ثانیه کبیسه (انگلیسی:Leap second) مقدار زمان یک ثانیه‌است که به زمان UTC ساعت هماهنگ جهانی*[۱] اضافه می‌شود تا تاریخ روز آن با ساعت خورشیدی*[۲] هماهنگ شود. آخرین اقدام اضافه کردن ثانیه کبیسه در تاریخ ۳۰ ژوئن ۲۰۱۲ روی داده‌است.
محتویات
۱ موضوع
۲ تاریخچه
۳ اضافه کردن ثانیه
۴ جستارهای وابسته
۵ پانویس
۶ پانویس
۷ منابع
موضوع
استاندارد ساعت هماهنگ جهانی (UTC) مقیاس ثانیه را از دستگاه بینالمللی یکاها(SI) استفاده می‌کند و سنجش آن از روی ساعت اتمی می‌باشد. این استاندارد برای سنجش زمان، مورد استفاده بسیاری از کشورها است. با توجه به اینکه متوسط زمان یک روز خورشیدی کمی بیشتر از ۲۴ ساعت است (۸۶۴۰۰ ثانیه)، بنابراین اگر یک روز UTC را دقیقاً ۸۶۴۰۰ ثانیه درنظر بگیریم، اختلاف زمان جزئی با یک روز استانداردهای زمان خورشیدی (مثل ساعت گرینویچ) پیداخواهد کرد. موضوع ثانیه کبیسه اصلاح این تفاوت بصورت تنظیم آن به ۸۶۴۰۱ و یا ۸۶۳۹۹ ثانیه‌است.
تاریخچه
هرچند کلاودیوس بطلمیوس یک روز خورشیدی را به ۶ قسمت مساوی برای نگهداری زمان تقسیم کرده بود[۱]، ولی این ابوریحان بیرونی بود که در سال ۱۰۰۰ میلادی، یک روز را به ۲۴ قسمت و هر قسمت را به ۶۰ واحد تقسیم کرد. در سال ۱۸۷۴ بود که مقیاس ثانیه (در دستگاه CGS) بصورت رسمی بعنوان پایه واحد زمان منظور گردید.[۲] کمی پس از این مساًله وقتی دانشمندان به این نتیجه رسیدند که زمان چرخش زمین متفاوت است، اتحادیه بینالمللی اختر شناسی IAU در سال ۱۹۵۲ ثانیه را بعنوان واحد در سال نجومی در نظر گرفت اما از آنجائیکه سال خورشیدی در محاسبات اساسی تر از سال نجومی قلمداد می‌شود، در سال ۱۹۵۵ IAU ثانیه را بمقدار ۱⁄۳۱٬۵۵۶٬۹۲۵٫۹۷۴۷ برای سال ۱۹۰۰ تعیین نمود. بالاخره با توجه به ناکافی بودن این تعریف‌ها، در تاریخ ۱۹۶۷ مجدداً مقدار آن را معادل ۹۱۹۲۶۳۱۷۷۰ دور تشعشع حاصل از اتم سزیوم تعیین کردند.[۳]
در چند قرن گذشته متوسط زمان یک روز خورشیدی در حدود ۱٫۷ ثانیه در هر قرن اضافه شده‌است بطوری که در سال ۱۹۶۱ روز خورشیدی بمقدار دو هزارم ثانیه بیشتر از ۸۶۴۰۰ ثانیه SI شده‌است و در نتیجه استاندارد بینالمللی زمان اتمی از ساعت متعارف رسمی گرینویچ جلو افتاده است.
اضافه کردن ثانیه
در سال ۱۹۷۲ سیستم ثانیه کبیسه ابداع شد، این تطبیق باعث میشد که ثانیه UTC با ثانیه زمان استاندارد SI برابر شود. از طرفی چون زمان استاندارد بینالمللی GMT با زمان ساعت اتمی همزمانی شده بود در نتیجه زمان UTC بمقدار ۱۰ ثانیه از ساعت اتمی عقب می افتاد.
مسئولیت تنظیم ثانیه کبیسه در ابتدا بعهده دفتر بینالمللی زمان بود ولی در سال ۱۹۸۸ به IERS *[۳] واگذار گردید. هرگاه تفاوت زمان UTC بازمان استاندارد جهانی GMT به بیش از شش دهم ثانیه برسد تصمیم به اضافه کردن ثانیه کبیسه می نماید.[۳]
سرویس IERS هر ۶ ماه اطلاعیه مربوط یه تغییرات و افزودن ثانیه کبیسه را در بولتن خود منتشر می کند، اما تصمیم گرفته است که این ثانیه را در ۳۰ ژوئن و یا ۳۱ دسامبر اضافه کند.