محمد بن بکران مشهور به پیر بکران یکی از عرفاً و مدرسین مشهور قرن هفتم هجری است .
بنای بقعه پیر بکرانآرامگاه
وی در شهری که به نام او پیربکران نامیده می شود در جنوب اصفهان در زمان سلطنت محمد خدابنده الجایتو بنا شده است. بقعه پیربکران، محل تدریس و اشاعه مرام صوفی گری وعرفان توسط پیر بکران بوده است و مریدانش به پاس مقام علمی و مذهبی وی پس از وفاتش آرامگاه پیر را بنا نهادند و در واقع شهر پیر بکران شهرت خود را مدیون اوست.در حال حاضر مزار او و گچ برهنرمند بنا محمد شاه نقاش در کنار هم در داخل این بقعه کنار چله خانه بنا قرار دارد. این بقعه در نوع خود از بناهای بی نظیر تاریخی استان اصفهان و کشور مربوط به دوره ایلخانی است که کارشناسان، ارزش هنری و نوع معماری بکار رفته در گچ بری ها و کاشیکاری های محراب و چگونگی تلفیق چند نوع خط و نقش را بی نظیر می دانند . بنای اصلی بقعه طبق کتیبه های آن، بین سالهای ۷۰۳ (سال وفات پیربکران) تا ۷۱۲ ساخته شده است، [۱] اما در این محل پیش از آن نیز شبستانی گنبددار وجود داشته که احتمالاً مزار یکی از شخصیتهای برجسته محلی بوده است. همچنین کاشی جلاداری به تاریخ ۶۹۸ در آن یافت شده است.[۲][۳]
محراب گچ بری بقعه پیر بکران
محتویات
۱ معماری بنای آرامگاه
۲ نگارخانه
۳ جستارهای وابسته
۴ منابع
معماری بنای آرامگاه
این بنای تک ایوانی، از نظر سبک معماری شبیه به معماری دوره ساسانی و یادآور طاق کسری است، ولی طاق ایوان به جای این‌که مانند طاقهای دوره ساسانی هلالی باشد، نوک دار است.[۴] مصالح اصلی بنا سنگ ، آجر ، گچ و کاشی های لعابدار منحصر به فردی است که در شکل های گوناگون و رنگهای معروف ایرانی یعنی نیلی و آبی پارسی منحصراً برای این بنا ساخته شده است . کل اثر متشکل است از دالان ورودی ، یک ایوان بزرگ طاق دار ، فضای آرامگاهی و چله خانه.ایوان از چهار جانب محصور و فقط بالای ضلع جنوبی آن که محراب نفیسی در آن واقع شده، باز است. معلوم است که در ابتدا مکان آرامگاه نیز جزئی از محوطه ایوان بوده است و بعدها انتهای ایوان را با دیوار مشبکی محصور و بخشی از این ایوان وسیع را به مقبره تبدیل کرده اند. سقف این صحن بلند است و در اطراف آن ایوانچه‌ها و غلام گردشهایی وجود دارد.[۵] ضلع شرقی و غربی ایوان به قرینه دارای دو جرز و یک طاقنمای کوچک است. محراب این مجموعه از بهترین محراب های منقوش گچی در دوره اسلامی است و کل مجموعه از لحاظ تزئینات کم نظیر است. خطوط و کتیبه‌ها اغلب با خط کوفی و ثلث گچبری شده‌اند و مضمون آن‌ها بیشتر، آیات و صلوات بر ائمه علیهم‌السلام و توصیف محمدبن بکران است. [۶] . نام گچبر هنرمند این بقعه، محمدشاه نقاش، بر روی یکی از کتیبه های آن آمده است. [۷] متأسفانه در حال حاضر فعالیت یک شرکت معدنی در نزدیکی این بنا و متعاقب آن استفاده از مواد منفجره به جهت استخراج آهک، باعث ایجاد شکستگی ها و ترکهای زیادی بر روی دیواره ها و فروریختن گچبری ها وکاشیکاری های بنا شده است و این فاجعه رو به افزایش است .