دانشنامه ایرانیکا

دانشنامهٔ ایرانیکا (به انگلیسی: Encyclopædia Iranica) بزرگ‌ترین و جامع‌ترین پروژه‌های ایران‌شناسی است.[۲] کار تدوین این دانشنامه در سال ۱۳۴۷ خورشیدی و به پیشنهاد احسان یارشاطر و با اختصاص ۲ میلیون دلار بودجه توسط امیرعباس هویدا نخست وزیر وقت ایران در دوران سلطنت محمدرضا شاه پهلوی آغاز گردید[۳]، اما با رویداد انقلاب ۱۳۵۷ در ایران، بودجه این دانشنامه توسط دولتمردان وقت نظام جمهوری اسلامی قطع و ادامه تدوین آن در ایالات متحده آمریکا دنبال گردید.[۴] این دانشنامه که درباره فرهنگ و تاریخ ایران‌زمین و به زبان انگلیسی می‌باشد، در بخش ایران‌شناسی دانشگاه کلمبیا در شهر نیویورک نوشته می‌شود.

حامیان مالی این دانشنامه دانشگاه کلمبیا و بنیاد ملی علوم انسانی آمریکا هستند. این دو بنیاد پس از ده سال تامین این پروژه، ادامه کمک مالی را منوط به کمک مالی از داخل ایران کردند.[۵]

جلد اول این مجموعه در سال ۱۳۶۱ (۱۹۸۲ میلادی) به چاپ رسید و تا امروز ۱۵ جلد از آن منتشر شده‌است.[۶] قرار است حجم این دانشنامه به ۴۵ جلد برسد.[۷] احسان یارشاطر سر ویراستار ایرانیکا است و هیأت ویراستاران (شامل افرادی چون احمد اشرف و نیکولاس سیمز ویلیامز) و بیش از ۴۰ ویراستار (همانند ویلیام چیتیک) و ۱۶۵۰ پژوهنده، در تکمیل این دانشنامه بزرگ مشارکت دارند.[۸]

شایان ذکر است حدوداً بیست سال پس از آغاز انتشار ایرانیکا پنج مقاله (انقلاب مشروطه، پوشاک در ایران‌زمین، ادبیات داستانی در ایران، خوشنویسی و تاریخ روابط ایران و آلمان) از سری مقالات این دانشنامه توسط انتشارات امیرکبیر ترجمه و چاپ شده‌است و در دسترس علاقه‌مندان فارسی زبان قرار گرفته‌است.[۹] دانشنامهٔ ایرانیکا با هدف بیش‌ترین دسترسی برای خوانندگان در سطح جهانی به زبان انگلیسی منتشر می‌شود. قرار است پس از اتمام و تکمیل، همهٔ نوشتارها به زبان فارسی ترجمه شوند.[۱۰]
جلدهای دانشنامه

تا به حال ۱۶ جلد از این دانشنامه منتشر شده‌است [۱۱][۱۲][۱۳]:
حرف     شابک     سال انتشار     ایتالیک     شماره جلد
ĀB – ANĀHID         ۱۹۸۵     I     ۱
ANĀMAKA – ĀṮĀR AL-WOZARĀʾ         ۱۹۸۷     II     ۲
ĀTAŠ – BEYHAQI         ۱۹۸۹     III     ۳
BĀYJU – CARPETS         ۱۹۹۰     IV     ۴
CARPETS – COFFEE         ۱۹۹۲     V     ۵
COFFEEHOUSE – DĀRĀ         ۱۹۹۳     VI     ۶
DĀRĀ(B) – EBN AL-AṮIR         ۱۹۹۶     VII     ۷
EBN ʿAYYĀŠ – EʿTEŻĀD-AL-SALṬANA         ۱۹۹۸     VIII     ۸
ETHÉ – FISH         ۱۹۹۹     IX     ۹
FISHERIES – GINDAROS         ۲۰۰۱     X     ۱۰
GIŌNI – HAREM I         ۲۰۰۳     XI     ۱۱
HAREM I – ILLUMINATIONISM         ۲۰۰۴     XII     ۱۲
ILLUMINATIONISM – ISFAHAN         ۲۰۰۶     XIII     ۱۳
ISFAHAN IX – JOBBĀʾI         ۲۰۰۸     XIV     ۱۴
KAŠḠARI, SAʿD-AL-DIN         ۲۰۱۱     XV     ۱۵
KASHAN – KAŠŠI, ABU ʿAMR MOḤAMMAD         ۲۰۱۲     XVI     ۱۶