسترسی به سطح بعدی ایمنی را ممکن می‌سازد. در این روش پس از تعیین اعتبار موفقیت آمیز، ارتباط قطع می‌شود. سپس سرویس دهنده برای برقرار کردن ارتباط جهت انتقال داده‌ها شماره‌گیری می‌کند. هنگام انتقال داده‌ها، Packetهای IP، IP X یا NetBEUI در قالب Frameهای PPP بسته‌بندی شده و فرستاده می‌شوند. PPTP هم Frameهای PPP را پیش از ارسال روی شبکه بر پایه IP به سوی کامپیوتر مقصد، در قالب Packetهای IP بسته بندی می‌کند. این پروتکل در سال ۱۹۹۶ از سوی شرکت‌هایی چون مایکروسافت، Ascend، 3 com و Robotics US پایه گذاری شد. محدودیت PPTP در کار تنها روی شبکه‌های IP باعث ظهور ایده‌ای در سال ۱۹۹۸ شد. L2TP روی X.۲۵،Frame Relay یا ATM هم کار می‌کند. برتری L2TP در برابر PPTP این است که به طور مستقیم روی رسانه‌های گوناگون WAN قابل انتقال است.
Layer 2 Forwarding

پروتکل L2F توسط سیسکو ایجاد شده‌است. در این پروتکل از مدل‌های تعیین اعتبار کاربر که توسط PPP حمایت شده‌اند استفاده شده‌است.
پروتکل تونل‌زنی نقطه به نقطه

پروتکل PPTP توسط کنسرسیومی متشکل از شرکت‌های متفاوت ایجاد شده‌است. این پروتکل امکان رمزنگاری ۴۰ بیتی و ۱۲۸ بیتی را دارا بوده و از مدل‌های تعیین اعتبار کاربر که توسط PPP حمایت شده‌اند، استفاده می‌نماید.
پروتکل تونل‌زنی لایه دوم

پروتکل L2TP با همکاری چندین شرکت ایجاد شده‌است. این پروتکل از ویژگی‌های PPTP و L2F استفاده کرده‌است. پروتکل L2TP بصورت کامل آی‌پی‌سک را حمایت می‌کند. از پروتکل فوق بمنظور ایجاد تونل بین موارد زیر استفاده می‌گردد:

    سرویس گیرنده و روتر
    NAS و روتر
    روتر و روتر

عملکرد تونل‌زنی مشابه حمل یک کامپیوتر توسط یک کامیون است. فروشنده، پس از بسته بندی کامپیوتر (پروتکل مسافر) درون یک جعبه (پروتکل کپسوله‌سازی) آن را توسط یک کامیون (پروتکل حمل کننده) از انبار خود (ایترفیس ورودی تونل) برای متقاضی ارسال می‌دارد. کامیون (پروتکل حمل کننده)از طریق بزرگراه (اینترنت) مسیر خودرا طی، تا به منزل شما (اینترفیش خروجی تونل) برسد. شما در منزل جعبه (پروتکل کپسول سازی) را باز و کامیون (پروتکل مسافر)راازآن خارج می‌نمائید.
وی‌پی‌ان در ایران

اگرچه وی‌پی‌ان کاربردهای بسیاری دارد، اما یکی از کاربردهای اصلی وی‌پی‌ان در ایران استفاده از آن به عنوان فیلترشکن است. شما می‌توانید شبکه مجازی خصوصی را از برخی شرکت‌های سرویس دهنده اینترنت دریافت نمایید.

فیس‌بوک

فیس‌بوک (به انگلیسی: Facebook) یک سرویس شبکهٔ اجتماعی برخط است که در ۴ فوریه سال ۲۰۰۴ میلادی توسط مارک زاکربرگ و دوستانش ادوآردو سوری، اندرو مک‌کالم، داستین مسکوتیز و کریس هیوز در دانشگاه هاروارد به وجود آمد.[۲] در ابتدا نام‌نویسی در این تارنما به دانشجویان دانشگاه هاروارد محدود بود، اما با گذشت زمان درِ آن برای دانشگاه‌های شهر بوستون، آیوی لیگ و دانشگاه استنفورد نیز گشوده‌شد. پس از افزوده‌شدن دانشگاه‌های مختلف و دبیرستان‌ها به لیست مجاز عضویت در فیس‌بوک، عضویت در آن به تدریج در دسترس تمامی افراد بالای ۱۳ سال در سراسر دنیا قرار گرفت.[۳]

کاربران برای بهره‌گیری کامل از فیس‌بوک باید در آن نام‌نویسی کنند. پس از نام‌نویسی، امکان ایجاد نمایهٔ شخصی، افزودن دیگر کاربران به فهرست دوستان، فرستادن و دریافت پیام و دریافت آگاه‌سازی از تغییرات دوستان خود فراهم می‌گردد. علاوه بر این موارد، پیوستن به به گروه‌های مورد علاقه، یافتن هم‌کاران، هم‌کلاسی‌ها، پسندیدن پستها، بیان دیدگاه و دسته‌بندی دوستان از امکانات دیگر این سیستم است. در ماه سپتامبر سال ۲۰۱۲ میلادی تعداد اعضای این وب‌سایت از مرز ۱ میلیارد نفر گذشت.[۴] که به گفتهٔ خود فیس‌بوک ۸٬۷٪ آن‌ها کاربران جعلی هستند.[۵] وب‌سایت فیس‌بوک سالیانه ۱۸۰ پتابایت (معادل نیم پتابایت در روز) اطلاعات در سرورهای خود ذخیره می‌کند.[۶] این وب‌سایت به ۴۰ زبان دنیا قابل دسترس بوده و ۷۰ درصد از کاربران آن در خارج از ایالات متحده هستند.[۷]

در ماه می سال ۲۰۰۵، شرکت اکسل پارتنرز ۱۲٬۷ میلیون دلار و جیم بریر ۱ میلیون دلار در این وب‌سایت سرمایه‌گذاری کردند.[۸] در ماه ژانویه سال ۲۰۰۹ میلادی فیس‌بوک عنوان پراستفاده‌ترین سرویس شبکهٔ اجتماعی را از آن خود کرد[۹] و مجلهٔ انترتینمنت ویکلی نیز آن را در صدر لیست بهترین‌های دهه قرار داد.[۱۰]

فیس‌بوک در ۸ ماه می سال ۲۰۱۲ میلادی شروع به فروش سهام خود در نزدک کرد و به یک شرکت عمومی تبدیل شد.[۱۱] این وب‌سایت با درآمد ۵٬۱ بیلیون دلاری در سال ۲۰۱۲ وارد لیست فرچون ۵۰۰ شد و در سال ۲۰۱۳ در ردهٔ ۴۲۶ام قرار گرفت.[۱۲]

فیسبوک در فوریه ۲۰۱۴ شرکت پیامک‌رسانی واتس اپ را به قیمت ۱۹ میلیارد دلار خریداری کرد. این بزرگترین سرمایه‌گذاری فیس‌بوک تا همین تاریخ محسوب می‌شود. برای خرید این شرکت ۴ میلیارد دلار نقد و معادل ۱۲ میلیارد دلار از حق مالکیت خود را پرداخت خواهد کرد و ۳ میلیارد دلار سهام هم بعداً به مالکان و حدود پنجاه کارمند واتس‌آپ تعلق خواهد گرفت. مارک زوکربرگ در بیانیه‌ای واتس‌اپ را سرویسی «فوق‌العاده با ارزش» توصیف کرد و گفت فکر خرید واتس‌اپ یازده روز پیش از ذهنش گذشته است. او پیش‌بینی کرد کاربران واتس‌اپ از میلیارد نفر خواهد گذشت. پیش از این بزرگترین خرید فیس‌بوک خرید اینستاگرام به قیمت یک میلیارد دلار در سال ۲۰۱۲ بود.[۱۳]

محتویات

    ۱ تاریخچه
    ۲ انتقادها به فیس‌بوک
        ۲.۱ گردآوری و ذخیره‌سازی نانوشته‌ها
        ۲.۲ ارائهٔ اطلاعات کاربران به دولت‌ها
        ۲.۳ پایشِ لینک‌های درون پیام‌های خصوصی
        ۲.۴ نژادپرستانه، زن ستیز و ضد همجنسگرایانه
    ۳ فیلم شبکهٔ اجتماعی
    ۴ کاربران
    ۵ درآمد
    ۶ در ایران
    ۷ منابع
    ۸ پیوند به بیرون

تاریخچه

مارک زاکربرگ، دانشجوی رشتهٔ روانشناسی دانشگاه هاروارد که از قبل نیز تجربه‌هایی در راه‌اندازی شبکه اجتماعی داشت و وب‌سایت‌هایی مانند CourseMatch برای پیگیری وضعیت مدرک تحصیلی و Facemash برای رده‌بندی میزان جذابیت افراد را طراحی کرده‌بود، در ماه فوریهٔ سال ۲۰۰۴ میلادی و در سن ۲۴ سالگی به‌همراه دوستان خود وب‌سایت The Facebook را راه‌اندازی کرد. در ۲۴ ساعت اولیهٔ راه‌اندازی این وب‌سایت ۱٫۲۰۰ نفر از دانشجویان دانشگاه هاروارد و پس از یک ماه، بیش از نیمی از دانشجویان کارشناسی این دانشگاه در آن پروفایل داشتند.[۱۴][۱۵]

در اواسط سال ۲۰۰۴، شان پارکر، بنیانگذار نپستر که پیش از آن مشاور زاکربرگ بود، به‌عنوان رئیس فیس‌بوک برگزیده‌شد.[۱۶] در ماه جون همان سال دفتر شرکت به پالو آلتو در کالیفرنیا منتقل شد. فیس‌بوک اولین سرمایه‌گذاری خود را از پیتر تیل، یکی از بنیانگذاران پی‌پال دریافت کرد.[۱۷] در ماه اوت سال ۲۰۰۵ آدرس وب‌سایت به facebook.com تغییر کرد. این دامنه اینترنتی به قیمت ۲۰۰٫۰۰۰ دلار خریداری شد.[۱۸] در سال ۲۰۰۶ شرکت‌هایی مانند یاهو و گوگل پیشنهادهایی برای خرید این وب‌سایت دادند که توسط مارک زاکربرگ رد شدند؛[۱۴][۱۹] با این حال شرکت مایکروسافت توانست ۱٬۶٪ از سهام این وب‌سایت به‌همراه حق ویژهٔ تبلیغ در آن را به قیمت ۲۵۰٫۰۰۰ دلار بخرد.[۱۹][۲۰]

عضویت در فیس‌بوک که در ابتدا محدود به دانشگاه‌ها و دبیرستان‌های آمریکا و اروپا بود، به‌تدریج از ماه سپتامبر سال ۲۰۰۶ برای همه میسر شد.[۱۴] در ماه می سال ۲۰۱۲ میلادی این شبکهٔ اجتماعی سهام خود را برای فروش در بازار نزدک قرار داد و به یک شرکت سهامی عام تبدیل شد.[۱۱]

فیس‌بوک در حال حاضر بزرگترین شبکهٔ اجتماعی دنیاست و از هر ۷ انسان ۱ نفر در آن عضو است.[۱۵]

اپلیکیشن خبرخوان فیس‌بوک با نام Paper که مخصوص گوشی‌های موبایل می‌باشد در ژانویه ۲۰۱۴ عرضه کرد. با این اپلیکیشن کاربر می‌تواند مطالب و خبرهای مورد علاقه اش در زمینه‌های مختلف از جمله ورزشی , عکاسی , طراحی را بخواند.[۲۱]
انتقادها به فیس‌بوک
نوشتار اصلی: نقد فیس‌بوک

نتایج یک مطالعه در انگلستان نشان داده که در حدود یک‌پنجم تا یک‌سوم طلاق‌های این کشور، به فیس‌بوک در دادخواست طلاق اشاره شده و موجب نارضایتی یکی از طرفین را فراهم آورده.[۲۲]

جولیان آسانژ موسس وب سایت ویکی لیکس می‌گوید:[۲۳]

    فیس‌بوک تنفر آمیز ترین ابزار جاسوسی است که تاکنون ایجاد شده‌است. هر کس که نام و مشخصات دوستان خود را به شبکه اجتماعی فیس‌بوک اضافه می‌کند باید بداند که به شکل رایگان در خدمت دستگاه‌های اطلاعاتی آمریکاست و این گنجینه اطلاعاتی را برای آنها تکمیل می‌کند.

به گفتهٔ وی فیس‌بوک یک گنجینه اطلاعاتی بسیار بزرگ از نام و پیشینهٔ افراد است که کاربران آن را به شکل داوطلبانه در اختیار این شبکه اجتماعی قرار می‌دهند ولی این ابزار توسط دستگاه‌های امنیتی و اطلاعاتی آمریکا مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرد. دسترسی این دستگاه‌های اطلاعاتی به اطلاعات ذخیره شده در فیس‌بوک آن را به یک ابزار خطرناک بدل کرده‌است.[۲۳]
گردآوری و ذخیره‌سازی نانوشته‌ها

فیس‌بوک در مقاله‌ای در دسامبر ۲۰۱۳ اعلام کرد، از این امکان برخوردار است که می‌تواند پیش‌نویس نوشته‌های کاربر را که نهایتاً تصمیم به انتشار آن‌ها نمی‌گیرد، همان‌طور که تایپ می‌شوند، ذخیره و نگه‌داری کند. مقاله مشخص می‌کند که فیس‌بوک بر اندیشه‌های اشخاص حتا بدون انتشار نظارت دارد.[۲۴]

هنگام نوشتن در فیس‌بوک، این شبکه اجتماعی کدهایی را به مرورگر شما ارسال می‌کند و این کدها به صورت اتوماتیک آن‌چه را که شما تایپ می‌کنید را تحلیل می‌کند و به فیس‌بوک گزارش می‌دهد. فیس‌بوک این اقدام را که کاربر چیزی می‌نویسد و از انتشار آن صرف‌نظر می‌کند خودسانسوری تلقی کرده است.[۲۵]

در ژانویه ۲۰۱۴ هزاران کاربر فیس‌بوک با تشکیل کمپین اعتراض‌آمیز و انتشار یک نامه سرگشاده برخط که ۲۷ هزار امضاکننده یافت، خواستار آن شدند تا فیس‌بوک از رهگیری اندیشه‌های منتشرنشده‌شان دست بکشد. یک سخنگوی فیس‌بوک در پاسخ گفت: «فیس‌بوک محتوایی را که کاربران تصمیم گرفته‌اند تا آن را منتشر نکنند گردآوری یا رهگیری نمی‌کند.»[۲۶]
ارائهٔ اطلاعات کاربران به دولت‌ها

فیسبوک در گزارشی که در ۲۷ اوت ۲۰۱۳ میلادی منتشر کرد اعلام نمود که اطلاعات کاربرانش را به درخواست دولت‌های مختلف، در اختیار این دولت‌ها می‌گذاشته است. در این گزارش آمده است که تنها در نیمهٔ نخست سال ۲۰۱۳ میلادی دولت‌های گوناگون خواستار دستیابی به اطلاعات بیش از ۳۸ هزار کاربر این شبکهٔ اجتماعی شده‌اند که در ۸۰٪ موارد درخواست‌ها به نتیجه رسیده‌اند. بیش از ۷۴ کشور جهان چنین درخواست‌هایی از فیسبوک داشته‌اند. بیش از نیمی از درخواست‌ها مربوط به دولت آمریکا بوده است (۲۰ تا ۲۱ هزار کاربر) که به ۷۹٪ از آن‌ها ترتیب اثر داده شده است. میزان دقیق درخواست‌های آمریکا به علت وجود قوانینی که مانع افشای آمار دقیق هستند ممکن نبوده. دولت بریتانیا نیز ۲۳۰۰ درخواست در این زمینه داشته است که به ۶۸٪ از آن‌ها ترتیب اثر داده شده. مقامات ترکیه اطلاعات ۱۷۳ کاربر فیسبوک را از این وب‌گاه درخواست کرده‌اند که فیسبوک به ۴۵ مورد از آن‌ها پاسخ داده است. به گفتهٔ فیسبوک این اطلاعات به «تهدید کودکان و شرایط اضطراری» مربوط بوده‌اند. وکیل فیسبوک در اینبار اظهار امیدواری کرده است که این گزارش در جهت دستیابی به «معیارهای مناسب برای درخواست‌های دولت‌ها درباره اطلاعات کاربران» مفید باشد.[۲۷]
پایشِ لینک‌های درون پیام‌های خصوصی

در روز ۳۰ دسامبر ۲۰۱۳ (۹ دی ۱۳۹۲) از فیس‌بوک شکایت شد که آن دسته از پیام‌های خصوصی کاربران را که دربرگیرندهٔ لینکی به وب‌سایت‌های دیگر است پایش می‌کند تا با اطلاع از محتوای وب‌سایت لینک‌داده‌شده، از این داده‌ها برای هوشمند کردن آگهی‌های خود بهره گیرد. بر اساس این شکایت، فیس‌بوک متهم به کنترل پیام‌های خصوصی کاربران به منظور بهره‌گیری از محتوای لینک‌های درون آن برای تنظیم آگهی‌های خود است.[۲۸]
نژادپرستانه، زن ستیز و ضد همجنسگرایانه

محققان می‌گویند محتوای "نژادپرستانه، زن ستیز و ضد همجنسگرایانه" شبکه‌های اجتماعی به سلامت روان افراد لطمه می‌زند زیرا اعتماد به سلامت جامعه از بین می‌برد. زیرا در مکالمات آنلاین، افراد با پروای کمتری به رفتارهای غیر محترمانه و پرخاشگرانه روی می‌آورند. در شبکه‌های اجتماعی زمینه برای «انتشار مطالب زیان آور، توهین آمیز و جنجالی که در مرز آزادی بیان و بیان خصمانه قرار دارند» مهیاست. این رفتارهای خشن و خصمانه نسبت به زنان، اقلیت‌های اجتماعی و سیاسی و افراد و گروه‌های آسیب‌پذیر شدیدتر است و آنها بیشتر در معرض بدفتاری هستند.[۲۹]
فیلم شبکهٔ اجتماعی
نوشتار اصلی: شبکه اجتماعی (فیلم)
نشانی از فیلم شبکه اجتماعی

در سال ۲۰۱۰ دیوید فینچر فیلمی را با نام شبکه اجتماعی در مورد فیس‌بوک و زندگی مارک زاکربرگ بنیانگذار این سایت ساخت.[۳۰]
کاربران

بر اساس آمار منتشر شده در ماه می۲۰۱۱ تعداد کاربران فیس‌بوک به بیش از ۷۰۰ میلیون کاربر رسیده‌است که حدود ۷۰ درصد آن‌ها کاربران خارج از ایالات متحده هستند. بیشترین کاربران از کشور آمریکا هستند و در رتبه دوم کشور اندونزی قرار دارد. همچنین اکثر کاربران فیس‌بوک از قاره آمریکا هستند.[۳۱]
زمان     کاربران فعال     روز سپری شده     درصد افزایش
۲۶ اوت ۲۰۰۸     ۱۰۰ میلیون     ۱۶۶۵     ۱۷۸٫۳۸٪
۸ آوریل ۲۰۰۹     ۲۰۰ میلیون     ۲۲۵     ۱۳٫۳۳٪
۱۵ سپتامبر ۲۰۰۹     ۳۰۰ میلیون     ۱۵۰     ۱۰٪
۵ فوریه ۲۰۱۰     ۴۰۰ میلیون     ۱۴۳     ۶٫۹۹٪
۲۱ ژوئیهٔ ۲۰۱۰     ۵۰۰ میلیون     ۱۶۶     ۴٫۵۲٪
۵ ژانویه ۲۰۱۱     ۶۰۰ میلیون     ۱۶۸     ۳٫۵۷٪
۳۰ می ۲۰۱۱     ۷۰۰ میلیون     ۱۴۵     ۳٫۴۵٪
۲۲ سپتامبر ۲۰۱۱     ۸۰۰ میلیون     ۱۱۵     ۳٫۷۳٪
۲۴ اوریل ۲۰۱۲     ۹۰۰ میلیون     ۲۱۵     ۱٫۷۴٪
۴ اکتبر ۲۰۱۲     ۱٬۰۰۰ میلیون     ۱۶۳     ۲٫۰۴٪
۳۱ مارس ۲۰۱۳     ۱٬۱۱۰ میلیون     ۱۷۸     ۱٫۶۷٪
درآمد
سال     سود     افزایش
۲۰۰۶     ۵۲ میلیون دلار     --
۲۰۰۷     ۱۵۰ میلیون دلار     ۱۸۸٪
۲۰۰۸     ۲۸۰ میلیون دلار     ۸۷٪
۲۰۰۹     ۷۷۵ میلیون دلار     ۱۷۷٪
۲۰۱۰     ۲٫۰۰۰ میلیون دلار[۳۲]     ۱۵۸٪
۲۰۱۱     ۴٫۲۷۰ میلیون دلار[۳۳]     ۱۱۴٪
در ایران

بنابر قوانین نظام جمهوری اسلامی، عضویت در هیچ شبکه اجتماعی جرم نیست ولی از آن جهت که چنین شبکه‌هایی دچار فیلترینگ شدند، عبور از فیلترینگ جرم تلقی می‌شود. بر اساس قوانین جرائم رایانه‌ای ایران، هیچگونه مجازاتی برای افرادی که در فیسبوک عضویت دارند درنظر گرفته نشده است. اگر افرادی نیز اطلاعاتشان در فیسبوک مورد سرقت و سوء استفاده قرار بگیرد، در دادسرای جرائم رایانه‌ای می‌توانند شکایت کنند و به دعاوی حقوقی آنها رسیدگی می‌شود.[۳۴] با وجود اینکه مقام‌های جمهوری اسلامی در موارد زیادی از شبکه‌های اجتماعی مجازی چون فیسبوک به عنوان «ابزار براندازی و جنگ نرم» یاد کرده‌اند، اما بعضی از آنها حضوری فعال در این شبکه‌ها دارند.[۳۵]
فیلترینگ فیس‌بوک در ایران

فعالیت فیس‌بوک در ایران فراز و نشیب‌های زیادی داشته‌است. فیس‌بوک قبل از سال ۸۸ دوبار فیلتر و دوباره آزاد شده بود. اما بعد از انتخابات ریاست جمهوری ۱۳۸۸ دوباره فیلتر شد. مسئولان ایران علت فیلتر شدن را نقض حریم شخصی افراد در این وب‌گاه بیان می‌کنند. در حالی که منتقدان علت را استفادهٔ معترضان به نتایج انتخابات سال ۸۸ از این سایت برای سازمان دهی و بارگذاری فیلم و تصاویر را علت فیلتر شدن آن در سال ۸۸ بیان می‌کنند.

در پی سیاست‌های تحریم ایران، وب‌گاه فیس‌بوک اجازهٔ انتخاب ایران به عنوان کشور محل سکونت را نمی‌دهد، اما به وضوح مشخص است که شبکه اجتماعی فیس‌بوک جایگاه خاصی در جامعه ایران باز کرده به گونه‌ای که از قشرها مختلف جامعه ایرانی از جمله دانشجویان استادان کارمندان بازاریان معلمین دانش اموزان وهنرمندان بهمراه روزنامه نگاران در ان عضو هستند این موضوع در کنار فیلتر بودن فیس‌بوک در ایران باعث شده آمار دقیقی از تعداد کاربران فیسبوک در ایران وجود نداشته باشد و برآوردهای مختلفی در این مورد به عمل آید ازجمله ۲ میلیون کاربر حرفه‌ای و ۱۲ میلیون کاربر گذری تا ۲۷ میلیون کاربر.[۲۲] به نظر می‌رسد فیلترینگ فیس‌بوک تاثیر محسوسی بر استفاده از آن در ایران نداشته‌است.[۲۲]

در خردادماه ۱۳۹۱ اکبر هاشمی رفسنجانی در طی اظهاراتی که بازتاب گسترده‌ای در سطح جهانی داشت گفت: «حالا شاهدیم که یک صفحه فیس‌بوک که برای مردم هزینه ندارد، تبدیل به چندین دستگاه رادیو و تلویزیون می‌شود که میلیون‌ها نفر را تحت تأثیر قرار می‌دهد و یک ویدیو تصویر که با موبایل‌ها گرفته شده به دنیا منتقل می‌شود که به نظر من، این امری مبارک برای دنیاست».[۳۶] در شهریورماه ۹۲، غلامحسین محسنی اژه‌ای، دادستان کل ایران، از امکان رفع فیلتر فیسبوک خبر داد، یک روز پس از آن محمدرضا آقامیری، عضو کارگروه تعیین مصادیق فیلترینگ، از امکان رفع مشروط فیلترینگ فیسبوک به شرط تفکیک محتواهای مجرمانه از محتوای مفید توسط نرم‌افزار هوشمند فیلترینگ و یا الزام فیسبوک به تبعیت از قوانین ایران گفت. او فیسبوک را را دارای پتانسیل ترویج دین، بیداری اسلامی و اشاعه فرهنگ ایرانی اسلامی معرفی کرد. او همچنین گفت داشتن صفحه در فیسبوک برای مقام‌های حکومتی «مصداق شکستن حریم خصوصی در فضای مجازی» است و هشدار داد که حکومت ایران می‌توان افرادی که از وی‌پی‌ان برای دورزدن فیلتر استفاده می‌کنند شناسایی کند.

نقد هنری

نقد هنری نقدی است که به بحث و ارزیابی در آثار هنر بصری می‌پردازد.

منتقدان هنر معمولاً آثار هنری را از جنبه‌های زیبایی‌شناسی یا تئوری زیبایی مورد نقد و بررسی قرار می‌دهند. یکی از اهداف نقد هنری دستیابی به مبنای عقلانی برای درک هنر است.

انواع جنبش‌های هنری منجر به تقسیم نقد هنری به رویکردهای مختلفی گردیده، که هر کدام با استفاده از معیارهای مختلف خودشان به قضاوت بر روی آثار هنری می‌پردازند. رایج‌ترین این تقسیم‌بندی‌ها در حوزهٔ نقد، تقسیم آن به نقد و ارزیابی تاریخی (شکلی از تاریخ هنر) و نقد معاصر از کار توسط هنرمندان زنده‌است.

با وجود پیش‌داوری‌ای که می‌گوید نقد هنری فعالیت بسیار کم‌خطرتری نسبت به تولید آثار هنری است، با گذشت زمان نظرات در باب هنر فعلی روزگار همواره مورد اصلاحات شدید قرار می‌گیرد. منتقدان گذشته اغلب به دو دلیل مورد تمسخر قرار می‌گرفتند: یا برای هم طرفداری از هنرمندان روزگار خود (مانند نقاشان آکادمیک در اواخر قرن ۱۹) و یا رد هنرمندان روزگار که مورد تکریمند (مثل اوایل کار امپرسیونیست‌ها). بعضی از جنبش‌های هنری که توسط منتقدان با عناوین بی‌ارزش نام‌گذاری شده بودند، آن نام‌ها بعدها توسط هنرمندان سبک به عنوان یک نوع نشان افتخار استفاده می‌شد (به عنوان مثال امپرسیونیسم، کوبیسم) و اصل معنای منفی به فراموشی سپرده می‌شد.
منظر شب در سیاه و طلایی، سقوط فشفشه اثر جیمز مک‌نیل ویسلر.

معروف است که جان راسکین یکی از نقاشی‌های جیمز مک‌نیل ویسلر، یعنی «منظر شب در سیاه و طلا: سقوط فشفشه»، را با «پرتاب یک قوطی رنگ به سمت صورت عموم مردم» مقایسه کرد.

هنرمندان اغلب روابط بدی با منتقدان خود را داشته‌اند. هنرمندان معمولاً نیاز به نظر مثبت منتقدان دارند تا آثارشان مشاهده و خریداری شود؛ متأسفانه برای هنرمندان، تنها نسل‌های بعدی ممکن است آثارشان را درک کنند.

محتویات

    ۱ تاریخچه
        ۱.۱ سرمنشأ
        ۱.۲ پیش از جنگ جهانی دوم
        ۱.۳ پس از جنگ جهانی دوم
        ۱.۴ دوران معاصر
    ۲ گونه‌های نقد هنری
    ۳ وبلاگ‌های هنری
    ۴ جستارهای وابسته
    ۵ پی‌نوشت
    ۶ پیوند به بیرون

تاریخچه
سرمنشأ

اگرچه نقد هنری ممکن است سرمنشأ خود را در ریشه‌های هنر بیابد، نقد هنری به عنوان یک رویکرد متعبر به شکل امروزی آن در قرن ۱۸ به دست آورد.

اولین نویسنده‌ای که به عنوان یک منتقد هنری در فرانسهٔ قرن ۱۸ شهرت کسب کرد لا فون دو سن‌ینه بود که در مورد سالن ۱۷۳۷ نوشت. نوشتهٔ او در درجهٔ اول برای سرگرمی و در عین حال نوشته‌ای بود بر ضد سلطنت‌طلبی.

دنی دیدرو نویسندهٔ فرانسوی قرن ۱۸ اغلب به عنوان مخترع رسانهٔ مدرن نقد هنری شناخته می‌شود. «سالن ۱۷۶۵» دیدرو یکی از اولین تلاش‌های واقعی به منظور به تصرف درآوردن هنر توسط کلمات بود. به گفته مورخ تاریخ هنر توماس ای. کرو «وقتی دیدرو شروع کرد به نوشتن نقد هنری، در حقیقت جای پایی درست کرد برای نسل اول نویسندگان حرفه‌ای که ارائهٔ شرح و قضاوت آثار نقاشی و مجسمه‌سازی معاصران‌شان حرفه‌شان شود. تقاضا برای چنین تفسیرهایی محصولی بود از رسم معمول مشابه نوینی که از آخرین آثار هنری نمایش‌داده شده در نمایشگاه‌های عمومی، منظم، رایگان روز خبر می‌دادند.»

چهرهٔ شاخص نقد هنری قرن ۱۹، شاعر فرانسوی شارل بودلر بود که اولین کار منتشرشدهٔ وی در باب مرور آثار هنری روز «سالن ۱۸۴۵» بود به دلیل جسارت سریعاً مورد توجه قرار گرفت. بسیاری از نظرات انتقادی وی در زمان خود تازه بودند، ازجمله دفاع او از اوژن دولاکروا و گوستاو کوربه. هنگامی که اثر معروف ادوار مانه، المپیا (۱۸۶۵)، که پرتره‌ای از یک فاحشهٔ برهنه بود، و برای واقع‌گرایی آشکارش مورد انتقاد فراوان قرار گرفت، بودلر به‌طور خصوصی در حمایت از دوست خود مشغول کار شد.
پیش از جنگ جهانی دوم

اعضای حلقهٔ بلومزبری راجر فرای و کلایو بل منتقدان هنری انگلیسی قابل توجه قبل از جنگ جهانی دوم بودند. فرای معرف سبک پست امپرسیونیسم به این کشور، و بل یکی از بنیانگذاران رویکرد فرمالیستی به هنر است. هربرت رید به دفاع از هنرمندان مدرن بریتانیا از جمله پل نش، بن نیکلسون، هنری مور و باربارا هپورت پرداخت.

در امریکا، کلمنت گرینبرگ برای اولین بار در سال ۱۹۳۹ با انتشار مقالهٔ آوانگارد و کیچ در مجلهٔ پارتیزان ریویو خود را به عنوان یک منتقد هنری نامید.
پس از جنگ جهانی دوم

مانند شارل بودلر که در قرن نوزدهم به عنوان پدیدهٔ شاعران‌منتقد ظهور کرد، بار دیگر در قرن بیستم با چنین پدیده‌ای مواجه بودیم به‌طوری که گیوم آپولینر، شاعر فرانسوی، تبدیل به قهرمان کوبیسم شد. کمی بعد، آندره مالرو، نویسنده و قهرمان جبش مقاومت فرانسه، به‌طور گسترده در باب هنر می‌نویسد، به‌طوری که شهرت وی فراتر از محدوده‌های اروپا می‌رود. جالب توجه‌است که اعتقاد راسخ وی به این‌که پیشتازی آمریکای لاتین در نقاشی دیواری مکزیکی (اوروزکو، ریورا و سی‌که‌ایروس) است، پس از سفرش به بوئنوس‌آیرس در سال ۱۹۵۸ تغییر می‌کند. مالرو پس از بازدید از استودیوهای چند هنرمند آرژانتینی به همراهی رافائل اسکوئیرو، مدیر جوان موزهٔ هنر مدرن بوئنوس آیرس، جنبش‌های پیشتاز هنری جدیدی که در آرژانتین نهفته‌است را اعلام می‌دارد. نکتهٔ در خور توجه این واقعیت است که اسکوئیرو، شاعر و منتقد مشهور که در طول دههٔ شصت به مقام مدیر فرهنگی سازمان کشورهای آمریکایی در واشنگتن دی سی رسید، آخرین نفر بود مصاحبه خوبی با هنرمند تقریباً فراموش شده، ادوارد هاپر، پیش از مرگ او، انجام داد که منجر به احیای دوبارهٔ نام او شد.[۱] و باعث شد این هنرمند آمریکایی به یک بار و برای همه زمان‌ها مورد تقدیس قرار گیرد.

در دههٔ ۱۹۴۰ نه‌تنها فقط چند گالری (به عنوان مثال گالری هنر این قرن) بلکه تنها چند منتقد بودند که مایل بودند آثار پیشتازان هنری نیویورک را دنبال کنند. همچنین تعداد کمی از هنرمندان با پس زمینهٔ ادبی وجود داشتند، در میان آن‌ها، رابرت مادروِل و بارنت نیومن بودند که به عنوان منتقدان هنری نیز فعالیت می‌کردند.

با وجود غیرمعمول بودن، در حالی که نیویورک و جهان با هنر آوانگارد نیویورک ناآشنا بود، در اواخر دههٔ ۱۹۴۰ اغلب هنرمندانی که امروزه نامشان ورد زبان‌هاست منتقدان تثبیت‌گر خوبی را به عنوان حامی خود داشتند: حمایت کلمنت گرینبرگ از جکسون پولاک و نقاشان میدان رنگ نظیر: کلیفورد استیل، مارک روتکو، بارنت نیومن، آدولف گوتلیب و هانس هافمن از آن جمله‌است. در حالی که به نظر می‌رسید هارولد روزنبرگ نقاشان اکشن را ترجیح می‌دهد؛ نقاشانی نظیر ویلم دکونینگ و فرانتس کلاین. توماس ب هس، مدیر مسؤول نشریهٔ اخبار هنر، به دفاع از ویلم دکونینگ می‌پرداخت.

منتقدان جدید حمایت‌های خود را با برچسب‌زدن به دیگر هنرمندان به عنوان «پیروان» خود افزایش دادند[۲] و کسانی که در خدمت اهداف تبلیغاتی آن‌ها قرار نمی‌گرفتند نادیده می‌گرفتند.

به عنوان مثال، در سال ۱۹۵۸، مارک توبی «اولین نقاش آمریکایی بود که از زمان ویسلر (۱۸۹۵) برندهٔ جایزه برتر دوسالانهٔ ونیز می‌شد. با این وجود دو مجلهٔ هنری متنفذ نیویورک به این موضوع علاقه‌مند نبودند. مجلهٔ «هنر» به این رویداد تاریخی تنها اشاره‌ای کوتاه در ستون خبری و اخبار هنر (به سردبیری: توماس ب هس) کرد و آن را به کل نادیده گرفته. نیویورک تایمز و مجلهٔ لایف ویژه‌نامه‌ای به این منظور چاپ کردند.» [۳]

بارنت نیومن، اواخر عضو گروه بالاشهر می‌نوشت کاتالوگ پستی و مرور و در اواخر دههٔ ۱۹۴۰ یک هنرمند برگزاری نمایشگاه در گالری بتی پارسونز شد. اولین نمایش‌های انفرادی‌اش در سال ۱۹۴۸ بود. بارنت نیومن بلافاصله بعد از اولین نمایشگاهش، در یکی از جلسات هنرمندان در استودیو ۳۵ اظهار داشت: «ما تا حدودی، با تصویر خودما در حال ساختن جهانیم.» [۴] نیومن با استفاده از مهارت‌های نوشتاریش، برای تقویت گام‌هایش در راه تصویر تازه‌ای از خود به عنوان یک هنرمند ارائه می‌داد و برای ترویج آثارش می‌جنگید. به عنوان مثال می‌توان به نامهٔ او در تاریخ ۹ آوریل ۱۹۵۵، «نامه‌ای به سیدنی جنیس» اشاره کرد: «... درست است که روتکو مانند یک جنگنده حرف می‌زند، با این حال، رو به دنیای آدم‌هرزه‌ها حرف می‌زند. مبارزهٔ من علیه جامعهٔ بورژوا شامل رد کل جامعه می‌شود.»[۵]

در کمال تعجیب فردی به فکر ارتقای این سبک از نقدنویسی افتاد تروتسکیست نیویورکی کلمنت گرینبرگ بود. به عنوان منتقد هنری‌ای که مدتها برای پارتیزان ریویو و هفته‌نامهٔ ملت نقد نوشته بود، به پیشگام بادانش طرفداری از اکسپرسیونیسم انتزاعی بدل شد. رابرت مادرول هنرمند، که جای پایش محکم شده بود، در ترویج این سبک به گرینبرگ پیوست که مناسب وضعیت سیاسی و تمرد روشنفکری دوران بود.

کلمنت گرینبرگ اکسپرسیونیسم انتزاعی و جکسون پولاک را به طور خاص به عنوان مظهر ارزش زیبایی‌شناختی اعلام کرد. این کار به‌سادگی پولاک را در زمینهٔ آثار فرمالیستیش پشتیبانی کرد تا این سبک عنوان بهترین نقاشی آن دوران شناخته شود و اوج سنت هنری از طریق کوبیسم و پل سزان رفتن به عقب تا به کلود مونه رسید، که به واسطهٔ آن نقاشی خالص‌تر شد و بیشتر بر چیزهایی که برای آن «ضروری»ست متمرکز گشت، یعنی ایجاد نشانه‌ها بر روی یک سطح صاف.[۶]

آثار جکسون پولاک همواره مورد نقدهای متضادی قرار گرفته‌است. هارولد روزنبرگ از تحول در آثار پولاک از نقاشی به درام وجودی صحبت می‌کند، که در آن «چیزی که روی بوم می‌آمد نه یک تصویر، بلکه یک رویداد است». «لحظهٔ بزرگ زمانی می‌آید که او تصمیم می‌گیرد نقاشی کند «که نقاشی کرده باشد». ژست‌های روی بوم ژست‌هایی‌اند آزاد از ارزش‌های سیاسی، زیبایی‌شناختی و اخلاقی»[۷]

یکی از پرآوازه‌ترین منتقدان اکسپرسیونیسم انتزاعی آن زمان جان کانادی منتقد نیویورک تایمز بود. مایر شاپیرو و لئو استاینبرگ نیز مورخان هنر مهم دوران پس از جنگ جهانی دوم بودند که به حمایت از اکسپرسیونیسم انتزاعی پرداختند. از اوایل دههٔ شصت تا اواسط آن منتقدان هنری جوانی نظیر مایکل فراید، روزالیند کراوس و رابرت هیوز بینش قابل‌توجهی را به دیالکتیک انتقادی اضافه کردند که به رشد در حول و حوش اکسپرسیونیسم انتزاعی پرداخت.
دوران معاصر

منتقدان هنر امروزه نه‌تنها در رسانه‌های نوشتاری نظیر مجلات و روزنامه‌های تخصصی هنری به نشر دیدگاه‌های خود می‌پردازند، بلکه از طریق اینترنت، تلویزیون و رادیو، موزه‌ها و گالری‌ها نیز به این کار اقدام می‌کنند. همچنین بسیاری از آن‌ها در دانشگاه‌ها یا به عنوان مشاور هنری برای موزه‌ها مشغول به کار شده‌اند. منتقدان هنری به نمایشگاه‌ها مشاوره می‌دهند و غالباً برای نوشتن کاتالوگ نمایشگاه‌ها استخدام می‌شوند. منتقدان هنری سازمان خود خودشان را نیز دارند، یک سازمان غیردولتی یونسکو، به نام انجمن بین‌المللی منتقدان هنری که شامل حدود ۷۶ بخش ملی و سیاسی غیرمتعهد برای پناهندگان و تبعیدیان می‌شود [۱].
گونه‌های نقد هنری

    نقد ژورنالیستی: مهم ترین مولفه نقد ژورنالیستی آن بود که به گونه یی از خبر و گزاره یی درباره یک رویداد فرهنگی و هنری تعبیر شود. برای خوانندگان یک مجله یا روزنامه نوشته می‌شد، به انعکاس مختصری از ویژگی‌های کلی یک نمایشگاه برای مخاطبان عام و گسترده محدود می‌ماند و اغلب عنوان مرور را روی آن می‌گذاشتند. نقدهایی که گیوم آپولینر می‌نوشت از انگیزهای ژورنالیستی مایه می‌گرفت و به منظور شرح و بیان یک عرصه پیچیده هنری بود.
    نقد آموزشی: هدف از این گونه نقادی، ارتقاء آگاهی‌های حرفه‌ای و زیبا شناختی و بلوغ هنری هنر جویان بود. این نقد که بیشتر در کلاس‌های درس و هنرکده‌ها رواج داشت هم می‌توانست درمورد کارهای هنرجویان کارآیی داشته باشد و هم درمورد آثار هنری پیشینیان. مراد آن بود که هنرجو بتواند خوب وبد کار خود را بسنجد.
    نقد پژوهشی: این گونه از نقد هنری ابتدا تمام عناصر، سازه‌ها، فرم، ترکیب بندی، ساختار و رنگ را به دقت تجزیه و تحلیل می‌کند، سپس با تعبیر و تفسیر نماد‌ها و نشانه‌ها، به محتوا و درونه اثر می‌پردازد و دست آخر جایگاه اثر را در سلسله مراتب و رده بندی‌های تاریخ هنر مشخص می‌کند. نقد پژوهشی، در مورد هنرمندان زنده نقش قضاوت تاریخ را ایفا می کندو درمورد هنرمندان گذشته، شکلی از بازنگری در قضاوت‌های تاریخی را به خود می‌گیرد.
    نقد ابزاری و کاربردی: این شکل از نقد هنری که به آن نقد هدفمند هم گفته می‌شود، در اثر هنری به چشم ابزاری برای پیشبرد اهداف اخلاقی، اجتماعی، سیاسی و حتی روان شناختی نگاه می‌کند.
    نقد فراگیر و مردم پسند: این شکل از نقد، که هرگز نمی‌توان آن را هنری نامید بیش از گونه‌های دیگر رواج دارد و در واقع همان آرا و نظرهایی است که مردم بعد از دیدن یک اثر هنری ابراز می‌کنند. هر کس بی آن که از زیر و بم کار آگاهی درستی داشته باشد، از سر عاطفه و احساس و بینش فردی خود قضاوت می‌کند و به اعتبار آن که از توانایی بینایی برخوردار است و زبانش می‌گردد قضاوت درباره اثر هنری را حق مسلم خود میشمارد.
    نقد فرمالیستی: به طور کلی می‌توانگفت که نقد فرمالیستی نقدی است عاری از محتوای حسی و عاطفی، نگرشی است به سوی فناوری‌های هنری، سبک و منر و در یک کلام فرم مستقل از معنا معطوف و محدود مانده است. این نقد در ضدیت با محتوا گرایی و روان شناختی کردن اثر هنری پدید آمدو منتقدانی چون راجر فرای، کلایوبل و کلمنت گرین برگ و پیروان آنها از مروجان سرسخت آن بودند.
    نقد متن گرا یا محتوا گرا: این شکل از نقد هنری به سه گونه: ننقد تاریخی، نقد سیاسی - اجتماعی و نقد روان شناختی تقسیم می‌شود.[۸]

وبلاگ‌های هنری

از ابتدای قرن ۲۱، وب‌گاه‌های نقد هنری آنلاین و وبلاگ‌های هنری در سراسر جهان برای افزودن صدای خود را به دنیای هنر تلاش می‌کنند. برخی از وبلاگ‌ها و وبلاگ‌نویسان هنری قابل توجه که به طور متمرکز به نقد هنری می‌پردازند عبارتند از: آرت فگ سیتی، بدبازیکن، نقد هنری، جیمز واگنر، فالون و روسوف، CultureGrrl، وبلاگ وینکلمن، دو لایه رنگ، گزارش جیمز کالم، وبلاگ شارکفوروم، وبلاگ مجموعهٔ ووستر، وبلاگ برایان شروین در مای‌اسپیس، هراگ وارتانیان و هایپرآلرژیک، یادداشت‌های تایلر گرین در بارهٔ هنر مدرن، مجلهٔ هنری کواگولا و جری سالتز. بسیاری از این نویسندگان با استفاده از رسانه‌های اجتماعی مانند فیسبوک و توییتر مخاطبان را در جریان دیدگاه‌های نقد هنری خود قرار می‌دهند.

نقد ادبی

نقد ادبی دانشی برای بررسی ویژگی‌ها و تفسیر نقاط قوت و ضعف یک اثر ادبی و تحلیل و ارزیابی آن در کنار تشریح جوانب پیچیدهٔ آثار ادبی و روشی برای سنجش اعتبار و مقام آن‌ها است.

به کسی که نقد ادبی می‌داند، منتقد ادبی می‌گویند.

محتویات

    ۱ ویژگی‌های نقد ادبی ضعیف
    ۲ برخورد احساسی در نگارش نقد ادبی
    ۳ جستارهای وابسته
    ۴ پانویس

ویژگی‌های نقد ادبی ضعیف

لحن سالم نقد، نتیجه سلامت نفس و نیت صدق منتقد است. غالب رجزخوانیهای نقدهای ادبی ضعیف و پرسر و صدا، ناشی از عجز منتقد در جمع دلایل و شواهد و استدلال قوی و شامل لحن دشنام‌آمیز و دشمنانه یک نقد به جای سخنان منطقی و غلط‌گیری‌های درست و مستند است.[۱]
برخورد احساسی در نگارش نقد ادبی

متنی که حاوی حب و بغض با صاحب اثر است نقد ادبی محسوب نمی‌شود و برخورد احساسی، عمده‌ترین ضعف در نگارش یک متن به عنوان نقد ادبی است.

رشته زبان و ادبیات فارسی

رشته زبان و ادبیات فارسی از رشته‌های تحصیلی آموزش عالی در دانشگاه‌ها است. مواد درسی آن با بررسی واژگان، سخن، معانی و آثار ادبی در ارتباط است.

محتویات

    ۱ تاریخچه
    ۲ ورود به رشته
    ۳ ضرایب کنکور سراسری
        ۳.۱ دروس عمومی
        ۳.۲ دروس اختصاصی
    ۴ ادبیات فارسی در دانشگاه‌ها
    ۵ انتقادها
    ۶ بازار کار
    ۷ منابع

تاریخچه

تدریس این رشته در ایران سابقه‌ای طولانی دارد. در واقع هر دانشگاهی که تأسیس می‌شده رشتهٔ ادبیات فارسی هم از همان ابتدا در آن دانشگاه بوده‌است.
ورود به رشته

ورود به این رشته دانشگاهی، ضمن داشتن مدرک پیش دانشگاهی یا سال چهارم دیپلم قدیم، از طریق پذیرش در آزمون سراسری کنکور دانشگاه‌ها در گروه آزمایشی علوم انسانی صورت می‌گیرد محتوای این آزمون دروس رشته تحصیلی علوم انسانی دوره متوسطه (دبیرستان) است. این رشته جزء زیرمجموعهٔ یک علوم انسانی است. به غیر از رشتهٔ ادبیات فارسی، رشته‌های حقوق، ادبیات عرب و فلسفه هم در این زیرمجموعه قرار دارند.
ضرایب کنکور سراسری

ضرایب دروس امتحانی برای ورود به این رشته و در واقع زیرمجموعهٔ یک به این صورت است:
دروس عمومی

برای تمام رشته‌های دانشگاهی ضریب یکسانی دارد.
درس     ضریب
زبان و ادبیات فارسی     ۴
عربی     ۲
دین و زندگی (معارف اسلامی)     ۳
زبان خارجه (انگلیسی یا آلمانی یا فرانسوی یا ایتالیایی)     ۲
دروس اختصاصی
درس     ضریب
ریاضی     ۶
اقتصاد     ۳
ادبیات فارسی     ۱۲
زبان عربی     ۱۲
تاریخ و جغرافیا     ۳
علوم اجتماعی     ۳
فلسفه و منطق     ۹
روان‌شناسی     ۳
ادبیات فارسی در دانشگاه‌ها

امروزه ادبیات فارسی تقریباً در تمامی دانشگاه‌های ایران و برخی از دانشگاه‌های جهان (مانند هاروارد و آکسفورد) وجود دارد. دروس این رشته در دانشگاه بیشتر متکی بر ادبیات کلاسیک ما است و سهم عمده‌ای از واحدهای درسی را شامل می‌شود. بیشتر دروس رشته ادبیات شامل بررسی آثار ادبی است اما واحدهایی هم از جمله: آیین نگارش، دستور زبان، بلاغت، روش تحقیق و سبک‌شناسی وجود دارد. دروس این رشته در دورهٔ کارشناسی به شرح زیر است:
درس     واحد     درس     واحد     درس     واحد     درس     واحد
دستور زبان فارسی (۱)     ۲     دستور زبان فارسی (۲)     ۲     تاریخ زبان فارسی     ۲     مرجع‌شناسی و روش تحقیق (۱)     ۲
بلاغت ۱ (معانی)     ۲     بلاغت ۲ (بیان و بدیع)     ۲     آیین نگارش و ویرایش     ۲     عروض و قافیه     ۲
متون نظم کلاسیک (در پانزده بخش)     ۳۰     متون نثر کلاسیک (در پنج بخش)     ۱۰     عربی (در شش بخش)     ۱۲     آشنایی با علوم قرآنی     ۲
زبان تخصصی (۱)     ۲     زبان تخصصی (۲)     ۲     جریان‌شناسی شعر معاصر ایران     ۲     جریان‌شناسی نثر معاصر ایران     ۲
تاریخ ادبیات (۱)     ۲     تاریخ ادبیات (۲)     ۲     تاریخ ادبیات (۳)     ۲     تاریخ ادبیات (۴)     ۲
کلیات نقد ادبی     ۲     مبانی عرفان و تصوف     ۲     سبک‌شناسی (۱) نظم     ۲     سبک‌شناسی (۲) نثر     ۲
تأثیر قرآن و حدیث در ادب فارسی     ۲     دروس اختیاری     ۲۲     دروس عمومی     ۱۸

    متون نظم کلاسیک شامل دروس زیر است (هر کدام دو واحد):

پیشگامان نظم فارسی، شاهنامه (۱)، شاهنامه (۲)، قصاید ناصرخسرو، شاعران حوزهٔ ادبی خراسان، شاعران حوزهٔ ادبی عراق، نظامی، خاقانی، اشعار سنایی، مثنوی‌های عطار، مثنوی معنوی (۱)، مثنوی معنوی (۲)، اشعار سعدی، اشعار حافظ، صائب و شاعران سبک هندی.

    متون نثر کلاسیک شامل دروس زیر است (هر کدام دو واحد):

ادبی-تاریخی با تأکید بر تاریخ بیهقی، ادبی-داستانی با تأکید بر کلیله و دمنه، ادبی-تعلیمی با تأکید بر گلستان، ادبی-عرفانی با تأکید بر مرصادالعباد، متون تفسیری با تأکید بر کشف‌الاسرار و تفسیر ابوالفتوح.

    دروس اختیاری در سه زمینهٔ «مهارت‌های ادبی»، «فنون ادبی» و «متون ادبی» برنامه‌ریزی شده‌اند.

انتقادها

در گذشته انتقادها به برنامه درسی بسیار بود[۱] بعضی به دنبال گرایشی‌کردن رشته بودند تا دانشجو با توجه به علاقه‌اش گرایش مدنظر خود را انتخاب کند. بعضی نیز کم‌بودن واحدهای ادبیات معاصر را دلیل ضعف این رشته می‌پنداشتند: «این‌طور برنامه ریزی دانشجو را از زمان حال و جریان فعلی ادبیات غافل می‌سازد»[۲] انتقاد دیگر در شیوهٔ تدریس دروس است. در کلاس‌های ادبیات فارسی بیشتر در پی یافتن معنی و «نیت مؤلف» هستند تا نقد روان‌شناسی و جامعه‌شناختی اثر.[۲] سرانجام برنامهٔ درسی در مهر ۱۳۹۱ تغییر کرد.
بازار کار

بازار کار این رشته بیشتر در کسوت مقدّس معلّمی است اما در صورت کسب توانایی‌های لازم می‌توانند در مشاغلی چون فرمانداری، استانداری، شهرداری (در قسمت فرهنگی)، ویراستاری در مجلات و انتشارات، نیز فعالیت کنند. فارغ التحصیل ادبیات فارسی اگر پویا باشد می‌تواند منتقد ادبی یا مترجم بشود.

آرایه‌های ادبی

آرایه‌های ادبی یا صناعات ادبی یا صنایع ادبی در ادبیات فارسی بکار بردن فنونی است که رعایت آنها بر جلوه‌ها و جنبه‌های زیبایی و هنری سخن می‌افزاید. صنایع ادبی دو دسته تناسب‌هایی آوایی و معنایی است.

محتویات

    ۱ آرایه‌های لفظی
        ۱.۱ واج‌آرایی (نغمهٔ حروف)
        ۱.۲ سجع
        ۱.۳ ترصیع
        ۱.۴ جناس
            ۱.۴.۱ جناس تام
            ۱.۴.۲ جناس غیر تام (ناقص)
                ۱.۴.۲.۱ جناس محرّف
                ۱.۴.۲.۲ جناس اختلافی یا جناس ناقص به حرف
                ۱.۴.۲.۳ یک واژه، یک حرف، بیش از دیگری دارد
                ۱.۴.۲.۴ یک واژه از ترکیب دو واژه دیگر به دست می‌آید
                ۱.۴.۲.۵ دو واژه از نظر آوایی یکسان اما از نظر املایی متفاوت اند
                ۱.۴.۲.۶ اختلاف دو واژه در جابه جایی حروف است
    ۲ آرایه‌های معنوی
        ۲.۱ مراعات النظیر
        ۲.۲ تضاد
        ۲.۳ متناقض‌نما ([۱]Paradox)
        ۲.۴ عکس (قلب)
        ۲.۵ لف‌ونشر
        ۲.۶ تلمیح (اشاره)
        ۲.۷ تضمین
        ۲.۸ اغراق (مبالغه)
        ۲.۹ حسن تعلیل
        ۲.۱۰ مثل
        ۲.۱۱ تمثیل
        ۲.۱۲ اسلوب معادله
        ۲.۱۳ تشبیه
        ۲.۱۴ مجاز
        ۲.۱۵ استعاره
        ۲.۱۶ کنایه
        ۲.۱۷ تشخیص (جان بخشی)
        ۲.۱۸ حس‌آمیزی
    ۳ جستارهای وابسته
    ۴ منابع
    ۵ پیوند به بیرون

آرایه‌های لفظی

به آن دسته از آرایه‌های ادبی که از تناسب‌های آوایی و لفظی میان واژه‌ها پدید می‌آید می‌گویند.
واج‌آرایی (نغمهٔ حروف)

به تکرار یک واج صامت یا مصوت در یک بیت یا عبارت گفته می‌شود به گونه‌ای که طنین آن در گوش بر جای بماند و باعث پیدایش موسیقی آوایی در آن بخش از سخن شود.

    مثال

رشتۀ تسبیح اگر بگْسست، معذورم بدار         دستم اندر ساعد ساقیّ سیمین‌ساق بود

(واج‌آرایی با تکرار صامت /س/)

    مثال

خیزید و خز آرید که هنگام خزان است         باد خنک از جانب خوارزم وزان است

(واج‌آرایی با تکرار صامتهای /خ/ و /ز/)

این دو حرف به زیبایی، بیانگر فصل خزان هستند.

قابل ذکر است که واج تکرارشونده ممکن است صامت یا مصوت باشد (البته تکرار صامت بارزتر است). برای مثال:

    مثال

خوابِ نوشینِ بامدادِ رحیل         بازدارد پیاده را ز سبیل

که همان‌طور که دیده می‌شود، تکرار مصوت کوتاه «اِ» در مصراع نخست، تکامل‌بخش موسیقی درونیِ شعر است.

    مثال

خیال خال تو با خود به خاک خواهم برد         که تا زخال تو خاکم شود عبیر آمیز

    مثال

قیامت قامت و قامت قیامت         قیامت می‌کند این قد و قامت

    مثال

بر او راست خم کرد و چپ کرد راست         خروش از خم چرخ چاچی بخاست

    مثال

{{پایان شعر
سجع

سجع به معنی اوردن کلمات هم وزن و قافیه در یک عبارت یا نوشته یا انشاء است اوردن سجع می تواند به بهتر شدن مطلب یا انشاء ما بسیار کمک کند
ترصیع

هر گاه اجزای دو بخش از یک بیت یا عبارت، نظیر به نظیر، هم وزن و در حرف آخر مشترک باشند. البته منظور از حروف آخر حروف اصلی و انتهایی می باشد
جناس
نوشتار اصلی: جناس

جناس یا همجنس‌سازی نزدیکی هرچه بیشتر واژه‌ها از نظر لفظی است. آرایه جناس به دو نوع اصلی تقسیم می‌شود: جناس تام و جناس ناقص.
جناس تام

در جناس تام، تمام صامت‌ها و مصوت‌های دو کلمه یکسان هستند، اما معنی آنها با یکدیگر متفاوت است. به عبارتی دیگر، واژگانی که دو بار در یک بیت یا عبارت به کار می‌روند و هر بار معنایی متفاوت از آنها برداشت می‌شود، متجانس‌اند.
شبست و شاهد و شمع و شراب و شیرینی         غنیمتست چنین شب که دوستان بینی
خرامان بشد سوی آب رَوان         چنان چون شده باز یابد رُوان

(رَوان در مصراع نخست به معنی جاری و درمصراع دوم به معنی جان و روح است)

جناس تام دارای فروعی نیز هست، جناس مرکب (یا جناس مَرْفُوّْ) که دو زیر مجموعه نیز دارد: مرکب مَقرون و مرکب مَفروق. همچنین جناس مُلَفَّق نیز از فرعیات جناس مرکب است.
جناس غیر تام (ناقص)

هر گاه دو واژه در یکی از موارد آوایی زیر با هم اختلافی جزیی داشته باشند و در یک بیت یا عبارت به کار روند. که انواع آن جناس ناقص، جناس زاید، جناس مذیّل، جناس مرکّب، جناس مفروق، جناس مقرون، جناس متشابه، جناس مطرّف، جناس خط، جناس لفظ و جناس مکرّر هستند که در مرور زمان به دلیل تقسیم بندی زیاد در حال کنار گذاشته شدن هستند.
جناس محرّف

اختلاف دو واژه در صداهای کوتاه (اِعراب) جناس ناقص محرف یا جناس ناقص حرکتی می باشد:
پس طفل کآرزوی ترازوی زر کُنَد         نارنج از آن کَنَد که ترازو کُنَد ز پوست
جناس اختلافی یا جناس ناقص به حرف

هر گاه دو رکن جناس در یکی از حروف با هم اختلاف داشته باشند به آن جناس اختلافی یا جناس ناقص به حرف می‌گویند.. کمند/سمند.. آزاد/آزار.. زحمت/رحمت..
یک واژه، یک حرف، بیش از دیگری دارد

خاص و خلاص کام کامل
یک واژه از ترکیب دو واژه دیگر به دست می‌آید
دل خلوت خاص دلبر آمد         دلبر ز کرم به دل بر آمد
دو واژه از نظر آوایی یکسان اما از نظر املایی متفاوت اند

هر گاه دو رکن جناس در تلفظ و خواندن با یکدیگر یکسان باشند اما در نوشتار با هم متفاوت باشند به آن جناس لفظی می‌گویند.. صبا/سبا.. خوان/خان.. حیاط/حیات.. خیش/خویش...
اختلاف دو واژه در جابه جایی حروف است

بنات، نبات
آرایه‌های معنوی

به ان دسته از آرایه‌هایی که بر پایه تناسب‌های معنایی واژه‌ها شکل می‌گیرند آرایه معنوی گویند
مراعات النظیر

آوردن دو یا چند واژه در یک بیت یا عبارت که در خارج از آن بیت یا عبارت نیز رابطه‌ای آشنا و خاص میان آنها برقرار باشد
ابر و باد و مه و خورشید و فلک در کارند         تا تو نانی به کف آری و به غفلت نخوری

(ابر و باد و مه و خورشید و فلک همگی جز عناصر و پدیده‌های طبیعت هستند.)
تضاد

هر گاه دو واژه با معنای متضاد در یک بیت یا عبارت به کار رود آرایه تضاد پدید می‌آید.

در نومیدی بسی امید است پایان شب سیه سپید است.

واژه‌های /نومیدی/ با /امید/ و همچنین واژگان /سیه/ با /سپید/ متضاد و مخالف هستند.
متناقض‌نما ([۱]Paradox)

هرگاه دو مفهوم متضاد را به هم نسبت دهیم یا آن دو را در یک چیز جمع کنیم، آرایۀ متناقض‌نما شکل می‌گیرد و معمولاً معنایی عمیق و پرمغز در پسِ آن نهفته‌است.

«جامه‌اش شولای عریانی است»

(عریانی به شولا نسبت داده شده، اما شولا نوعی جامه است و درواقع ضد عریانی است)

مثال: جیب‌هایم پُر از خالی است . {در عالَم واقع، جمع شدن پُر و خالی با هم غیرممکن است و هم‌دیگر را نقض میکنند}
عکس (قلب)

هرگاه در یک بیت یا عبارت بین دو مورد (مثل «الف» و «ب»)رابطه‌ای برقرار کنیم و مثلاً بگوییم«الف»، «ب» است یا «الف»، «ب» را آورد و در بخش دیگری از همان بیت یا عبارت بین آن دو مورد همان رابطه را برقرار کرده اما جای ان دو را با هم عوض کنیم آرایه عکس شکل می‌گیرد.
بهرام که گور می‌گرفتی همه عمر         دیدی که چگونه گور بهرام گرفت
لف‌ونشر

هر گاه دو یا چند جزء از کلام بدون توضیحی در پی هم بیایند (لف) و آن گاه توضیحات مربوط به هر یک در پی هم آورده شوند (نشر)، آرایه لفّ‌ونشر شکل می‌گیرند.
پروانه ز من، شمع ز من، گل ز من آموخت         افروختن و سوختن و جامه دریدن

(پروانه از من افروختن را، شمع از من سوختن را و گل از من جامه دریدن را آموخت.)

    مثال

سیب و به و انار به ترتیب لف و نشر///دل را و معده را و جگر را مقوی است

    مثال

به روز نبرد آن یل ارجمند///به شمشیر و خنجر به گرز و کمند

برید و درید و شکست و ببست///یلان را سر و سینه و پا و دست

        یعنی: (1)با شمشیر سر را برید و (2)با خنجر سینه را درید و (3)با گرز پا را شکست و (4)با کمند دست را ببست.
    مثال

هنر خوار شد،جادوی ارجمند /// نهان راستی ، اشکارا گزند

هنر(لف 1)،جادوی(لف 2)//راستی(نشر 1)،گزند(نشر 2)
تلمیح (اشاره)

هر گاه با شنیدن بیت یا عبارتی به یاد داستان و افسانه، رویدادی تاریخی و مذهبی یا آیه و حدیثی بیفتیم، بدون آنکه آن موضوع مستقیماً تعریف شده باشد، آن بیت یا عبارت دارای آرایه تلمیح است.
پدرم روضه رضوان به دو گندم بفروخت         من چرا ملک جهان را به جویی نفروشم

(اشاره به داستان حضرت آدم و رانده شدن او به خاطر خوردن گندم.)
تضمین

هر گاه شاعر یا نویسنده‌ای، بخشی از نوشته فردی دیگر را در میان اثر خود جای دهد، آن شعر یا نوشته را تضمین نموده‌است.
چه خوش گفت فردوسی پاک زاد         که رحمت برآن تربت پاک باد
میازار موری که دانه کش است         که جان داردو جان شیرین خوش است

این دو بیت بخشی از بوستان سعدی است و سعدی بیتی معروف از فردوسی را در میان شعر خود عیناً نقل کرده‌است.
اغراق (مبالغه)

هنگامی که شاعر یا نویسنده، صفتی را در فرد یا پدیده‌ای آنچنان برجسته نشان دهد که در عالم واقع امکان دستیابی به آن صفت در آن حد و اندازه وجود نداشته باشد، آرایه اغراق آفریده می‌شود. البته این ادعای غیر ممکن باید به گونه‌ای بیان شده باشد که باعث افزایش گیرایی سخن گردد وشعار گونه وغیر واقعی جلوه نکند.
بخواهد هم از تو پدر کین من         چو بیند که خشت است بالین من

(اغراق در ممکن نبودن رهایی از انتقام پدر)
شود کوه آهن چو دریای آب         اگر بشنود نام افراسیاب
حسن تعلیل

هر گاه شاعر و نویسنده برای موضوعی، دلیلی غیر واقعی وتخیلی، اما دلپذیر و قانع کننده ارائه دهد به حسن تعلیل دست می‌یابد.
تا چشم بشر نبیندت روی         بنهفته به ابر چهر دلبند

(شاعر علت ابر پوش بودن قله دماوند را برای ندیدن او بیان کرده‌است.)

    مثال

تو قلب فسرده ی زمینی ///از درد ورم نموده یک چند

حسن تعلیل:علت برامدگی دماوند اینگونه توجیه شده است که((دماوند))قلب زمین تصور شده است که دردگرفته و از شدت درد ، ورم نموده است

    مثال

خاک بغداد به مرگ خلفا می گرید /// ور نه این شط روان چیست که در بغداد است؟

حسن تعلیل : شاعر علت جاری بودن رود دجله در بغداد را گریستن خاک آن شهر به مرگ خلفا می داند و حال آنکه می دانیم جاری بودن رود در بغداد امری طبیعی است.
مثل

هر گاه شاعر یا نویسنده درسخن خود از «ضرب المثلی» استفاده کند و یا بخشی از سخن او آنقدر معروف باشد که به عنوان ضرب المثل به کار رود، آن بخش از کلام دارای آرایه مثل است.
بی گمان دیوار طبع پست خاک‌آلود ماست         گر بود کوتاهتر دیواری از دیوار ما
آنکس که بدم گفت بدی سیرت اوست         وانکس که مرا گفت نکو خود نیکوست
حال متکلم از زبانش پیداست         از کوزه همان برون تراود که در اوست

م*مثال
زی تیر نگه کرد و پر خویش بر ان دید         گفتا زکه نالیم که از ماست که بر ماست

مثل(از ماست که بر ماست)
تمثیل

هر گاه برای تاًیید یا روشن شدن مطلبی (معمولاً پیچیده) آن را به موضوعی ساده تر تشبیه کنیم یا برای اثبات موضوعی نمونه‌ای بیاوریم آرایه تمثیل را به کار گرفته‌ایم.
من اگر نیکم اگر بد تو برو خود را باش         هر کسی آن درود عاقبت کار که کشت

(حافظ خطاب به زاهدان و واعظان می‌گوید که من اگر خوب یا بد هستم ربطی به شما ندارد و شما همان بهتر که مراقب اعمال خود باشید، همچنان که هر کسی هنگام درو آنچه را که خود کاشته‌است برداشت می‌کند. شاعر برای درستی گفته خود در مصراع نخست، در مصراع دوم موضوعی ساده را که درستی آن بر همه آشکار است به عنوان نمونه‌ای برای ان ذکر می‌کند.)
اسلوب معادله

هرگاه شاعر بیتی بسراید که با عوض کردن جای مصراع اول و مصراع دوم خللی در مفهوم بیت ایجاد نشود و بیت دوم مصداقی برای بیت اول باشد، به آن آرایهٔ اسلوب معادله گویند. صائب تبریزی از جمله شاعرانی است که اسلوب معادله را به عنوان یک عنصر اصلی در اشعار خویش قرار داده‌است.

    مثال

دود اگر بالا نشیند کسر شأن شعله نیست /// جای چشم، ابرو نگیرد، گرچه او بالاتر است

    مثال

عیب پاکان زود بر مردم هویدا می شود /// موی اندر شیر خالص زود پیدا می شود

    مثال

پرده ی شرم است مانع در میان ما و دوست /// شمع را فانوس از پروانه می سازد جدا

    مثال

محرم این هوش جز بی هوش نیست /// مر زبان را مشتری جز گوش نیست

    مثال

پیشانی عفو تو را پرچین نسازد جرم ما /// ایینه کی برهم خورد از زشتی تمثال ها

    مثال

ای دوست دزد حاجب و درمان نمی‌شود /// گرگ سیه روز سگ چوپان نمی‌شود
تشبیه

یعنی مانند کردن چیزی به چیز دیگر که به جهت داشتن صفت یا صفاتی با هم مشترک باشند .

هر تشبیه دارای چهار رکن یا پایه است :

۱- مشبه : کلمه ای که آن را به کلمه ای دیگر تشبیه می کنیم .

۲- مشبه به : کلمه ای که کلمه ی دیگر به آن تشبیه می شود .

۳- ادات تشبیه : کلمات یا واژه هایی هستند که نشان دهنده ی پیوند شباهت می باشند و عبارتنداز : همچون، چون، مثل، مانند، به سان، شبیه، نظیر، همانند، به کردار و ... .

۴- وجه شبه : صفت یا ویژگی مشترک بین مشبه و مشبه به می باشد . ( دلیل شباهت )

مثال : علی مانند شیر شجاع است . به ترتیب: مشبه (علی)؛ ادات تشبیه(مانند)؛ مشبه به(شیر)؛ وجه شبه(شجاع) اگر تشبیهی ادات تشبیه داشته باشد تشبیه را مرسل میگویند.
مجاز

به کار رفتن واژه‌ای به جای واژه دیگر مجاز نام دارد. هیچ گاه چنین امری ممکن نیست مگرآنکه میان آن دو واژه در خارج از کلام رابطه‌ای بر قرار باشد. برای مثال: آن قدر گرسنه‌ام که می‌توانم تمام ظرف را بخورم. رابطه‌ای میان دو واژه‌ای ظرف و غذا در این عبارت است.

ماه دشت لاله ها را روشن کرده است ( ماه : مجاز از نور ماه است )
استعاره

هر گاه واژه‌ای به دلیل شباهتی که با واژه دیگر دارد به جای آن به کار رود استعاره پدید می‌آید.(همچنین بیان امری نا شناخته بر حسب امر شناخته شده.)در واقع استعاره نوعی از تشبیه است که یکی از ادات تشبیه در ان ذکر نشده باشد(یا مشبه یا مشبه به ذکر نشده باشد)

بر کشته‌های ما جز باران رحمت خود مبار.(کشته‌ها به کسر«ک») در این عبارت رحمت خدا به باران مانند شده‌است. روشن است که در این عبارت، منظور از کشته‌ها معنایی لفظی آن نیست بلکه مقصود اعمال بندگان است.

مثال: هرچه خواهی در سوادش رنج برد تیغ صرصر خواهش حالی سترد----> تیغ صرصر استعاره از باد
کنایه

به جملات زیر توجه کنید تنها همان رتبه های بالا را وعده بگیر و مابقی را نقداً خط بکش با حال استیصال پرسیدم پس چه خاکی بر سرم بریزم؟ در جمله های بالا دو عبارت مشخص شده دارای دو معنی نزدیک و دور هستند اما معنی دور ان ها مورد نظر است . خط بکش در اصطلاح یعنی نادیده بگیر و چه خاکی به سرم بریزم یعنی چه کار باید بکنم در جمله های ذکر شده این معانی دور مورد نظر است و معانی نزدیک و واقعی مقصود نویسنده را نمی‌رساند و به این کار برد کنایه می گویند[۱] مثال هنوزم از دهانت بوی شیر می اید : بوی شیر کنایه از خردسال بودن هست
تشخیص (جان بخشی)

هر گاه صفات انسان را به غیر جاندار ربط بدیم از تشخیص استفاده کردیم مثال: من این کتاب را می خوانم این کتاب من را به خواندنش دعوت می کند
حس‌آمیزی

هر گاه موضوعی را که مربوط به یکی از حواس است. به چیزی نسبت دهیم که با ان حس قابل احساس نباشد، آرایه حس آمیزی آفریده می‌شود که در زبان روزمره نیز کم کاربرد نیست.

طعم پیروزی را چشید.

در این عبارت «مزه» که مربوط به حس چشایی است به پیروزی نسبت داده شده‌است. اما پیروزی با حس چشایی قابل احساس نیست.

حقیقت تلخ است.

در این عبارت {تلخی} که مربوط به حس چشایی است به حقیقت نسبت داده شده است. اما حقیقت با حس چشایی قابل احساس نیست.

تضاد

در منطق، دو قضیه را متضاد گویند که صدق هر دو محال ولی کذب آن دو جایز باشد، و آن در صورتی است که موضوع و محمول دو قضیّه یکی باشد و هر دو قضیه کلیه باشند، اما یکی موجبه کلیه باشد و دیگری سالبه کلیه.
در ادبیات

و اما در ادبیات؛ تضاد از آرایه‌های ادبی است و به معنی آوردن دو کلمه با معنی متضاد است در سخن برای روشنگری، زیبایی ولطافت آن. تضاد قدرت تداعی دارد و از این رو سبب تلاش ذهنی می‌شود. تضاد در شعر و نثر به کار می‌رود؛ و خاص ادبیات فارسی نیز نیست. با این حال نمونه‌هایی از تضاد در اشعار فارسی، به ویژه شعر صائب تبریزی و سعدی وجود دارد. بیت زیر از سعدی نمونه‌ای از تضاد در ادب فارسی است:
بگویم تا بداند دشمن و دوست         که من مستی و مستوری ندانم