دربند (روسی: Дербе́нт; ترکی آذربایجانی: Dərbənd; لزگی: Кьвевар) مرکز شهرستان دربند شهری بندری در حاشیه دریای خزر؛ که در جنوبی‌ترین قسمت فدراسیون روسیه و از لحاظ اهمیت دومین شهر داغستان با جمعیتی بالغ بر ۱۰۱۰۳۱ (بر پایهٔ آمار ۲۰۰۲) است. آذربایجانی‌ها، لزگی‌ها و تاباساری‌ها بیشترین ساکنان این شهر را تشکیل می‌دهند.
محتویات
۱ تاریخچه
۲ دژ دربند
۳ سقوط دژ دربند
۴ اقوام
۵ شهرهای خواهرخوانده
۶ نگارخانه
۷ پانویس
۸ جستارهای وابسته
۹ منابع
تاریخچه
دربند قدیمی‌ترین شهر فدراسیون روسیه است و به عنوان دروازه قفقاز از قرنها قبل به عنوان یک منطقه استراتژیک ارزش بسیاری داشته‌است.
این شهر تا سده ۴ میلادی بخشی از آلبانیای قفقاز بوده. نام فارسی دربند از اواخر سده پنجم میلادی بر شهر نهاده شد یعنی از زمان قباد یکم ساسانی. خسرو یکم پسر قباد یکم دستور ساخت دژ دربند را داد تا مرزهای شمالی ایران را از حملات اقوام مهاجم مصون دارد.
شهر دربند در پیرامون دژ ساسانی دربند ساخته شده‌است. این دژ طی ۱۵۰۰ سال بطور پیوسته مورد استفاده بوده‌است.
دژ دربند
استحکامات دربند دیوار سنگی بسیار بلندی بود که در زمان خسرو انوشیروان ساخته شد. طول آن چهل کیلومتر و از کوهستان تا کرانهٔ دریای خزر امتداد داشت و خط دفاعی بسیار مستحکمی در برابر سواران مهاجم به شمار میامد.
این دیوار که از تخته سنگ‌های بسیار بزرگ ساخته شده بود، هیجده تا بیست متر ارتفاع داشت. سی برج برفراز این دیوار قرار گرفته بود. دیوار سه دروازهٔ آهنی داشت که یک دروازهٔ آن به دریا گشوده می‌شد.
ایستمی خان ترک، در زمان خسرو انوشیروان به ایران اعلان جنگ داده و قصد حمله به ایران را داشت ولی استحکامات دربند که ایرانیان در سدهٔ قرن پنجم، برابر هیاطله پدید آورده بودند، در نظر ترکان غیر قابل گذر می‌نمود، از این رو حمله ترکان متوقف ماند.
سقوط دژ دربند
در سال ۶۲۶ میلادی بار دیگر خاقانات غربی ترک جهت حمایت از بیزانس بطرف ایران حمله بردند. در این زمان جنگ شدیدی در جبهه‌های غرب ایران، بین خسرو پرویز و هراکلیوس در جریان بود.
ترکان این بار توانستند با فرماندهی خان بزرگ تون جبغو خان، ضمن حملات مداوم و پی در پی خویش خطوط دفاعی دربند را شکسته و به سوی جلگه‌های قفقاز سرازیر شوند.
حصار دربند در قفقاز برای جلوگیری از هجوم خزرها به ایران در دوره باستان
[۱]
اقوام
بر اساس سرشماری قومی در فدراسیون روسیه به سال ۲۰۰۲ میلادی، اقوام ساکن در دربند به صورت ذیل می‌باشد:[۲][۳]
لزگی‌ها (۳۲٫۶٪)
آذربایجانی‌ها (۳۱٫۷٪)
تاباساری (۱۵٫۴٪)
دارگی‌ها (۵٫۵٪)
روس‌ها (۵٫۰٪)
آغول‌ها (۲٫۹٪)
شهرهای خواهرخوانده
جمهوری آذربایجان گنجه جمهوری آذربایجان
ایالات متحده آمریکا یاکیما، واشینگتن آمریکا
اسرائیل خدرا اسرائیل