دانشگاه آزاد اسلامی

دانشگاه آزاد اسلامی سامانه‌ای دانشگاهی در ایران و خارج ازایران است و از بزرگ‌ترین مراکز آموزشی در ایران است که کار خود را در ۱۰ مرداد ۱۳۶۱ آغاز کرد.

این دانشگاه بر پایه رنکینگ بین‌المللی URAP با رتبه ۲۲۶[۱] در دنیا و رتبه ۲[۲] در ایران بعد از دانشگاه تهران، از معتبرترین دانشگاه‌ها در ایران محسوب می‌شود. این نظام رتبه‌بندی بر اساس میزان تولیدات علمی کار می‌کند و دانشگاه آزاد به صورت یک مجموعه واحد (نه یکایک واحدها به صورت جداگانه) در آن شرکت نموده است.

محتویات

    ۱ آمار تعداد دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی
    ۲ آمار اعضای هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی
    ۳ رتبه علمی واحدهای دانشگاه آزاد اسلامی
    ۴ واحدهای جامع
    ۵ تاریخچه و بنیانگذاری
        ۵.۱ دانشگاه آزاد ایران
        ۵.۲ دانشگاه آزاد اسلامی
    ۶ وضعیت کنونی
        ۶.۱ اداره دانشگاه
        ۶.۲ سومین دانشگاه جهان از دیدگاه شمار دانشجو
        ۶.۳ آمارهای کلی
        ۶.۴ جایگاه دانشگاه آزاد در رتبه بندی سایمگو سال ۲۰۱۴ در جهان
        ۶.۵ مراکز پژوهشی
        ۶.۶ بودجه پژوهشی
        ۶.۷ تولیدات علمی
        ۶.۸ مجلات علمی
        ۶.۹ باشگاه پژوهشگران و نخبگان جوان
        ۶.۱۰ کسب مقام در مسابقات جهانی
        ۶.۱۱ قبولی در مقاطع بالاتر
        ۶.۱۲ انجمن‌های دانشجویی
        ۶.۱۳ فعالیت‌های ورزشی
        ۶.۱۴ رسانه
        ۶.۱۵ مناطق دانشگاه آزاد
    ۷ بحث ادغام‌ و تجمیع
        ۷.۱ ادغام واحدها و پردیس‌های علوم تحقیقات
        ۷.۲ ادغام واحدها و مراکز به علت زیان ده بودن
        ۷.۳ تجمیع واحدهای استان ها
        ۷.۴ تجمیع واحدهای کاردانی دانشگاه آزاد اسلامی در سازمان سما
    ۸ منابع مالی
    ۹ نظرات منتقدان
    ۱۰ جستارهای وابسته
    ۱۱ پانویس
    ۱۲ منابع
    ۱۳ پیوند به بیرون

آمار تعداد دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی

بر طبق آخرین آمار تعداد دانشجویان که مربوط به سال تحصیلی ۹۱-۹۰ می‌باشد، تعداد دانشجویان به شرح زیر است[۳]:
کاردانی     کارشناسی     کارشناسی ارشد     دکتری حرفه‌ای     دکتری تخصصی     جمع
۳۳۷۶۹۳     ۱۰۲۲۸۱۷     ۱۹۸۳۳۴     ۱۰۰۸۵     ۷۳۲۰     ۱۵۷۶۳۴۹
آمار اعضای هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی

بر طبق آخرین آمار، تعداد اعضای هیات علمی تا پایان سال تحصیلی ۹۱-۹۰ به شرح زیر است[۴]:
استاد     دانشیار     استادیار     مربی     مربی آموزشیار     جمع
۵۷۶     ۸۸۳     ۸۱۵۰     ۱۹۹۷۱     ۵۰۲     ۳۰۰۸۳

لازم است ذکر شود که تا این سال (سال تحصیلی ۹۱-۹۰) تعداد اعضای هیات علمی دانشگاه‌های دولتی ۱۸۲۸۲، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی ۱۲۶۷۲، پیام نور ۲۸۲۹، موسسات آموزش عالی غیردولتی غیرانتفاعی ۲۲۳۴، وزارت آموزش و پرورش ۱۳۴ و دانشگاه فنی و حرفه‌ای ۸۰ نفر بوده است که بنابراین دانشگاه آزاد اسلامی بزرگترین جامعهٔ متشکل از اعضای هیات علمی را دارد.[۵]

در حال حاضر (مهرماه ۱۳۹۳)، ۱۲ هزار نفر استادیار در دانشگاه آزاد اسلامی مشغول فعالیت هستند.[۶]
رتبه علمی واحدهای دانشگاه آزاد اسلامی

براساس رتبه بندی ۲۰۱۴ موسسه سایماگو که براساس اطلاعات سایت علمی اسکوپوس رتبه بندی صورت گرفته است، رتبهٔ علمی واحدهای دانشگاه آزاد اسلامی به شرح زیر است:[۷]
لازم است ذکر شود سایماگو نظامی است که دانشگاه‌ها و موسسات تحقیقاتی جهان را بر اساس عملکرد پژوهشی در قالب مقالاتی که در نشریات معتبر بین‌المللی چاپ می‌شود (مدارک منتشر شده در نشریات علمی نمایه شده در پایگاه اسکوپوس) ارزیابی و رتبه بندی می‌کند.[۸]
نام واحد دانشگاهی     رتبه در جهان     رتبه در ایران     رتبه در بین واحدهای دانشگاه آزاد اسلامی [۹]
علوم و تحقیقات     ۶۳۸     ۷     ۱
تهران جنوب     ۲۱۹۰     ۳۹     ۲
کرج     ۲۲۲۰     ۴۰     ۳
تبریز     ۲۲۲۰     ۴۱     ۴
مشهد     ۲۲۵۲     ۴۴     ۵
قزوین     ۲۳۶۸     ۵۰     ۶
تهران شمال     ۲۴۹۹     ۵۴     ۷
اراک     ۲۵۳۳     ۵۷     ۸
تهران مرکز     ۲۵۶۰     ۵۸     ۹
نجف آباد     ۲۵۶۲     ۵۹     ۱۰
شهر ری     ۲۶۸۴     ۷۲     ۱۱
ساوه     ۲۶۸۸     ۷۳     ۱۲
اردبیل     ۲۷۱۳     ۷۵     ۱۳
خوراسگان     ۲۷۳۸     ۷۸     ۱۴
قائم شهر     ۲۷۷۷     ۸۰     ۱۵
یزد     ۲۸۲۵     ۸۵     ۱۶
لاهیجان     ۲۸۵۵     ۸۸     ۱۷
ورامین     ۲۸۵۶     ۸۹     ۱۸
مرودشت     ۲۸۵۹     ۹۰     ۱۹
علوم تحقیقات آیت الله آملی (در حال حاضر با واحد آیت الله آملی تجمیع شده است)     ۲۸۷۱     ۹۱     ۲۰
شهرکرد     ۲۸۷۴     ۹۲     ۲۱
زنجان     ۲۸۷۶     ۹۳     ۲۲
کرمانشاه     ۲۸۷۷     ۹۴     ۲۳
شهرضا     ۲۸۷۸     ۹۵     ۲۴
اسلامشهر     ۲۸۸۱     ۹۶     ۲۵
تاکستان     ۲۸۸۹     ۹۷     ۲۶
شیراز     ۲۸۹۱     ۹۸     ۲۷
ساری     ۲۸۹۲     ۹۹     ۲۸
شاهرود     ۲۸۹۶     ۱۰۱     ۲۹
اهر     ۲۹۰۰     ۱۰۲     ۳۰

براساس رتبه بندی ۲۰۱۴ موسسه وبومترکس نیز که براساس وب سنجی صورت می پذیرد، رتبهٔ علمی واحدهای دانشگاه آزاد اسلامی به شرح زیر است:[۱۰]
نام واحد دانشگاهی     رتبه در جهان     رتبه در ایران     رتبه در بین واحدهای دانشگاه آزاد اسلامی
علوم و تحقیقات     ۱۸۳۴     ۲۰     ۱
کرج     ۲۱۸۲     ۲۴     ۲
مشهد     ۲۵۲۲     ۴۰     ۳
تهران جنوب     ۳۳۳۸     ۴۷     ۴
خوراسگان     ۳۷۳۶     ۶۲     ۵
کرمانشاه     ۳۸۶۵     ۶۶     ۶
تهران مرکز     ۳۸۷۴     ۶۷     ۷
نجف آباد     ۳۹۵۴     ۶۹     ۸
ساوه     ۴۱۲۲     ۷۲     ۹
مرودشت     ۴۶۳۵     ۸۱     ۱۰
تبریز     ۵۴۲۰     ۹۳     ۱۱
شهرضا     ۵۶۹۵     ۹۸     ۱۲
شهرکرد     ۵۷۸۹     ۱۰۱     ۱۳
گرمسار     ۵۸۸۵     ۱۰۲     ۱۴
تهران شمال     ۶۰۳۳     ۱۰۶     ۱۵
شهرری     ۶۰۶۹     ۱۰۷     ۱۶
قزوین     ۶۲۷۰     ۱۰۸     ۱۷
سنندج     ۶۹۳۵     ۱۱۳     ۱۸
اراک     ۷۰۲۵     ۱۱۵     ۱۹
واحدهای جامع

درجه جامع در دانشگاه آزاد اسلامی بالاترین رتبه ای است که به واحدهای پیشرو از طرف سازمان مرکزی داده می شود. در حال حاضر 46 واحد از حدود 450 واحد و مرکز دانشگاه آزاد اسلامی حائز این درجه هستند.[۱۱]

    اردبیل
    ارومیه
    اهواز
    ایلام
    بجنورد
    بروجرد
    بندرعباس
    بوشهر
    بیرجند
    چالوس
    خرم آباد
    دامغان
    رشت
    رودهن
    زاهدان
    زنجان
    ساری
    ساوه
    سمنان
    سنندج
    شاهرود
    شوشتر
    شهرقدس
    شهرکرد
    قم
    کرمان
    کرمانشاه
    گرگان
    نیشابور
    ورامین
    همدان
    یاسوج
    یزد
    اراک
    تبریز
    تهران پزشکی
    تهران علوم و تحقیقات
    تهران جنوب
    تهران شمال
    تهران مرکزی
    خوراسگان
    شیراز
    قزوین
    کرج
    مشهد
    نجف آباد

تاریخچه و بنیانگذاری
دانشگاه آزاد ایران

دانشگاه آزاد ایران فعالیت خود را در دههٔ ۱۳۵۰ با مدیریت عبدالرحیم احمدی و معاونت شاهرخ مسکوب آغاز کرده بود و در سال ۱۳۵۵ تعدادی از فارغ التحصیلان ممتاز کشور را با بورس تحصیلی به دانشگاه‌های ممتاز جهان اعزام کرد تا فعالیت خود را با کادری نخبه آغاز کند. پذیرش دانشجو در این دانشگاه در ۱۳۵۷ به طور محدود آغاز شد و فعالیت آن با درگرفتن انقلاب اسلامی و رویدادهای پس از آن و نهایتاً انقلاب فرهنگی به‌کلی متوقف شد.[۱۲][۱۳] برنامهٔ درسی این دانشگاه متفاوت از دانشگاه‌های دیگر بود. برنامه‌های این دانشگاه بر پایهٔ آموزش از راه دور قرار داشت. بر این اساس دانشگاه آزاد ایران اقدام به تهیهٔ کتاب‌های بسیار با طرح و اندازه واحد و نیز فیلم‌های آموزشی و نوارهای صوتی نمود.[۱۴]
دانشگاه آزاد اسلامی
این نگاره در روز ۱۰ مرداد ۱۳۹۰ برابر با بیست و نهمین سالروز بنیانگذاری دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی گرفته شده است.

دو سال پس از انقلاب فرهنگی ایران در اردیبهشت ۱۳۶۱ به پیشنهاد هاشمی رفسنجانی و با حمایت روح‌الله خمینی دانشگاه آزاد اسلامی تاسیس شد. برخی از رجال سیاسی ارشد جمهوری اسلامی از جمله احمد خمینی و هاشمی رفسنجانی عضو هیأت امنای آن بوده‌اند.

جاسبی ابتدا پیشنهاد خود را با هاشمی رفسنجانی در میان گذاشته و هاشمی در خطبه‌های نماز جمعه دربارهٔ دانشگاه در شرف تاسیس چنین گفت:

    یکی از طرق این است که از همین امسال در هر جا که دستمان رسید و شاید کم‌کم به روستا هم بکشد - البته به شهرهای کوچک به آسانی می‌رسد - مراکزی درست کنیم به نام دانشگاه آزاد اما نه دانشگاه آزاد رژیم گذشته، دانشگاه آزاد واقعی که مواد تحصیلی دانشگاهی را با روش تحصیلی که در حوزه‌های علمیه علوم دینی می‌خوانند، خوانده شود. امروز اگر یک دانشجو در سال به خاطر فضای دانشگاه و اساتید زیاد، کارمندان مؤسسه، وزارت علوم، آزمایشگاه‌ها و سایر چیزها، ده‌ها هزار تومان، صدها هزار تومان خرجش است، یک طلبه وقتی درس می‌خواند تقریباً هیچ خرجی ندارد و آن خرج‌هایی هم که دارد، خودش در یکی دو ماهی که می‌رود برای تبلیغ برمی‌گرداند و به مدرسه می‌آورد. اصلاً مدارس و خیلی چیزهای دیگر را پول‌هایی که طلبه‌ها به عنوان سهم امام، خمس و انفاقات از روستاها برمی‌گردانند، اداره می‌کنند. اصلاً مراجع با این پول‌ها اداره می‌شوند.[نیازمند منبع]

چهار ماه بعد هاشمی رفسنجانی به‌عنوان رئیس شورای موقت دانشگاه و طی حکمی با سربرگ مجلس، عبدالله جاسبی را به ریاست موقت دانشگاه منصوب نمود. هیات موسس دانشگاه شامل علی خامنه‌ای (رئیس جمهور وقت)، اکبر هاشمی رفسنجانی (رئیس مجلس وقت)، میرحسین موسوی (نخست وزیر وقت)، احمد خمینی (فرزند و رئیس دفتر خمینی) و عبدالله جاسبی تشکیل جلسه داده و جاسبی را به ریاست دانشگاه منصوب کرد.

اولین واحد دانشگاهی در شهرستان‌ها، واحد تبریز بود که دکترکریم زارع در سال‌های ۶۱ تا ۶۳ به عنوان نخستین رئیس دانشگاه آزاد اسلامی در شهرستان‌ها، ریاست آن را به عهده داشت.[۱۵] اولین آزمون ورودی دانشگاه در اسفند ۶۱ با شرکت ۳۲ هزار داوطلب در امام شهر (شاهرود)، اهواز، تبریز، تهران، رشت، زاهدان، کرمان، مشهد و یزد برگزار شد و حدود ۳ هزار نفر در رشته‌های راه و ساختمان، برق، مکانیک، فیزیک، ریاضی، شیمی، صنایع فلزی، نساجی و حسابداری پذیرفته شدند.[۱۶] هاشمی رفسنجانی رئیس هیئت امنای این دانشگاه، آن‌را از افتخارات و تجربه‌های موفق پس از انقلاب می‌داند.[۱۷]
وضعیت کنونی
اداره دانشگاه
جاسبی نخستین رئیس دانشگاه آزاد

اعضای هیأت مؤسس دانشگاه علی‌اکبر هاشمی رفسنجانی (رئیس) عبدالله جاسبی، عبدالکریم موسوی اردبیلی، میرحسین موسوی و احمد خمینی بودند. پس از مرگ احمد خمینی حسن خمینی جانشین وی در هیات موسس شد. در سال ۱۳۸۹ نیز شورای انقلاب فرهنگی با تغییر اساسنامه دانشگاه تعداد اعضا را به ۹ نفر افزایش و حسن حبیبی، علی‌اکبر ولایتی، محسن قمی و حمید میرزاده را به هیات موسس افزود.[۱۸] که پس از فوت حسن حبیبی و تصویب هیئت موسس و شورایعالی انقلاب فرهنگی علی اکبر ناطق نوری جایگزین او گردید.

هیات امنا که عالی‌ترین مرجع تصمیم گیری در مورد این دانشگاه است تشکیل شده از: سه نفر از اعضای هیئت مؤسس که حتماً یک نفر از آنها روحانی باشد (در حال حاضر: اکبر هاشمی رفسنجانی، سید حسن خمینی، عبدالله جاسبی)،[۱۹][۲۰] رئیس دانشگاه (حمید میرزاده)، وزیر بهداشت (سید حسن قاضی‌زاده هاشمی) و نماینده وزیر علوم (سعدالله نصیری قیداری)، رئیس نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها (محمد محمدیان)، سه نفر از اعضای هیئت علمی تمام‎وقت دانشگاه‌ها در مرتبه دانشیاری و یا بالاتر که هیچ‎گونه سمت مدیریتی و حکومتی غیر از تدریس و پژوهش نداشته باشند به تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی (بهمن یزدی، فریدون عزیزی، فرهاد دانشجو)

این دانشگاه عضو اتحادیه دانشگاه‌های جهان اسلام است و عبدالله جاسبی نیز رئیس این اتحادیه می‌باشد.

مدیریت دانشگاه آزاد اسلامی توسط ریاست عالیه آن انجام می‌شود. ریاست عالیه دانشگاه آزاد اسلامی توسط هیات امناء تعیین می‌گردد. دانشگاه آزاد اسلامی همانند دیگر مؤسسات آموزشی در ایران، زیر نظر شورای عالی انقلاب فرهنگی فعالیت می‌کند. نوع مدرک اعطایی به فارغ‌التحصیلان این دانشگاه، به صورت مستقل و از طرف دانشگاه آزاد اسلامی اعطا می‌گردد (با قید محل تحصیل).

ریاست این دانشگاه از از اسفند ۱۳۹۰ پس از کش و قوس‌های طولانی از طرف شورای عالی انقلاب فرهنگی به فرهاد دانشجو داده شد. اکبر هاشمی رئیس هیات امنای دانشگاه آزاد از امضایی حکم فرهاد دانشجو امنتناع ورزید و بنا به قانون به رئیس جمهور واگذار شد و ریاست جمهوری امضای حکم را به وزیر علوم تفوض کرد، وزیر علوم حکم ریاست دانشگاه آزاد را امضا کرد. فرهاد دانشجو تا ۲۷ شهریور ۱۳۹۲ رئیس دانشگاه آزاد بود و در این تاریخ با رأی اکثریت اعضای هیئت امنای دانشگاه، حمید میرزاده، جایگزین وی گردید و ریاست دانشگاه آزاد اسلامی را برعهده گرفت.
سومین دانشگاه جهان از دیدگاه شمار دانشجو

ده دانشگاه نخست جهان از دیدگاه شمار دانشجو عبارتند از:[۲۱]

    دانشگاه ایندرا گاندی در هندوستان
    دانشگاه علامه اقبال در پاکستان
    دانشگاه آزاد اسلامی در ایران
    دانشگاه آنادولو در ترکیه
    دانشگاه ملی بنگلادش
    دانشگاه آزاد بنگلادش
    دانشگاه رام خام هائنگ در تایلند
    دانشگاه ایالتی اوهایو در آمریکا
    دانشگاه آزاد امبدکار در هند
    دانشگاه ایالتی نیویورک در آمریکا
    دانشگاه ایالتی کالیفرنیا در آمریکا
    دانشگاه دهلی در هند

آمارهای کلی

تاکنون ۲،۴۰۰،۰۰۰ نفر از این دانشگاه فارغ‌التحصیل شده و ۱،۳۵۰،۰۰۰ دانشجو در آن مشغول تحصیل هستند و حدود ۳۴،۰۰۰ عضو هیات علمی و ۳۱،۰۰۰ نفر پرسنل در آن مشغول کار هستند. این افراد در ۳۵۷ واحد و مرکز دانشگاهی و در فضایی حدود ۱۴،۰۰۰،۰۰۰ متر مربع فضای آموزشی و رفاهی مشغول به تحصیل یا کار هستند. دانشگاه همچنین دارای ۶۰۰ مدرسه با حدود ۶۰،۰۰۰ دانش آموز است در حال حاضر ۱۰ مجمتع بیمارستانی این دانشگاه در حال فعالیت هستند و ۱۰ مجتمع بیمارستانی دیگر نیز به زودی به این مجموعه اضافه خواهند شد. این دانشگاه عهده دار ۶۰ درصد بار آموزش عالی در حوزه‌های مختلف و بیش از ۴۰ درصد بار آموزش پزشکی کشور است. حوزه علوم پزشکی دانشگاه آزاد اسلامی دارای ۸۶ واحد دانشگاهی، هزار و ۸۰۶ عضو هیات علمی، ۶۱ هزار دانشجو در مقاطع مختلف تحصیلی، ۵۱ رشته دانشگاهی، هزار و ۵۰۰ تخت بیمارستانی در ۱۰ بیمارستان کشور و ۱۳ مجله علوم پزشکی است.[۲۲]
جایگاه دانشگاه آزاد در رتبه بندی سایمگو سال ۲۰۱۴ در جهان

سرپرست پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) گفت: وضعیت ۱۰۲ دانشگاه ایرانی در سه حوزه پژوهش، نوآوری و وب سایت در میان بیش از ۵ هزار موسسه تحقیقاتی و دانشگاهی دنیا اعلام شد. در این رتبه بندی دانشگاه‌های مختلفی در دنیا در صدر هر کدام از حوزه‌ها قرار گرفته‌اند.[۲۳]

در حوزه نوآوری و شاخص تاثیر فناورانه

دانشگاه آزاد اسلامی واحد قزوین رتبه دوم در کشور و ۳۲۸ در جهان

در حوزه پژوهش و شاخص برونداد

دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم تحقیقات (مجموعه واحدها) رتبه هفتم در کشور و ۶۳۸ در جهان

در حوزه پژوهش و شاخص استعداد علمی

دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم تحقیقات (مجموعه واحدها) رتبه سوم در کشور و ۴۵۸ در جهان

دانشگاه آزاد در سال ۹۱ رتبه بندی نشده!
مراکز پژوهشی

در حال حاضر دانشگاه آزاد اسلامی دارای ۲۸ مرکز و پژوهشکده می‌باشد. برخی از مراکز مهم تحقیقاتی عبارتند از: مرکز تحقیقات مکاترونیک MRL(واحد قزوین)، مرکز تحقیقات مهندسی مکانیک و خودرو (واحد قزوین)، مرکز تحقیقات صنعت ساختمان و بتن (واحد قزوین)، مرکز تحقیق و توسعه علوم کامپیوتر CSRDL(واحد قزوین)، مرکز تحقیقات مرکز تحقیقات فیزیک پلاسما، مرکز عالی بین‌المللی تحقیقات بین رشته‌ای (CEIS)، مرکز مطالعات استراتژیک، مرکز تحقیقات گیاهان دارویی اردبیل، مرکز مطالعات و تحقیقات محیط زیست و انرژی (CEEVS)، مرکز تحقیقات باستان‌شناسی (واحد ابهر)، مرکز تحقیقات تهران پزشکی، مرکز تحقیقات شیر و فرآورده‌های آن (واحد کرج)، مجتمع آزمایشگاهی و مزارع تحقیقاتی (واحد بروجرد)، مرکز تحقیقات کشاورزی (واحد دامغان) مزارع آموزش تحقیقاتی و گلخانه‌ای (واحد جیرفت)، مزارع آموزشی و تحقیقاتی (واحد رودهن).
بودجه پژوهشی

بودجه پژوهشی دانشگاه از سال ۱۳۷۵ با یک درصد شهریه دریافتی ۳۴ درصد در هر سال برخوردار بوده و به ۳۷۲ میلیارد ریال در سال ۱۳۸۴ افزایش یافته است. همچنین درصد بودجه هزینه شده در امر پژوهش به کل بودجه اختصاص یافته به پژوهش در سال اول فقط حدود ۱۲ درصد بود، با روندی افزایشی با درصد جذبی حدود ۴۰ درصد در سال ۱۳۸۴ به حدود ۲۳۵ میلیارد ریال افزایش یافته است.[۲۴]
تولیدات علمی

طبق آخرین آمار دریافت شده از پایگاه Scopus، در پنج ماه اول سال ۲۰۰۹ دانشگاه آزاد با ۱۰۷۹ مقاله در سطح کشور موفق به کسب رتبه اول در تولید مقالات علمی شده است.

به طور کلی توسط این دانشگاه تاکنون ۱۴۵۵ کتاب تالیف، ۳۹۱ کتاب ترجمه، ۳۳۶۷ مقاله در نشریات ISI و ۴۹۸۲ مقاله در نشریات علمی-پژوهشی منتشر شده است.[۲۵]

طبق آمار سال ۱۳۸۴ تعداد ۹۷۰ مقاله ISI و ۱۹۲۰ مقاله علمی-پژوهشی و ۲۳۰۰ مقاله نیز در کنفرانس‌های خارجی، توسط این دانشگاه منتشر شده است. ۳۲۱۲ طرح تحقیقاتی اجرا شده و ۳۰۹۸ طرح تحقیقاتی نیز در حال اجرا بوده است. تعداد ۳۳۲ عنوان اختراعات و ابداعات دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی نیز به ثبت رسیده‌اند که که برخی از آنان موفق به دریافت جوایز بین‌المللی گردیده‌اند.[۲۴]
مجلات علمی

دانشگاه آزاد دارای ۱ مجله ISI و ۹۴ مجله علمی و پژوهشی و ۳ مجله علمی ترویجی و ۱۳۶ مجله علمی عمومی است.[۲۶]
باشگاه پژوهشگران و نخبگان جوان

باشگاه پژوهشگران جوان دانشگاه آزاد اسلامی با ۱۸۰ دفتر و ۵ شعبه در تمام استان‌های کشور فعال است.[۲۴] از ابتدای تاسیس باشگاه تا کنون ۵۴هزار نفر جذب شده‌اند.[۲۷] با شروع ریاست دکترکریم زارع فعالیت‌های باشگاه افزایش چشمگیری داشت. ابتدا نام این مجموعه از «باشگاه پژوهشگران جوان» به «باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان» تغییر یافت. جهت گیری باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان در دوره جدید حیات خود در راستای توجه به پتانسیل‌های جهان اسلام و حضور نخبگان در حل مشکلات جامعه قرار گرفت و فعالیت‌های آن در این مسیر افزایش یافت.[۲۸] رونمایی ۱۲ طرح باشگاه پژوهشگران در مجلس شورای اسلامی موجب شد با تصویب نمایندگان مجلس در بودجه سال ۹۲ نام بنیاد ملی نخبگان و نام باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان در کنار هم آورده شود و این به معنای برخورداری و بهره‌مندی باشگاه پژوهشگران از تمام کمک‌هایی است که به بنیاد ملی نخبگان ارائه می‌شود.[۲۹] دکترکریم زارع اعلام نمود که با تصویب نمایندگان مردم در مجلس شورای اسلامی مبلغ ۲۰۰ میلیون تومان به حساب باشگاه واریز شده است.[۳۰] با پیگیری‌های ریاست باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان، قرارداد مرکز پردیس تحقیقاتی پژوهشگران جوان و نخبگان (شهر دانایی) با همکاری شورای اسلامی شهر و شهرداری رودهن منعقد و مقرر شد برای تأسیس دفتر شهر دانایی قطعه زمینی به مساحت ۳۰۰۰ مترمربع در جنب سایت دانشگاه آزاد اسلامی رودهن و قطعه زمین دیگری به مقدار تقریبی ده هکتار که قابل توسعه است، به باشگاه اهدا شود. همچنین تاکنون بیش از ۵۰۰ میلیون تومان تشویقی نقدی به مقالات اعضای باشگاه پرداخت شده است.[۳۱] تفاهم نامه همکاری علمی – پژوهشی – فناوری بین مرکز منطقه‌ای اطلاع رسانی علوم و فناوری، پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) و باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان (دانشگاه آزاد اسلامی ایران) در مورخ دوم اردیبهشت ۹۳ منعقد گردید.[۳۲] علاوه بر آن باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان با سازمان پژوهش‌های علمی و صنعتی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، واحد الکترونیکی دانشگاه آزاد اسلامی، پارک علم و فناوری استان آذربایجان شرقی و مرکز علوم و فناوری‌های پیشرفته دانشگاه آزاد اسلامی تفاهم‌نامه منعقد کرده است.[۳۳]
کسب مقام در مسابقات جهانی

    مسابقات روبوکاپ آلمان(۲۰۰۶)
    مسابقات روبوکاپ ژاپن (۲۰۰۵)
    نمایشگاه مخترعات و مبتکران آلمان (۲۰۰۵)
    مسابقات روبوکاپ پرتغال (۲۰۰۴)
    مسابقات روبوکاپ نیوزلند (۲۰۰۴)
    مسابقات بتن آمریکا (۲۰۰۴)
    مسابقات روباتیک آمریکا (۲۰۰۴)
    مسابقات روباتیک شرق کانادا (۲۰۰۴)
    نمایشگاه مبتکران و مخترعان اتریش (۲۰۰۴)
    مسابقات روباتیک کانادا (۲۰۰۳)، مسابقات بتن کانادا (۲۰۰۳)
    مسابقات روبوکاپ ایتالیا (۲۰۰۳)
    مسابقات روبوکاپ پرتغال (۲۰۰۲)
    سومین دوره مسابقات بتن (۲۰۰۵)
    چهارمین دوره مسابقات بتن (۲۰۰۶)
    مسابقات روباتیک کانادا (۲۰۰۵)
    مسابقات و نمایشگاه بین‌المللی اختراعت و ابداعات ژنو (۲۰۰۶)
    مسابقات بتن کشور در واحد یزد (۱۳۸۵)
    مسابقات بهترین رتبه در مقاله نویسی آمریکا (۲۰۰۶)
    اولین دوره مسابقات ربوکاپ آزاد ایران ۲۰۰۶
    دومین دوره مسابقات ربوکاپ آزاد ایران ۲۰۰۷
    سومین دوره مسابقات ربوکاپ آزاد ایران ۲۰۰۸
    چهارمین دوره مسابقات ربوکاپ آزاد ایران ۲۰۰۹
    پنجمین دوره مسابقات ربوکاپ آزاد ایران ۲۰۱۰
    ششمین دوره مسابقات ربوکاپ آزاد ایران ۲۰۱۱
    هفتمین دوره مسابقات ربوکاپ آزاد ایران ۲۰۱۲
    هشتمین دوره مسابقات ربوکاپ آزاد ایران ۲۰۱۳
    نهمین دوره مسابقات ربوکاپ آزاد ایران ۲۰۱۴
    برگزار کننده نه دوره مسابقات ربوکاپ آزاد ایران توسط دانشگاه آزاد اسلامی قزوین و پرافتخارترین تیم دانشجویی درایران

قبولی در مقاطع بالاتر
دانشکده فنی مهندسی واحد علوم تحقیقات تهران

    از کل پذیرفته شدگان در مقطع کارشناسی ارشد (۱۹۵۱۹ نفر)، ۹۵۶۸ آنها از فارغ التحصیلان این دانشگاه بوده‌اند (بر اساس نتایج آزمون سال ۱۳۸۵ دانشگاه آزاد اسلامی). همچنین از ۱۸۲ نفر پذیرفته شده در مقطع دکترای تخصصی، ۹۵ نفر آنها از فارغ التحصیلان این دانشگاه (۵۲ درصد) بوده‌اند.
    در طول ۹ سال متوالی دانشجویان رشته دندانپزشکی دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوراسگان در امتحان جامع وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی قبولی ۱۰۰ درصدی داشته‌اند که در سطح کشور چنین موفقیتی بی نظیر است.
    کسب بیشترین تعداد قبولی در امتحانات تخصصی دستیاری کشور به طوری که ۱۳۴ نفر از دانش آموختگان واحد دندانپزشکی دانشگاه آزاد اسلامی در امتحانات مذکور قبول شده‌اند.
    کسب رتبه اول امتحانات بورد تخصصی کشور در سال ۱۳۸۳ توسط دانش آموختگان دانشگاه آزاد اسلامی (با کسب نمره ۱۰۰ از ۱۰۰).
    کسب رتبه اول امتحانات جامع علوم پایه دندانپزشکی کل کشور در سال‌های مختلف توسط دانش آموختگان دانشگاه آزاد اسلامی و کسب رتبه دوم امتحانات جامع علوم پایه دندانپزشکی کشور توسط دانش آموختگان دانشگاه آزاد اسلامی.[۲۴]

انجمن‌های دانشجویی

هم اکنون ۱۳۴۳ انجمن در حال فعالیت هستند که ۱۱۲۸ عدد از آنها به تصویب رسیده‌اند و بقیه بررسی و گذراندن مراحل تصویب هستند.[۲۴]

در آغاز دهه ۸۰ هجری، عده‌ای از دانشجویان رشته‌های تحصیلی مهندسی عمران و مهندسی صنایع، اقدام به تاسیس انجمن اسلامی دانشجویان پیرو خط امام دانشگاه آزاد اسلامی تهران در این دانشگاه نمودند که در کمتر از ۲ سال پس از اخذ موافقت اصولی این تشکل دانشجوئی، فعالیت آن متوقف شد. این تشکل از آن جهت اهمیت دارد که اولین انجمن اسلامی دانشجویان (بمعنی واقعی کلمه) در دانشگاه آزاد اسلامی بود و توانست در مدت کوتاهی بیش از ۲۰۰۰ عضو جذب کند.[۳۴] انجمن اسلامی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب از 1392/09/09تاسیس شد.این انجمن در مدت کوتاهی توانست پایگاه های خود را در تمامی واحد های تهران جنوب فعال نماید.
فعالیت‌های ورزشی

در بخش مسابقات داخلی دانشگاه با انجام مسابقات گوناگون ورزشی در ۲۷ رشته فعالیت داشته که ۴۰۰،۰۰۰ دانشجو دانشجو در آن شرکت داشته‌اند. لازم است ذکر شود علی رغم موانع متعددی که بر سر راه حضور تیم‌های ورزشی این دانشگاه در مسابقات جهانی وجود داشته است، دانشجویان این دانشگاه توانسته‌اند هر سال در مسابقات جهانی دانشجویان (FISU) مقام‌های متعددی کسب نمایند. بیش از ۷۰ درصد تیم‌های اعزامی ایران به مسابقات مذکور از این دانشگاه بوده است و بیشترین سهم را در کسب مدال‌های مختلف جهانی برای کشور داشته‌اند.

دانشگاه آزاد با در اختیار داشتن ۲،۵۰۰،۰۰۰ مترمربع امکانات ورزشی دارای سرانه فضای ورزشی ۲ مترمربع است. بسیاری از قهرمانان کشور که در این دانشگاه مشغول به تحصیل هستند، توانسته‌اند ۲۸۸ مدال طلا، ۱۸۷ مدال نقره و ۲۳۶ مدال برنز در مسابقات ورزشی بین‌المللی کشور کسب نمایند. دانشگاه آزاد اسلامی در مسابقات بین دانشجویی جهانی (IFISU) -به عنوان تنها نماینده آسیا- شرکت کرد و در میان ۷۰ تیم عنوان نخست را از آن خود کرد.[۲۴]
رسانه

روزنامه آفرینش، هفته‌نامه فرهیختگان و روزنامه شاپرک به صاحب امتیازی عبدالله جعفرعلی جاسبی و خبرگزاری آنا و خبرگزاری ایسکانیوز[۳۵] به این دانشگاه وابسته هستند.
مناطق دانشگاه آزاد

واحدهای دانشگاه آزاد در هفده منطقه به این شرح دسته بندی شده و واحدهای هر منطقه زیر نظر دبیرخانه آن منطقه اداره می‌شوند: منطقه یک: استان فارس، منطقه دو: استان‌های آذربایجان غربی، اردبیل و زنجان، منطقه سه: استان مازندران، منطقه چهار: استان‌های اصفهان و چهارمحال، منطقه پنج: استان‌های مرکزی، همدان و لرستان، منطقه شش: استان خوزستان، منطقه هفت: استان‌های کرمان و یزد، منطقه هشت: واحدهای داخل تهران بزرگ منطقه نه: استان‌های خراسان (شمالی، جنوبی، رضوی) و شهر طبس از استان یزد، منطقه ده: استان‌های سمنان، گلستان، منطقه یازده: استان‌های کردستان، کرمانشاه و ایلام، منطقه دوازده: واحدهای درون استان تهران و خارج از محدوده تهران بزرگ و نیز استان‌های جداشده از تهران (قزوین، البرز و قم)، منطقه سیزده: استان آذربایجان شرقی، منطقه چهارده: استان سیستان و بلوچستان، منطقه پانزده: استان هرمزگان، منطقه شانزده: استان‌های بوشهر و کهگیلویه و بویر احمدمنطقه هفده: استان گیلان [۳۶]
بحث ادغام‌ و تجمیع

در دانشگاه آزاد اسلامی دو نوع ادغام مطرح شده است.
ادغام واحدها و پردیس‌های علوم تحقیقات

در مقطعی دانشگاه آزاد اسلامی با یک بحران مواجه شد، بحران دولت با دانشگاه آزاد اسلامی که نه رشته‌ای برای دانشگاه آزاد اسلامی تصویب می‌شد و نه همکاری با آن می‌شد. در این شرایط مدیریت دانشگاه و هیئت امنای وقت دانشگاه واکنشی را تدارک دید که آن تدبیر تصویب و تاسیس شعب علوم وتحقیقات بود. مانند دانشگاه‌های دولتی که برای دانشگاه‌های خود پردیس و شعب ایجاد کرده بودند. دانشگاه آزاد اسلامی نیز امکان استفاده کرد واین منجر به تاسیس ۴۱ شعبه علوم وتحقیقات در سطح کشور شد. در هر مرکز استان یک شعبه علوم وتحقیقات در نظر گرفته شد. البته در برخی استان‌ها دو شعبه تاسیس شد. رشته‌هایی در این شعبه‌ها ایجاد شد که از سرریز علوم وتحقیات در آن شهر دانشجو گرفته می‌شد. برنامه این بود که شعب بتوانند مجوز موافقت اصولی تاسیس بگیرند ولی از این ۴۱ شعبه فقط ۸ شعبه توانستند مجوز دریافت نمایند. آن شعبی که مجوز مستقل داشتند با عنوان واحد و آنهایی که مجوز نداشتند با عنوان پردیس شناخته می‌شدند. وزارت علوم ضرب العجلی را تعیین کرد که تا مهر ماه ۹۳ هر واحدی که نتواند موافقت اصولی دریافت کند، منحل می‌شود وهمین طور رشته‌هایی که دانشجو گرفته می‌شد مقرر شد تا مهر ماه ۹۳به تصویب نهایی وزارت علوم برسند ودر غیر انصورت منحل بشوند. بعد از روی کار آمدن دولت یازدهم طی توافق وزارت علوم و دانشگاه آزاد اسلامی قرار شد این شعب و واحدهای علوم وتحقیقات با واحدهای مجاور ادغام بشوند و رشته‌ای حذف نشود و به دانشجویان و رشته‌های شعب علوم تحقیقات به واحدهای مادر دانشگاه آزاد اسلامی هر استان انتقال یابد.[۳۷]
ادغام واحدها و مراکز به علت زیان ده بودن

طبق آخرین بحث‌های صورت گرفته، برای توسعه کیفیت دانشگاه آزاد اسلامی، واحدهایی که از نظر کیفیت دارای استاندارد مطلوب نیستند و فضای آموزشی مناسب را ندارند در واحدهای مادر تجمیع می‌شوند.[۳۸] تعداد واحدهای زیان ده در شهریور ۹۲، ۲۳۵ واحد بوده است که این تعداد به ۱۷۱ واحد در اسفند ۹۲ کاهش یافته است.[۳۹] به علت زیان ده بودن برخی از واحدها با تصویب هیات امنای دانشگاه آزاد اسلامی، ادغام واحدها و مراکز زیان ده با واحدهای همجوار آغاز شد. اولین ادغام واحدها ادغام واحد بومهن در واحد رودهن و مرکز آبسرد در واحد دماوند در تاریخ ۶ آبان ۱۳۹۳ اتفاق افتاد.[۴۰]
تجمیع واحدهای استان ها

معاون آموزشی دانشگاه آزاد اسلامی در تاریخ 19 آبان 1393 جزییات این طرح را مطرح کرد. با هدف افزایش کیفیت آموزشی و جلوگیری از گسترش بی رویه کمی واحدهای این دانشگاه ، طرح تجمیع دانشگاه آزاد اسلامی در کشور اجرا می شود. با اجرای طرح تجمیع، استان ها به چهار منطقه شمال، جنوب، غرب و شرق تقسیم می شوند و در هر منطقه یک دانشگاه که دارای امکانات و تجهیزات کافی باشد به عنوان مرکز و دانشگاه جامع منطقه ای انتخاب و بقیه دانشگاه های اطراف به عنوان دانشکده آن دانشگاه به فعالیت خواهند پرداخت. در اجرای این طرح از گشایش رشته های مشابه دردانشکده ها و دانشگاه جامع خودداری می شود و درهر منطقه با توجه به نیاز جامعه در دانشکده ها و دانشگاه جامع ،رشته تحصیلی تاسیس و از ایجاد رشته های مشابه در دانشکده ها و دانشگاه جامع جلوگیری می شود.[۴۱]
تجمیع واحدهای کاردانی دانشگاه آزاد اسلامی در سازمان سما

رییس سازمان سما دانشگاه آزاد با اشاره به طرح تجمیع واحدهای کاردانی دانشگاه آزاد در واحدهای سازمان سما گفت: بخشنامه این طرح صادر شده و پس از انجام طرح‌های پژوهشی امیدواریم تا بهمن‌ماه(1393) این طرح عملیاتی شود و تمامی واحدهای کاردانی در سازمان سما تجمیع شوند. بخشنامه تجمیع کاردانی دانشگاه آزاد در واحدهای سازمان سما تدوین شده و دستور آن نیز صادر شده است. اما برای عملیاتی کردن این کار طرح پژوهشی را در حال اجرا داریم تا نقاط مثبت و منفی این طرح ارزیابی شود. با اجرایی شدن این طرح، رشته محل‌های کاردانی ناپیوسته نیز به فعالیت‌های سازمان سما می‌پیوندند. [۴۲]
منابع مالی

در اساسنامه دانشگاه آزاد محل تأمین هزینه‌های آن اخذ شهریه از دانشجویان، کمک‌های مردم، دولت و نهادهای انقلاب اسلامی ذکر شده‌است. اولین قلم کمک به دانشگاه آزاد نیز مبلغ یک میلیون تومان کمک روح‌الله خمینی بود.[۴۳] دانشگاه ازاد فعالیت خود را پیش از بازگشایی دانشگاه‌های دولتی (که در جریان انقلاب فرهنگی تعطیل شده بود) بدون دریافت مجوز از شورای عالی گسترش آموزش عالی و یا شورای عالی انقلاب فرهنگی آغاز و مجددا کمکی به ارزش صدوپنجاه میلیون ریال از دادستانی انقلاب دریافت کرده و در ۲۷ اسفند ۱۳۶۱ خود را بعنوان موسسه‌ای غیرتجاری به شماره ۲۴۵۱ در اداره ثبت شرکت‌ها ثبت می‌کند.

دانشگاه آزاد معتقد است که اقدام در اخذ شهریه بسیار منطقی‌تر است است چرا که به این شکل برخلاف روش دانشگاه‌های دولتی که از منابع دولت استفاده می‌کنند، هزینه تحصیل فقط توسط خود فرد تأمین می‌شود.

مجموع شهریه دریافت‌شده از یک میلیون و دویست هزار دانشجوی دانشگاه در سال ۸۴-۸۵ نیز حدود ۷۰۰ میلیارد تومان بوده که در مقایسه با یک میلیارد و سیصدوپنجاه میلیون تومان بودجه نظام آموزش عالی دولتی برای سیصد هزار دانشجو به این معنا است که دانشگاه‌های دولتی به ازای هر دانشجو هزینه‌ای معادل هفت‌ونیم برابر شهریه دانشگاه آزاد از صندوق دولت برداشت کرده‌اند.[۴۴]

علی عزتی نماینده مجلس شورای اسلامی در این ارتباط گفت:دانشگاه آزاد اسلامی بدون هیچ گونه حمایت از سوی دولت و تنها از محل پرداخت شهریه‌های اخذ شده از دانشجویان اداره شده و نه تنها هیج هزینه‌ای را بر دولت تحمیل نکرده است، بلکه سالیانه از خروج میلیاردها دلار ارز از کشور جلوگیری کرده است.[۴۵]
نظرات منتقدان
نوشتار اصلی: عملکرد دانشگاه آزاد اسلامی و انتقادات وارد بر آن

انتقادهای مختلفی از طرف سیاست‌مداران و اهالی فرهنگ در نشریات و جراید ایران درباره دانشگاه آزاد اسلامی منتشر شده است. حداد عادل در انتقاد از دانشگاه آزاد گفته است: «این دانشگاه کیفیت را پابه پای کمیت توسعه نداده است و باید اجازه دهیم انتقادها هم از آن بیان شود اما برخورد سیاسی با این دانشگاه را نیز درست نمی دانم. وی افزود: ظرفیت دانشگاه‌های دولتی در حال حاضر برای تحت پوشش قرار دادن تمام متقاضیان کافی نیست و باید چنین نهادهایی وجود داشته باشد اما این بدان معنا نیست که دانشگاه آزاد نباید مورد نظارت باشد.»